Accessibility links

Кайнар хәбәр

Ğiraqta tınıçlıq urnaştı kebek, ozaqqamı?


Amerikan saqlanu ministrı Gates Bäğdädtä oçraşu waqıtında
Amerikan saqlanu ministrı Gates Bäğdädtä oçraşu waqıtında

AQŞ saqlanu ministrı Robert Gates, kiçä Bağdadta yasağan çığışında, Ğiraqta totrıqlılıq, iminlek häm demokratiä urnaştıru maqsatıbız çıñga aşa, dip belderde. Läkin bu tınıçlıq ozaq däwam itärme?

AQŞ saqlanu ministrı Robert Gates, çärşämbedä Bağdadta buldı häm anda amerikan xärbiläreneñ ireşelgän uñışları xaqında söyläde:

“Ğiraq iminlege mäs'äläsendä küzgä kürenerlek üzgäreşlär bara. 2 yıl elek Samarra mäçetenä bulğan bombalı höcüm waqıtınnañ birle köç qullanu oçraqları kimede. Monıñ näticäsendä küp kenä keşe öylärenä kire äylänep qayta başladı, Ğiraqta çit investitsialar arta, bu uñay üzgäreşlär keşelär arasında, Ğiraq normal waqıtlarına qayta digän ömet qaldıra.”

Yıllardañ soñ berençe tapqır keşelär Ğiraq başqalası tiräsendäge kürşe wilayätlärgä yöriy başlağan, uramda xalıq görli, bazar-kibetlär açıla tora digän xäbärlär işetelä.

Läkin Gatesnıñ, Ğiraqta iminlek häm totırıqlılıq urnaştıru yulında uñışqa ireşäbez, tınıçlıqqa ireşügä küp qalmadı digän şuşı belderülärenä belgeçlär saq belän qarıy.

Ğiraq cämğiäte eçendäge büleneşlär qala birä, häm alar elekkeçä şaqtıy tirän. Şul eçke qarşılıqlarnı gäwdäländergän taraflar muyınnan qorallanğan xäldä. Alarnıñ xäzerge mänfäğäte - bäreleşlärne tuqtatıp torıp, Ğiraqta amerikan xärbiläre sanın kimetüne yä tulısınça çığarunı kötep yatu.

Ğiraq premyerı urınbasarı Barham Salih älege wäzğiätne The New York Times gazetasına, bu tınıçlıq urnaştıruğa qarağanda, kübräk atışlarnı tuqtatunı ğına xäterlätä, dip bäyäli.

Bu qaraşqa, Brüseldä urnaşqan xalıqara kirizıs törkemendä eşläwçe Ğiraq belgeçe Joost Hiltermann da quşıla:

“Äye, ber yaqtan qarağanda, hiç yuğı Bağdäd şähäre häm aña kürşe wilayätlärdä iminlek ölkäsendä totrıqlılıqnıñ artuın küzätäbez. Älbättä bu bik uñay üzgäreş häm zur uñış. Tik bu uñay üzgäreşlär, säyäsi ölkädä çağılmıy. Kiyerenkelekkä säbäp bulğan ayırım keşelär cäzasın alsa da, kiyerenkelekneñ töp tamırı äle dä qala birä”, di Ğiraq belgeçe Joost Hiltermann.

Ä kiyerenkelekne saqlağan çın säbäp ni dä soñ? Alar bik küp, ildä watandaşlar suğışın qabızıp cibärer öçen citärlek. Dimäk, wäzğiät tä citdi qala.

Nizaqnı yañartu ixtimalı artında mäzhäp häm törle dini törkem başlıqları tora. Soñğı aralarda Bagdadnıñ sönni mäxälläläre uramnarın şığıylarnıñ qorallı törkemnäre saqlıy başlawı küzgä taşlandı. Alarğa şul urınnarda tärtip saqlaw burıçı quyılğan, häm alar monıñ öçen amerikan xärbilärennän tieşle xaqın da ala.

Ämma sönnilär andıy eşlärdä üzläre qatnaşırğa teli, alar da xökümät xezmätlärendä eş alırğa omtılaü Älegä qädär isä sönnilärne Ğiraqnıñ iminlek köçlärenä cälep itü bik tübän däräcädä.

Ägär dä sönnilär wä şığıylar arasında nığraq berläşü, intergratsiä bulmasa, sönnilär üz qoralların xakimiättäge şığıylarğa qarşı kütärä ala.

İnde telgä alınğan Hiltermann, iñ yaxşısı, bar tırışlıqlarnı nindider ber säyäsi kileşügä ireşügä yünälderü bulır ide, di.

Här tarafnıñ da üz taläpläre bulaçaq, monı istä totarğa kiräk, ämma satulaşu, säyäsi alıñ-bireş öçen dä urın bar, taraflar qayber taläplärennän baş tarta alır ide, dip isäpli Ğiraqtağı wäzğiätne küzätep baruçı Hiltermann.

AQŞ xärbi başlıqları, elekke tırışlıqlar yardämendä xäzer säyäsi kileşülär öçen waqıt citte, dip belderä. Läkin şul mömkinlektän faydalanılmasa, Ğiraqtağı totrıqlılıq tiz arada xatirä genä bulıp qala ala.
XS
SM
MD
LG