Accessibility links

Кайнар хәбәр

Kiñäşmälär cäydä kübäya


Kiñäşmälär cäydä kübäya

Cäy citteme — Qazanda här kön diärlek kiñäşmälär, simpoziumnar, konferensiälär uza başlıy. Ällä beznekelär şul çaralarnı Sabantuyları çorına turı kiterergä tırışalar, ällä çit illär wäkilläre üzläre monı şulay telilär. Niçek kenä bulmasın, çal çäçle abruylı ağaylar häm apaylar cäyge çellädä esse kabinetlarğa ciılıp iñ citdi mäs'älälär turında bäxäsläşälär. Pänceşämbedä şundıy ike çara Däwlät Şurası binasında häm Tatarstan säwdä palatasında uzdı. Berençese “Federalizm şartlarında konstitutsion eşç’nlek”kä bağışlanağan ide. Bu ike könlek fänni-ğamäli konferensiädä Rusiä yağınnan Xisap palatası apparatı citäkçese Sergey Şaxray, Tatarstannan parlament citäkçese Färit Möxämmätşin üz çığışları belän söyläşügä eşlekle tös birdelär. Färit Möxämmätşin, ğadättägeçä, Mäskäwneñ unitarizmnı yaklaw wä köçäytü säyäsäten tänqitläde, çın federalizm urnaştırunı, döres yul dip bäyäläde. Anıñ fikerençä, älegä Rusiädä federalizm tözü, milli säyäsät mono-etnik ildäge sıman alıp barıla. Tatarstan parlamentı citäkçese Däwlät Duması rus bulmağan xalıqlarnıñ mänfäğätlären tulısınça isäpkä almıy torğan qanunnar qabul itä. Monda “Rusiä Federatsiäse xalıqları alfavitlarında tik kirillitsanı qullanu, grajdanlıq turındağı qanunnarnı misal itep kiterergä”,—bula dide. Sergey Şaxray da «çın federalizmnıñ ayaqqa basuına berniçä yöz yıl unitar däwlät bulıp yäşäw traditsiäläre qomaçawlıy», — dip belderde. Fänni-ğamäli konferensiädä çit il ğalimnäre, tögälräge, Germaniäneñ Reyn uiniversitet professorı doktor Rayter Florian häm Adenawer isemendäge fondnıñ Mäskäw wäkillege citäkçese doktor Markus İngenlat ta qatnaştılar häm ğibrätle notıqlar söylädelär. Comğa könne älege çara üz eşen tämamladı. Ğalimnär häm säyäsätçelär qatnaşında Säwdä palatasında uzğan ikençe ber söyläşü küpmeder däräcädä cidti temağa bağışlanğan bulsa da, sañğırawlar bäxäsläşüen xäterlätte. Härxäldä, şunda qatnaşqan Tatarstan prezidentı kiñäşçese Rafail Xäkimov anı tänqitläp, «añlaşılmawı buyınça ul Gegel' xezmätlären xäterlätä», — dip bäyäläde. Şulay da, qayber mäs'älälär açıq äytelde. İdel buyı federal' okrugınıñ strategik tikşerünelär üzäge direktorı Petr Şçedrovitskiy «Däwlät. Wäkalätlär büleşü» dip isemlängän çığışında töp xaqimiät häm cawaplılıq üzäk qulında qalaçaq digän fikerne täqrarladı. Kiläse 5 yılda federal' okruglar tağın da köçäyteläçäk, alarğa kiñ kontrol' funksiäläre yöklänäçäk ikän. Çığışlarnı iğtibar belän tıñlap beterüçelärgä şunısı da añlaşıldı: federal' okrug strategları kiläçäkne milli respublikasız kürergä telilär. Alar farazlawınça, 2010 yılda Rusiä federativ model'dän grajdanlıq däwlätenä küçergä tieş. Äle hamanda çın federativ däwlät bulalmağan Rusiäneñ andıy ilgä äwerelüen, kem äytmeşli, qızıl qar yawğançığa qadär kötergä turı kiler, möğayın. Törle kiñäşmälärgä bay pänceşämbedä «Tatarstan yaña ğasır» xäräkäte klubında jurnalistlar Däwlät Duması deputatı Mixail Rokitskiy belän oçraştılar. Äytergä kiräk, ul latin imlası turında bik döres süzlär söyläde. Duma berençe uqılışta qabul itkän qanunnı tänqitläp «min moña qarşı idem, çönki bu här xalıqnıñ üz eşe», — dide Mixail Rokitskiy qayber latinğa qarşı yä bitaraf torğan Rusiä parlamentındağı tatar deputatlarınnan ayırmalı bularaq.
XS
SM
MD
LG