Tatarstanda bu atnada iñ zur qızıqsınu uyatqan waqığa — Konstitutsion mäxkämäneñ qararı iğlan itelü. Tatarstan matbuğatında da bu tema çağılış taptı. Räsmi dairälärdän bu xaqta belderülär, añlatmalar bulmağaç, gazetalarnıñ säyäsi küzätüçeläre Tatarstannıñ kiläçäge turında farazlarnı bu yulı sağraq birergä tırıştı.
Восточный экспресс gazetasınıñ möxärrire Räşit Gällämov «Tatarstan parlamentınıñ aldağı çaqırılışı Tatarstan Prezidentına oppozitsiädä bulırğa momkin» digän faraz qordı. Qanunnarğa tözätmälär kertelgäç, saylaw okruglarınıñ büleneşe üzgäräçäk. Şuña kürä deputlarnıñ kübese şähärlärdän saylanaçaq. Ä awıl xalqı isemennän barı 3-4 keşe genä deputat bulırğa mömkin. Şunıñ östäwenä aldağı saylawlarda, firqälär isemlege dä qullanırğa tieş. Anıñ aşa xaqimiätkä oppozitsiä köçläre dä ütep kerergä mömkin. Analiz şunı kürsätä, Tatarstan häm anıñ möstäqillege öçen can atıp yörüçelärne alda sınawlar kötä, dip yaza Räşit Gällämov.
Başqa gazetalar «Konstitutsiägä üzgäreşlär kertelgäç, Tatarstannıñ kiläçäge nindi bulır?» digän qaynar temağa komentariyların birergä batırçılıq itmäde, küräseñ. Böten mäsälägä üz fikeren beldergän Вечерняя Казань gazetası da bu yulı kötep torırğa buldı, küräseñ. Barı tik fantaziägä bay Звезда Поволжья gazetası farazlarğa mul buldı. «Tatarstan parlamentına yaña saylawlar bulaçaq, anıñ räise itep xäzerge Tatarstan Prezidentı saylanırğa mömkin, çönki yaña Konstitutsiädä Prezident wazıfasınıñ bulmawı ixtimal, läkin xälläreñ başqa yunäleştä baruwı da bik mömkin» dip yazdı Räşit Äxmätov.
Tatar matbuğatı zur säyäsi uyınnarnı açıqlaw, farazlar qoru belän şögellänmi. Bu atnada tatar matbuğatınıñ iğtibar üzägendä başqa temalar tordı. Alarnıñ berniçäse belän sezne dä tanıştırabız.
Tatarstan yäşläre gazetasında bu atnada «Bezne dä başqort itmäkçelär» digän yazma basılıp çıqtı. Tarix uqıtuçısı Rober Zaripov anda ber mäktäp balasınıñ aña anonim xat kitep birüe xaqında bäyän itä. Älege xatta bolay dip äytelä:
«Tatarstannıñ könyaq-könçığış rayonında yäşäwçe xalıqlar, yäğni sez üzegezne tatarlar — bezneñ borınğı babalarıbız bolğarlar bulğan dip kükräk qağıp yörisez. Bu hiç tä tarixi döreslekkä turı kilmi. Bezneñ babalarıbız kebek, sezneke dä başqortlar bulğan. Tatarlarnıñ kilep çığışı başqortlardan başlana.»
Bu xatnı cibärüçe, uqıp çıqqaç duslarğa birergä täqdim itä. Şuşı xat ber mäktäp balasına kilgän bulğan häm ul anı üz uqıtuçısına Robert Zaripovqa kiterep birä. Uqıtuçı tarixi çığanaqlarğa möräcäğät itä häm şularnı açıqlıy:
«Tatarstannıñ könyaq-könçığış rayonnarında yäşäwçe keşelärneñ çınnan da tatarlar ikänenä bezneñ yaqtan ber şik tä yuq. Bez nigezdä bolğarçılıq belän genä çikländek. Tatar milläten tözegän bütän komponentlarnı, ätik, şul uq noğaylarnı isäpkä alıp betermädek. Şunıñ belän kürşelärebezgä yalğannarğa cirlek birdek. Änä, başqort ğalimnäre Şülgäntaş isemle taw quışlığında tabılğan keşe söyäklären «borınğı başqort» dip bilgälägännär, xätta. Bu tabıldıq Başqortostan cirendä yuğarı paleolit çorına qarıy häm «borınğı başqort»qa 40 meñ yäş bulıp çığa. Küräseñ, 40 meñ yıl elek yäşägän keşe söyägennän millätne ayıra belüçe pribor uylap tapqan ut kürşe başqort tuğannarıbız »
Robert Zaripov tatar tarixçısı Şihabetdin Märdcäni xezmätlärendä ber urında da başqort däwläte, yäki xanlığı turında yazılmağan, di. Çönki andıy däwlät berqayçan da bulmağan. Başqortostanda tatar awıllarında häm bezneñ yaqta «başqort» süze qullanıla başlaw isä XVIII ğasırdan ğına kilä, dip yaza anda Aznaqaydağı tarix uqıtuçısı. Ul fänne säyäsiläşterergä kiräkmi, digän teläk tä belderä.
Watanım Tatarstan gazetasında basılğan Fändäs Safiullin belän äñgämä tel mäsäläsenä bäyle. Uzğan yılnıñ közendä Däwlät Dumasınıñ un deputatı, şul isäptän Tatarstannan Äxmätxanov, Saliy häm Şaşurin, tellär turındağı zakonğa östämälär kertü turında zakon proyektı eşläw initsiativası belän çıqtı. Anıñ mäğnäse — Rusiä xalıqları üzläreneñ yazularında barı tik kirillitsanı ğına qullana aludan ğibärät. Fändäs Safiullin här xalıqqa — tel iäsenä üz yazuın uz ixtiarı belän bilgeläw xoquqı birä torğan al'ternativ proyekt kertkän. Ul «Tatar-inform» agentlığı xäbärçesenä şundıy añlatma birgän:
«Ägär ul qabul itelsä, tatarlar latin grafikasın tügel, xätta federal' zakon röxsätennän tış bezneñ telneñ üzençälegen gäwdäländerüçe altı xärefne dä faydalana almayaçaq. Min monı xalıqlarnıñ üzeneñ telen häm yazma telen faydalanu xoquqına turıdan-turı tıqşınu, höcüm yasaw dip sanıym. Ägär Dumanıñ öç komitetınıñ, Tatarstannıñ latin grafikasına küçüe Rusiäneñ bötenlegenä yanıy, digän näticäse şundıy zakon qabul itü belän tögällänsä, bu — Rusiä bötenlegeneñ şul qadär zäğif buluın kürsätäçäk.»
Yazmanıñ axırında şundıy mäğlümät kiterelgän. Millätlär eşläre komitetı «RF xalıqları telläre turında» RF zakonınıñ 3 matdäsenä östämälär kertü mäsäläsen tikşerde häm fevral' başında şuşı mäsäläne Däwlät Dumasınıñ plenar sessiäsendä qarawnı östämä öyränülär häm konsul'tatsiälär ütkärelgänçegä qadär kiçekterep qararğa qıldı.
Psixologiä belgeçe Ramil Ğarifullin millilek mäsäläsen öyränä. Etnolog ğalimnär millätneñ isemen, milli añnı tarixi çığanaqlarğa qarap öyränsä, Ramil Ğarifullin bu mäsälägä psixologiä küzlegennän qarıy. Anıñ kimçeleklelek kompleksına bağışlanğan yazması Tatarstan yäşläre gazetasında «Milli toyğı çirgä äylänsä» digän baş astında basılıp çıqtı. Avtor ayırım keşelärdä bula torğan kimçeleklelek kompleksı böten millätkä xas bulırğa mömkin digän faraz yasıy. Anıñ fikerençä, tatarlarda bu mondıyraq çağılış taba — latin yazuın kertergä niätläw, üzlären Altın Urda warisları, dip iğlan itü, yä bulmasa kiresençä, tatarlıqtan qaçarğa tırışıp, bolğar bulıp yazılu şawqımı. Ramil Ğarifullin yazmasınnan ber özek:
«Xäteremdä: keçkenä çağımda balalar baqçasına barğanda ätiemä minem belän tatarça söyläşmä dip äytep quya idem. Bu waqıttan soñ 34 yıl ğomer uzdı. Häm menä qızım Ence balalar baqçasında üzen urıs qızı, dip iğlan itä! Nigä alay itäseñ dip sorağaç: «Üzemne tatar disäm, üçekläşälär!» - dip cawap birä. «Çaplaşka» digän kod-süz bar. Şuşı süz barlıq tatarlarnıñ da yörägenä qağıla.»
Şuşı psixologiä belgeçeneñ äytüenä qarağanda, milli tösmerle mitinglarda qatnaşuçılarnı öç törkemgä bülergä mömkin. Berençeläre — qızıqsınıp yörüçelär, ikençeläre — köçle toyğılar kiçerergä omtıluçılar, ä öçençelär — nevrotiklar. Ber qarağanda, keşene aktivlıqqa etärüçe älege çirdän — kimçeleklelek kompleksınnan däwalap torunıñ kiräge yuq kebek. Ägär dä bu çir zur taypılışqa, patologiägä äylänmäsä, digän fikerlär äytä ul. Bu kompleksınıñ kürsätkeçlären di kiterä avtor. Maskirovkağa omtılu, mäsälän. Äytik, Mäskäw tatarlarına xas «yäşerenü» ısulı. Üzeneñ tatarlığın tanıtmas öçen Mäskäwdä yäşäwçe här ike tatarnıñ berse familiäsenä üzgäreşlär kertä. Yäğni familiä urısçağa yä yevropaçağa yaqınlaştırıla. Bu cähättän Qazan tatarları da mäskäwlelärdän qalışmıy. Sannar kürsätkänçä, soñğılarnıñ 22% üz isem familiälären «imgätä»: Säğıt — Saşa, Musa—Mişa bulıp yöri başlıy. Milli kimçeleklelek kompleksı turında avtor şundıy sannar kiterä:
«Urıs telle tatarlarnıñ 89% bu kompleksqa bireşä, ä tatarça belüçelärneñ 19% ğına. Ğadi genä äytkändä, şähär tatarlarııñ kübesenä milli kimçeleklelek kompleksı xas. Armiädä isä tatarlarnıñ 74% milläte öçen mısqıllawğa duçar bula, ä 20% milläten yäşerä. Bügen Tatarstanda törle milli programmalar qabul itelgän buluğa qaramastan, tatar balalarınıñ 29% tuğan telendä söylärgä tartına. Xatın-qızlar isä milli kimçeleklelek kompleksınnan irlärgä qarağanda öç tapqır azraq integä. Bolğar bulıp yazılırğa teläwçe tatarlarnıñ 91%-na bu çir xas.»
Ramil Ğarifullin milli xisne çirgä äyländermäw çaraların da belä. Tatarstannıñ dönyağa tanıla baruwı, respublikanıñ kürkäm süräten buldıru da milli kimçeleklelek kompleksınnan qotılu yulında nıq yärdäm itä ala, dip yaza psixologiä belgeçe Ramil Ğarifullin.
Küzätüneñ axırında matbuğatqa yazılu sannarı belän tanışırğa täqdim itäm. Tatarstan yäşläre gazetası bıyıl iñ zur tiraj cıyuçılarnıñ berse. Anıñ 92 597 uquçısı bar. İkençe urında —Yuldaş gazetası. Anı 66 966 keşe yazıdırıp ala. Bu gazeta kön-küreş öçen faydalı mäğlümätlärdan, Rusiä matbuğatınnan cıyılğan qızıqlı xäbärlärdän tora. Watanım Tatarstan gazetasın 42 349 keşe uqıy. Söyembikä jurnalınıñ 16 652 uquçısı bar. Tatarstan jurnalınıñ urıs häm tatar tellärendäge çığarılışların 9 034 keşe aldıra. Mädäni Comğa gazetasın 8 482 millättäşebez uqıy. Qazan Utları jurnalında basılğan äsärlär belän 6 750 zıyalı qızıqsınıp tora. Tatar millätçeläreneñ çığışların bik teläp bastıra torğan Şähri Qazan gazetasınıñ 4 678 uquçısı bar.
Urıs telle gazetalar arasında iñ zur tirajlı basma — Вечерняя Казань gazetası. Anı 53 285 keşe uqıy. Çinovniklarnı tänqıt utına tota torğan, usal telle, üzençälekle qaraşlı bu gazeta belän tağın ber basma yarışa ala. Ul — Сам хозяин gazetası. Baqçaçılar öçen çığa torğan bu basma — 47 639 tiraj cıya alğan. Belgeçlär fikerençä, aldağı yartı yıl belän çağıştırğanda, küpçelek gazetalarnıñ tirajları kimegän. Baş möxärrirlär zamança eşläw ısulların qullanırğa tırışsalar da, gazetalarnıñ comğa, atnalıq sannarın ayırım kürsätä başlasalar da, bizäleş yağınnan alğa kiteş bulsa da, mäğlümat çaralarınıñ salımnar, administrativ çikläwlär, qäğäz, buyawlar tabu, bastıru, reklama tabu kebek problemalar arqasında bu ölkädä xällär qatlawlı bulıp qala.
Matbuğat küzätüwen «Azatlıq» radiosı öçen Qazannan Bikä Timerova äzerläde
Восточный экспресс gazetasınıñ möxärrire Räşit Gällämov «Tatarstan parlamentınıñ aldağı çaqırılışı Tatarstan Prezidentına oppozitsiädä bulırğa momkin» digän faraz qordı. Qanunnarğa tözätmälär kertelgäç, saylaw okruglarınıñ büleneşe üzgäräçäk. Şuña kürä deputlarnıñ kübese şähärlärdän saylanaçaq. Ä awıl xalqı isemennän barı 3-4 keşe genä deputat bulırğa mömkin. Şunıñ östäwenä aldağı saylawlarda, firqälär isemlege dä qullanırğa tieş. Anıñ aşa xaqimiätkä oppozitsiä köçläre dä ütep kerergä mömkin. Analiz şunı kürsätä, Tatarstan häm anıñ möstäqillege öçen can atıp yörüçelärne alda sınawlar kötä, dip yaza Räşit Gällämov.
Başqa gazetalar «Konstitutsiägä üzgäreşlär kertelgäç, Tatarstannıñ kiläçäge nindi bulır?» digän qaynar temağa komentariyların birergä batırçılıq itmäde, küräseñ. Böten mäsälägä üz fikeren beldergän Вечерняя Казань gazetası da bu yulı kötep torırğa buldı, küräseñ. Barı tik fantaziägä bay Звезда Поволжья gazetası farazlarğa mul buldı. «Tatarstan parlamentına yaña saylawlar bulaçaq, anıñ räise itep xäzerge Tatarstan Prezidentı saylanırğa mömkin, çönki yaña Konstitutsiädä Prezident wazıfasınıñ bulmawı ixtimal, läkin xälläreñ başqa yunäleştä baruwı da bik mömkin» dip yazdı Räşit Äxmätov.
Tatar matbuğatı zur säyäsi uyınnarnı açıqlaw, farazlar qoru belän şögellänmi. Bu atnada tatar matbuğatınıñ iğtibar üzägendä başqa temalar tordı. Alarnıñ berniçäse belän sezne dä tanıştırabız.
Tatarstan yäşläre gazetasında bu atnada «Bezne dä başqort itmäkçelär» digän yazma basılıp çıqtı. Tarix uqıtuçısı Rober Zaripov anda ber mäktäp balasınıñ aña anonim xat kitep birüe xaqında bäyän itä. Älege xatta bolay dip äytelä:
«Tatarstannıñ könyaq-könçığış rayonında yäşäwçe xalıqlar, yäğni sez üzegezne tatarlar — bezneñ borınğı babalarıbız bolğarlar bulğan dip kükräk qağıp yörisez. Bu hiç tä tarixi döreslekkä turı kilmi. Bezneñ babalarıbız kebek, sezneke dä başqortlar bulğan. Tatarlarnıñ kilep çığışı başqortlardan başlana.»
Bu xatnı cibärüçe, uqıp çıqqaç duslarğa birergä täqdim itä. Şuşı xat ber mäktäp balasına kilgän bulğan häm ul anı üz uqıtuçısına Robert Zaripovqa kiterep birä. Uqıtuçı tarixi çığanaqlarğa möräcäğät itä häm şularnı açıqlıy:
«Tatarstannıñ könyaq-könçığış rayonnarında yäşäwçe keşelärneñ çınnan da tatarlar ikänenä bezneñ yaqtan ber şik tä yuq. Bez nigezdä bolğarçılıq belän genä çikländek. Tatar milläten tözegän bütän komponentlarnı, ätik, şul uq noğaylarnı isäpkä alıp betermädek. Şunıñ belän kürşelärebezgä yalğannarğa cirlek birdek. Änä, başqort ğalimnäre Şülgäntaş isemle taw quışlığında tabılğan keşe söyäklären «borınğı başqort» dip bilgälägännär, xätta. Bu tabıldıq Başqortostan cirendä yuğarı paleolit çorına qarıy häm «borınğı başqort»qa 40 meñ yäş bulıp çığa. Küräseñ, 40 meñ yıl elek yäşägän keşe söyägennän millätne ayıra belüçe pribor uylap tapqan ut kürşe başqort tuğannarıbız »
Robert Zaripov tatar tarixçısı Şihabetdin Märdcäni xezmätlärendä ber urında da başqort däwläte, yäki xanlığı turında yazılmağan, di. Çönki andıy däwlät berqayçan da bulmağan. Başqortostanda tatar awıllarında häm bezneñ yaqta «başqort» süze qullanıla başlaw isä XVIII ğasırdan ğına kilä, dip yaza anda Aznaqaydağı tarix uqıtuçısı. Ul fänne säyäsiläşterergä kiräkmi, digän teläk tä belderä.
Watanım Tatarstan gazetasında basılğan Fändäs Safiullin belän äñgämä tel mäsäläsenä bäyle. Uzğan yılnıñ közendä Däwlät Dumasınıñ un deputatı, şul isäptän Tatarstannan Äxmätxanov, Saliy häm Şaşurin, tellär turındağı zakonğa östämälär kertü turında zakon proyektı eşläw initsiativası belän çıqtı. Anıñ mäğnäse — Rusiä xalıqları üzläreneñ yazularında barı tik kirillitsanı ğına qullana aludan ğibärät. Fändäs Safiullin här xalıqqa — tel iäsenä üz yazuın uz ixtiarı belän bilgeläw xoquqı birä torğan al'ternativ proyekt kertkän. Ul «Tatar-inform» agentlığı xäbärçesenä şundıy añlatma birgän:
«Ägär ul qabul itelsä, tatarlar latin grafikasın tügel, xätta federal' zakon röxsätennän tış bezneñ telneñ üzençälegen gäwdäländerüçe altı xärefne dä faydalana almayaçaq. Min monı xalıqlarnıñ üzeneñ telen häm yazma telen faydalanu xoquqına turıdan-turı tıqşınu, höcüm yasaw dip sanıym. Ägär Dumanıñ öç komitetınıñ, Tatarstannıñ latin grafikasına küçüe Rusiäneñ bötenlegenä yanıy, digän näticäse şundıy zakon qabul itü belän tögällänsä, bu — Rusiä bötenlegeneñ şul qadär zäğif buluın kürsätäçäk.»
Yazmanıñ axırında şundıy mäğlümät kiterelgän. Millätlär eşläre komitetı «RF xalıqları telläre turında» RF zakonınıñ 3 matdäsenä östämälär kertü mäsäläsen tikşerde häm fevral' başında şuşı mäsäläne Däwlät Dumasınıñ plenar sessiäsendä qarawnı östämä öyränülär häm konsul'tatsiälär ütkärelgänçegä qadär kiçekterep qararğa qıldı.
Psixologiä belgeçe Ramil Ğarifullin millilek mäsäläsen öyränä. Etnolog ğalimnär millätneñ isemen, milli añnı tarixi çığanaqlarğa qarap öyränsä, Ramil Ğarifullin bu mäsälägä psixologiä küzlegennän qarıy. Anıñ kimçeleklelek kompleksına bağışlanğan yazması Tatarstan yäşläre gazetasında «Milli toyğı çirgä äylänsä» digän baş astında basılıp çıqtı. Avtor ayırım keşelärdä bula torğan kimçeleklelek kompleksı böten millätkä xas bulırğa mömkin digän faraz yasıy. Anıñ fikerençä, tatarlarda bu mondıyraq çağılış taba — latin yazuın kertergä niätläw, üzlären Altın Urda warisları, dip iğlan itü, yä bulmasa kiresençä, tatarlıqtan qaçarğa tırışıp, bolğar bulıp yazılu şawqımı. Ramil Ğarifullin yazmasınnan ber özek:
«Xäteremdä: keçkenä çağımda balalar baqçasına barğanda ätiemä minem belän tatarça söyläşmä dip äytep quya idem. Bu waqıttan soñ 34 yıl ğomer uzdı. Häm menä qızım Ence balalar baqçasında üzen urıs qızı, dip iğlan itä! Nigä alay itäseñ dip sorağaç: «Üzemne tatar disäm, üçekläşälär!» - dip cawap birä. «Çaplaşka» digän kod-süz bar. Şuşı süz barlıq tatarlarnıñ da yörägenä qağıla.»
Şuşı psixologiä belgeçeneñ äytüenä qarağanda, milli tösmerle mitinglarda qatnaşuçılarnı öç törkemgä bülergä mömkin. Berençeläre — qızıqsınıp yörüçelär, ikençeläre — köçle toyğılar kiçerergä omtıluçılar, ä öçençelär — nevrotiklar. Ber qarağanda, keşene aktivlıqqa etärüçe älege çirdän — kimçeleklelek kompleksınnan däwalap torunıñ kiräge yuq kebek. Ägär dä bu çir zur taypılışqa, patologiägä äylänmäsä, digän fikerlär äytä ul. Bu kompleksınıñ kürsätkeçlären di kiterä avtor. Maskirovkağa omtılu, mäsälän. Äytik, Mäskäw tatarlarına xas «yäşerenü» ısulı. Üzeneñ tatarlığın tanıtmas öçen Mäskäwdä yäşäwçe här ike tatarnıñ berse familiäsenä üzgäreşlär kertä. Yäğni familiä urısçağa yä yevropaçağa yaqınlaştırıla. Bu cähättän Qazan tatarları da mäskäwlelärdän qalışmıy. Sannar kürsätkänçä, soñğılarnıñ 22% üz isem familiälären «imgätä»: Säğıt — Saşa, Musa—Mişa bulıp yöri başlıy. Milli kimçeleklelek kompleksı turında avtor şundıy sannar kiterä:
«Urıs telle tatarlarnıñ 89% bu kompleksqa bireşä, ä tatarça belüçelärneñ 19% ğına. Ğadi genä äytkändä, şähär tatarlarııñ kübesenä milli kimçeleklelek kompleksı xas. Armiädä isä tatarlarnıñ 74% milläte öçen mısqıllawğa duçar bula, ä 20% milläten yäşerä. Bügen Tatarstanda törle milli programmalar qabul itelgän buluğa qaramastan, tatar balalarınıñ 29% tuğan telendä söylärgä tartına. Xatın-qızlar isä milli kimçeleklelek kompleksınnan irlärgä qarağanda öç tapqır azraq integä. Bolğar bulıp yazılırğa teläwçe tatarlarnıñ 91%-na bu çir xas.»
Ramil Ğarifullin milli xisne çirgä äyländermäw çaraların da belä. Tatarstannıñ dönyağa tanıla baruwı, respublikanıñ kürkäm süräten buldıru da milli kimçeleklelek kompleksınnan qotılu yulında nıq yärdäm itä ala, dip yaza psixologiä belgeçe Ramil Ğarifullin.
Küzätüneñ axırında matbuğatqa yazılu sannarı belän tanışırğa täqdim itäm. Tatarstan yäşläre gazetası bıyıl iñ zur tiraj cıyuçılarnıñ berse. Anıñ 92 597 uquçısı bar. İkençe urında —Yuldaş gazetası. Anı 66 966 keşe yazıdırıp ala. Bu gazeta kön-küreş öçen faydalı mäğlümätlärdan, Rusiä matbuğatınnan cıyılğan qızıqlı xäbärlärdän tora. Watanım Tatarstan gazetasın 42 349 keşe uqıy. Söyembikä jurnalınıñ 16 652 uquçısı bar. Tatarstan jurnalınıñ urıs häm tatar tellärendäge çığarılışların 9 034 keşe aldıra. Mädäni Comğa gazetasın 8 482 millättäşebez uqıy. Qazan Utları jurnalında basılğan äsärlär belän 6 750 zıyalı qızıqsınıp tora. Tatar millätçeläreneñ çığışların bik teläp bastıra torğan Şähri Qazan gazetasınıñ 4 678 uquçısı bar.
Urıs telle gazetalar arasında iñ zur tirajlı basma — Вечерняя Казань gazetası. Anı 53 285 keşe uqıy. Çinovniklarnı tänqıt utına tota torğan, usal telle, üzençälekle qaraşlı bu gazeta belän tağın ber basma yarışa ala. Ul — Сам хозяин gazetası. Baqçaçılar öçen çığa torğan bu basma — 47 639 tiraj cıya alğan. Belgeçlär fikerençä, aldağı yartı yıl belän çağıştırğanda, küpçelek gazetalarnıñ tirajları kimegän. Baş möxärrirlär zamança eşläw ısulların qullanırğa tırışsalar da, gazetalarnıñ comğa, atnalıq sannarın ayırım kürsätä başlasalar da, bizäleş yağınnan alğa kiteş bulsa da, mäğlümat çaralarınıñ salımnar, administrativ çikläwlär, qäğäz, buyawlar tabu, bastıru, reklama tabu kebek problemalar arqasında bu ölkädä xällär qatlawlı bulıp qala.
Matbuğat küzätüwen «Azatlıq» radiosı öçen Qazannan Bikä Timerova äzerläde