1994-nçe yılda ireşelgän kileşü nigezendä Tönyaq Korea, humanitar yärdäm bäräbärenä, üzeneñ atom programmasın tuqtatıp torırğa kileşkän ide. Şuşı yılnıñ üktäberendä amerikan belgeçläre bu programma östendä eşneñ yañartıluwın açıqlağannan soñ, räsmi Pxenyan kileşüne bozıun tanırğa mäcbür buldı. Uzğan şimbädä Korea räsmiläre atom reaktorın yañadan eşkä cigäçägen belderde. Berläşkän Millätlär Oyışmasına cibärelgän xatta, alar, reaktorğa salınğan möxerlärne, anıñ tiräsenä quyılğan küzläw kameraların alaçağın iğlan itte. Räsmi Pxenyan bu proğrammanı tınıç maqsatlarda qullanuwın beldersä dä, Waşington moña şiklänep qarıy. Amerikan belgeçläre fikerençä Korea şuşı programmanı atom qoralın yasaw öçen qullana ala. Prezident George Buş Tönyaq Koreanı “zolım küçärenä” kergän illärneñ berse dip atağan ide.
Qayber küzätüçelär fikerençä, Pxenyannıñ soñğı adımı Waşingtonğa basım yasaw niäte bulıp tora. Eş menä närsädä. Şuşı ayda Berläşkän Millätlär Oyışması kiläse yılğa Tönyak Koreanıñ aç xalqın aşatu öçen 200 million dollardan artıq aqça kiräk dip beldergän ide. BMOnıñ Azıq-tölek programması qısalarında birelgän yärdämneñ töp iğanäçese Quşma Ştatlar. Uzğan ayda Amerikan räsmiläre bu komunistik ilgä yärdäm birüne tuqtaçağın belderde. Alar monı Koreanıñ atom programması belän bäylämiçä, budjetnıñ qıtlığı belän añlatqan ide. Monnan tış Amerikan räsmiläre Koreağa birelgän yärädmneñ kem qulına elägüen tikşerep baru öçen xalıqara komissiä buldırırğa taläp itte. Qayber xäbärlärgä qarağanda bu yärdäm xärbilärgä kitep barğan.
Şuşı xäbär Pxenyannıñ açuın çığardı. Düşämbedä Tönyaq Koreanıñ Tışqı Eşlär Ministrlığı Quşma Ştatlarnı humanitar yärdämne tuqtatu öçen här çarağa baruda, mäsäläne säyäsiläşterüdä ğäyepläde. Korea räsmilären añlarğa bula. İlneñ iqtisadı möşkel xäldä, xalıqnıñ zur öleşe aç-yalanğaç yäşi. BMO mäglümätenä qarağanda 1995-nçe yıldan birle 2 million çaması keşe açlıqtan häm şuña bäyle awırulardan ülgän. Distälägän meñ keşe kürşe Qıtayğa kitkän. Könyaq Koreağa kitüçelär dä arta. Soñğı yıl eçendä andıy keşelär sanı meñgä citkän. Şuşı wazğiättä BMOnıñ humanitar yärdäme küplär öçen yäşäp qalu çarası ide. 23 million çaması xalıqnıñ öçtän-bere şul yärdäm xisabına yäşäde. Xäzer isä, donor illärdän yärdäm kimü säbäple, BMO Azıq-tölek programmasın çiklärgä mäcbür. Sentäber ayında ilneñ könbatışındağı 3 million çaması keşe yärdämnän özelde.
Küzätçelär fikerençä, şuşı wazğiättä räsmi Pxenyan, atom reaktorın eşkä cigü xäbäre belän Quşma Ştatlarğa basım yasarğa teli. Waşington belän Pxenyan arasında kierenkelek soñğı waqıtta arta bara. Häm bu bar töbäkkä yoğıntı yasıy. Äytkändäy, Buş administratsiäse kilgännän soñ, bu töbäkneñ geo-säyäsätendä şaqtıy üzgäreşlär küzätelä. Äytik, Waşingtonnıñ köndäşe bulıp kilgän Qıtay, xäzer strategik partner dip atala. Ä menä tarafdar bulğan Könyaq Koreada, kiresençä, soñğı waqıtta Amerikağa qarşı xislär köçäyä.
Ali Ğilmi, Praga
Qayber küzätüçelär fikerençä, Pxenyannıñ soñğı adımı Waşingtonğa basım yasaw niäte bulıp tora. Eş menä närsädä. Şuşı ayda Berläşkän Millätlär Oyışması kiläse yılğa Tönyak Koreanıñ aç xalqın aşatu öçen 200 million dollardan artıq aqça kiräk dip beldergän ide. BMOnıñ Azıq-tölek programması qısalarında birelgän yärdämneñ töp iğanäçese Quşma Ştatlar. Uzğan ayda Amerikan räsmiläre bu komunistik ilgä yärdäm birüne tuqtaçağın belderde. Alar monı Koreanıñ atom programması belän bäylämiçä, budjetnıñ qıtlığı belän añlatqan ide. Monnan tış Amerikan räsmiläre Koreağa birelgän yärädmneñ kem qulına elägüen tikşerep baru öçen xalıqara komissiä buldırırğa taläp itte. Qayber xäbärlärgä qarağanda bu yärdäm xärbilärgä kitep barğan.
Şuşı xäbär Pxenyannıñ açuın çığardı. Düşämbedä Tönyaq Koreanıñ Tışqı Eşlär Ministrlığı Quşma Ştatlarnı humanitar yärdämne tuqtatu öçen här çarağa baruda, mäsäläne säyäsiläşterüdä ğäyepläde. Korea räsmilären añlarğa bula. İlneñ iqtisadı möşkel xäldä, xalıqnıñ zur öleşe aç-yalanğaç yäşi. BMO mäglümätenä qarağanda 1995-nçe yıldan birle 2 million çaması keşe açlıqtan häm şuña bäyle awırulardan ülgän. Distälägän meñ keşe kürşe Qıtayğa kitkän. Könyaq Koreağa kitüçelär dä arta. Soñğı yıl eçendä andıy keşelär sanı meñgä citkän. Şuşı wazğiättä BMOnıñ humanitar yärdäme küplär öçen yäşäp qalu çarası ide. 23 million çaması xalıqnıñ öçtän-bere şul yärdäm xisabına yäşäde. Xäzer isä, donor illärdän yärdäm kimü säbäple, BMO Azıq-tölek programmasın çiklärgä mäcbür. Sentäber ayında ilneñ könbatışındağı 3 million çaması keşe yärdämnän özelde.
Küzätçelär fikerençä, şuşı wazğiättä räsmi Pxenyan, atom reaktorın eşkä cigü xäbäre belän Quşma Ştatlarğa basım yasarğa teli. Waşington belän Pxenyan arasında kierenkelek soñğı waqıtta arta bara. Häm bu bar töbäkkä yoğıntı yasıy. Äytkändäy, Buş administratsiäse kilgännän soñ, bu töbäkneñ geo-säyäsätendä şaqtıy üzgäreşlär küzätelä. Äytik, Waşingtonnıñ köndäşe bulıp kilgän Qıtay, xäzer strategik partner dip atala. Ä menä tarafdar bulğan Könyaq Koreada, kiresençä, soñğı waqıtta Amerikağa qarşı xislär köçäyä.
Ali Ğilmi, Praga