Törki xalıqları xizmättäşlege idası monnañ 11 yıl elek, Törkiä prezidentı Turgut Özal häm Törkiä milliätçe partiası başlığı Alparslan Törkäş tarafınnañ başlatıldı. Bu xäräqät, Törki dönya arasında mädäni, iqtisadi häm säyäsi xezmättäşlekne nığıtu maqsatında tözelde.
Bu yılğı qoraltayğa yuğarı räsmilär däräcäsendä, Azerbaycan Prezidentı İlham Aliyev, Törkiä Premyerı Räcäp Tayyip Erdoğan, Törkiänen elekke prezidentlarınnañ Söleyman Demiral qatnaştı. Qurıltayğa 30 ildän häm törle töbäklärdän yaqınça 500 wäkil dä qatnaştı.
Qorıltayda, Törki dönyanı borçığan mäsälälär kön tärtebendä. Qarabağ mäsäläse, Kıbrıs mäsäläse häm Ahısqa törklärenen illärenä qaytaru mäsäläse kön tärtebendä. Qorıltayda Ärmän genoside mäsäläsedä söyläşelde. Bügen tämamlanaçaq qorıltayda, urtaq citdi ber kileşügä kilenerme, älegä äytüe qıyın. Läkin qorıltay aldınnan bulğan farazlarlarğa häm analitik fikerlärgä küz salu yaxşıraq bulır.
Bez qorıltay aldınnañ Azatlıq radiosınıñ, qorıltaynı Azerbaycanda küzätkän xezmätkärebez Bäkir Babektän, qorıltay maqsatı häm anıñ äylänäsendä çıqqan farazlar turında söyläştek.
"Azerbaycandağı analitiklär fikerençä, bu qorıltay axırında citdi ber näticä bulmayaçaq dip farazlanıla. Ğomum alğanda Törki xalıqlarnıñ xezmättäşlege eşendä, bik küp tıştan bulğan basımnar bar. Rusiänen sovetlär waqıtında, Törki Cömhiriätlärgä bulğan täsere äle dä däwam itä, häm bu täser bu xizmättäşlek aldında zur kertä bulıp qala. Azerbaycanlı belgeçlär monda kübräk Rusiäneñ täserenä iğtibarnı cälep itä. Törki xezmättäşlek ideasına başta bik zutr ömetlär bağlansa da, küzätüçelär äle bu xezmättäşlekneñ ömetlärne aqlıyalmağanı xaqında söyli. Azerbaycan belän Törkiä arasında küzgä kürenerlek arta barğan ber xezmättäşlek küzätelsä dä, bu üseş urta azia illärenä qağılmi. Çönki alar kübräk Rusiä belän xezmättäşlekkä tartıla. Bälki monda cir baylıqlarının da täserläre bardır, bigräktä neftneñ yewropaga citkerü yulların saylaw mäsälälärendä, alar kiläçäkne Rusiägä bäyle. Buda Törk Berlege mäsäläsenä tiskäre yoğıntı yasıy."
Şulay da, Baqıda urnaşqan Kazpi töbäge säyäsi küzläw Wafa Quluzade, Törki däwlätlär mondıy qorıltaylar yärdämendä, ber uq mädäniät häm ber uq tel mönäsäbäte bulğan Törkiä belän bulğan bäyläneşlärne arttıru öçen faydalana ala di. Çönki di, Qulzadä, Törkiä Törki Cömhüriätlär eçendä, çınnañ da demokratik bulğan berdäñ ber il, häm ul bu üzänçelege belän başqa illärgä dä yaxşı misal bula ala dide ul.
"Törkiä belän ni öçen yaqın mönäsäbät buldırırğa kiräk? Çönki, Törkiä İqtisad, Demokratiä häm yewropa yünäleşendä elekke sovet illärennän alda. Törkiä Urta Aziadağı törki telle illär arasında yaxşı täser yasıy alırlıq köçtä, häm bez bu cıyılışnıñ başqalardañ ayırmalı bularaq tämamlanuın ömet itäbez."
Törkiä şul uq waqıtta cir baylığı bulğan urta azia illäre öçen neft satuda alternativ ber yul bula ala, alarnın Rusiä bulğan bäylelege kimeyäçäk digän qaraşlar da bar.
Şulayda, Quluzadä, İmperialıq waqıtları bette, häm Urta Azia illäre xäzerge waqıtta, Rusiä urnına ölkän abzıy rolında Törkiägä ixtiyaçları bulmağanın iskä töşerä.
90nçı yıllar xättä bu yünäleştä, Törkiä citäkçeläre häm Urta Azia illäre Törki Däwlätlär berlege buldıru fikere belän çıqqannar ide.
Quluzade, Törkiä belän başqa törki illär arasında urtaq şartlarda xezmättäşlek itü kübräk maqsatçan bulır ide di.
Bu yılğı qoraltayğa yuğarı räsmilär däräcäsendä, Azerbaycan Prezidentı İlham Aliyev, Törkiä Premyerı Räcäp Tayyip Erdoğan, Törkiänen elekke prezidentlarınnañ Söleyman Demiral qatnaştı. Qurıltayğa 30 ildän häm törle töbäklärdän yaqınça 500 wäkil dä qatnaştı.
Qorıltayda, Törki dönyanı borçığan mäsälälär kön tärtebendä. Qarabağ mäsäläse, Kıbrıs mäsäläse häm Ahısqa törklärenen illärenä qaytaru mäsäläse kön tärtebendä. Qorıltayda Ärmän genoside mäsäläsedä söyläşelde. Bügen tämamlanaçaq qorıltayda, urtaq citdi ber kileşügä kilenerme, älegä äytüe qıyın. Läkin qorıltay aldınnan bulğan farazlarlarğa häm analitik fikerlärgä küz salu yaxşıraq bulır.
Bez qorıltay aldınnañ Azatlıq radiosınıñ, qorıltaynı Azerbaycanda küzätkän xezmätkärebez Bäkir Babektän, qorıltay maqsatı häm anıñ äylänäsendä çıqqan farazlar turında söyläştek.
"Azerbaycandağı analitiklär fikerençä, bu qorıltay axırında citdi ber näticä bulmayaçaq dip farazlanıla. Ğomum alğanda Törki xalıqlarnıñ xezmättäşlege eşendä, bik küp tıştan bulğan basımnar bar. Rusiänen sovetlär waqıtında, Törki Cömhiriätlärgä bulğan täsere äle dä däwam itä, häm bu täser bu xizmättäşlek aldında zur kertä bulıp qala. Azerbaycanlı belgeçlär monda kübräk Rusiäneñ täserenä iğtibarnı cälep itä. Törki xezmättäşlek ideasına başta bik zutr ömetlär bağlansa da, küzätüçelär äle bu xezmättäşlekneñ ömetlärne aqlıyalmağanı xaqında söyli. Azerbaycan belän Törkiä arasında küzgä kürenerlek arta barğan ber xezmättäşlek küzätelsä dä, bu üseş urta azia illärenä qağılmi. Çönki alar kübräk Rusiä belän xezmättäşlekkä tartıla. Bälki monda cir baylıqlarının da täserläre bardır, bigräktä neftneñ yewropaga citkerü yulların saylaw mäsälälärendä, alar kiläçäkne Rusiägä bäyle. Buda Törk Berlege mäsäläsenä tiskäre yoğıntı yasıy."
Şulay da, Baqıda urnaşqan Kazpi töbäge säyäsi küzläw Wafa Quluzade, Törki däwlätlär mondıy qorıltaylar yärdämendä, ber uq mädäniät häm ber uq tel mönäsäbäte bulğan Törkiä belän bulğan bäyläneşlärne arttıru öçen faydalana ala di. Çönki di, Qulzadä, Törkiä Törki Cömhüriätlär eçendä, çınnañ da demokratik bulğan berdäñ ber il, häm ul bu üzänçelege belän başqa illärgä dä yaxşı misal bula ala dide ul.
"Törkiä belän ni öçen yaqın mönäsäbät buldırırğa kiräk? Çönki, Törkiä İqtisad, Demokratiä häm yewropa yünäleşendä elekke sovet illärennän alda. Törkiä Urta Aziadağı törki telle illär arasında yaxşı täser yasıy alırlıq köçtä, häm bez bu cıyılışnıñ başqalardañ ayırmalı bularaq tämamlanuın ömet itäbez."
Törkiä şul uq waqıtta cir baylığı bulğan urta azia illäre öçen neft satuda alternativ ber yul bula ala, alarnın Rusiä bulğan bäylelege kimeyäçäk digän qaraşlar da bar.
Şulayda, Quluzadä, İmperialıq waqıtları bette, häm Urta Azia illäre xäzerge waqıtta, Rusiä urnına ölkän abzıy rolında Törkiägä ixtiyaçları bulmağanın iskä töşerä.
90nçı yıllar xättä bu yünäleştä, Törkiä citäkçeläre häm Urta Azia illäre Törki Däwlätlär berlege buldıru fikere belän çıqqannar ide.
Quluzade, Törkiä belän başqa törki illär arasında urtaq şartlarda xezmättäşlek itü kübräk maqsatçan bulır ide di.