Quşma Ştatlar Saqlanu ministrı Donald Rumsfeld düşämbedä Tönyaq Koreağa kisätü yasadı. Bez Ğiraq belän mawığıp Tönyaq Korea turında onıta diyüçelär yalğışa, Amerika beryulı ike yünäleştä uñışlı köräş alıp bara ala, dide ul. Moña cawap itep Tönyaq Koreanıñ saqlanu ministrı Kim İr Çon, Amerika höcüm itä qalsa, annan üç alu belän yanadı. Soñğı berniçä yıl eçendä bu Pxenyannıñ Waşingtonga qarata berençe şundıy qatı belderüe buldı.
İnde xäbär itkänebezçä, qarşılıqnıñ töp säbäbe - Yongbyon şähärendä urnaşqan atom stansiäse. Sovetlar yärdäme belän tözelgän 5 megawatlı reaktorda bayıtılğan plutoni yasap bula. Bu isä atom qoralın yasaw öçen çimal bula ala. 8 yıl elek Quşma Ştatlar häm başqa illär basımı näticäsendä Pxenyan reaktornı tuñdırırğa kileşkän ide. Moña almaşqa bu illär Koreaga neft birä, ciñel suda eşli torğan qurqınıçsız reaktor tözergä tieş ide.
Şuşı yıl başında Koreanıñ ul kileşüne bozıp bayıtılğan uran yasap yatuwı açıqlandı. Quşma Ştatlar yärdäm birüwen tuqtattı. Korealılar, alay bulğaç, bezgä energiä citmi dip reaktornı eşkä cigärgä buldı. Şuşı könnärdä alar yağulıq qaldıqları saqlanğan bülmädän möherlärne aldı, Berläşkän Millätlär Oyışması urnaştırğan küzläw äsbapların sütte. Xalıqara Atom Energiäse Agentlığı başlığı Möxämmät Äl-Baradei, bu äsbaplar sütelgännän soñ, bez Tönyaq Korea qoral citeştermi digän garantiä birä almıybız dide. Sişämbe kiçendä, BMO wäkile Mark Gwozdecky, reaktornı eşkä cigep cibärü öçen küp digändä ike ay waqıt kiräk, dip äytte.
Kilep tuğan wazğiätne belgeçlär şaqtıy qurqınıç dip bäyäli. Tönyaq Korea äle dä yabıq il bulıp qala, andağı xällär turında mäglümät bik az. Xäzer törle däräcädä räsmilär törle yaqtan ügetläw çaraları kürergä cıyına. Çärşämbedä Rusiäneñ tışqı eşlär ministrı urınbasarı Aleksandr Losyukov Tönyaq Koreanı Xalıqara Atom Energiäse Agentlığı belän xezmättäşlek itärgä çaqırdı. Pxenyannıñ atom programması Rusiäne dä borçıy, çönki ul bar Korea yarımutrawına tiskäre yoğıntı yasarğa mömkin, dide ul. Berük waqıtta Rusiä diplomatı Tönyaq Koreağa sanksiälär kertmäskä çaqırdı.
Xäyer, älegä Waşington sanksiälär mäsäläsen kütärmi, wazğiätne diplomatik yullar belän xäl itep qararğa cıyına. Şul isäptän üzeneñ tarafdarı, Könyaq Korea aşa. Uzğan atnada amerikan prezidentı George Buş telefon aşa Könyaq Koreanıñ yaña saylanğan prezidentı Roh Moo Hen belän söyläşte. Kiläse ayda Buş Seulğa üzeneñ maxsus wäkilen cibärä. Ul – däwlät sekretarenıñ Könçığış Azia häm Tın Okean illäre öçen cawaplı yärdämçese James Kelly bulır dip kötelä. Äytkändäy, Tönyaq Koreanıñ kileşüne bozıp, yäşeren räweştä bayıtılğan uran citeşterep yatuwı turında dönyağa näq menä şul James Kelly citkergän ide.
Amerikan belgeçe William Drennan fikerençä, Quşma Ştatlar beryaqtan Könyaq Korea, Rusiä, Qıtau aşa xäräkät itep qarasa, ikençe yaqtan Tönyaq Korenıñ üzenä berär tanılğan şäxes cibärä ala. Äytik, 1994-nçe yılda Pxenyanğa elekke prezident Jimmy Carter kilep basım yasağan ide. Näticädä kileşü imzalandı. Buş administratsiäse dä Pxenyanğa berär törle kileşü täqdim itep qarıy ala. Strategik tikşerenülär üzäge belgeçe Robert Einhorn fikerençä, Waşington atom programmasınnan waz kiçü bäräbärenä Pxenyanğa berär qızıqlı täqdim yasrğa tieş. Läkin Wlliam üze xäzerge administratsiäneñ mondıy adımğa baruwına şiklänä. Anda xäzer köç belän eş itüçelär kübräk di ul. Düşämbedä däwlät departamentı süzçese Lou Fintor Quşma Ştatlar xalıqara yöklämälären bozğan Tönyaq Koreağa başqa taşlamalar yasarğa cıyınmıy dip äytte.
Ali Gilmi, Praga
İnde xäbär itkänebezçä, qarşılıqnıñ töp säbäbe - Yongbyon şähärendä urnaşqan atom stansiäse. Sovetlar yärdäme belän tözelgän 5 megawatlı reaktorda bayıtılğan plutoni yasap bula. Bu isä atom qoralın yasaw öçen çimal bula ala. 8 yıl elek Quşma Ştatlar häm başqa illär basımı näticäsendä Pxenyan reaktornı tuñdırırğa kileşkän ide. Moña almaşqa bu illär Koreaga neft birä, ciñel suda eşli torğan qurqınıçsız reaktor tözergä tieş ide.
Şuşı yıl başında Koreanıñ ul kileşüne bozıp bayıtılğan uran yasap yatuwı açıqlandı. Quşma Ştatlar yärdäm birüwen tuqtattı. Korealılar, alay bulğaç, bezgä energiä citmi dip reaktornı eşkä cigärgä buldı. Şuşı könnärdä alar yağulıq qaldıqları saqlanğan bülmädän möherlärne aldı, Berläşkän Millätlär Oyışması urnaştırğan küzläw äsbapların sütte. Xalıqara Atom Energiäse Agentlığı başlığı Möxämmät Äl-Baradei, bu äsbaplar sütelgännän soñ, bez Tönyaq Korea qoral citeştermi digän garantiä birä almıybız dide. Sişämbe kiçendä, BMO wäkile Mark Gwozdecky, reaktornı eşkä cigep cibärü öçen küp digändä ike ay waqıt kiräk, dip äytte.
Kilep tuğan wazğiätne belgeçlär şaqtıy qurqınıç dip bäyäli. Tönyaq Korea äle dä yabıq il bulıp qala, andağı xällär turında mäglümät bik az. Xäzer törle däräcädä räsmilär törle yaqtan ügetläw çaraları kürergä cıyına. Çärşämbedä Rusiäneñ tışqı eşlär ministrı urınbasarı Aleksandr Losyukov Tönyaq Koreanı Xalıqara Atom Energiäse Agentlığı belän xezmättäşlek itärgä çaqırdı. Pxenyannıñ atom programması Rusiäne dä borçıy, çönki ul bar Korea yarımutrawına tiskäre yoğıntı yasarğa mömkin, dide ul. Berük waqıtta Rusiä diplomatı Tönyaq Koreağa sanksiälär kertmäskä çaqırdı.
Xäyer, älegä Waşington sanksiälär mäsäläsen kütärmi, wazğiätne diplomatik yullar belän xäl itep qararğa cıyına. Şul isäptän üzeneñ tarafdarı, Könyaq Korea aşa. Uzğan atnada amerikan prezidentı George Buş telefon aşa Könyaq Koreanıñ yaña saylanğan prezidentı Roh Moo Hen belän söyläşte. Kiläse ayda Buş Seulğa üzeneñ maxsus wäkilen cibärä. Ul – däwlät sekretarenıñ Könçığış Azia häm Tın Okean illäre öçen cawaplı yärdämçese James Kelly bulır dip kötelä. Äytkändäy, Tönyaq Koreanıñ kileşüne bozıp, yäşeren räweştä bayıtılğan uran citeşterep yatuwı turında dönyağa näq menä şul James Kelly citkergän ide.
Amerikan belgeçe William Drennan fikerençä, Quşma Ştatlar beryaqtan Könyaq Korea, Rusiä, Qıtau aşa xäräkät itep qarasa, ikençe yaqtan Tönyaq Korenıñ üzenä berär tanılğan şäxes cibärä ala. Äytik, 1994-nçe yılda Pxenyanğa elekke prezident Jimmy Carter kilep basım yasağan ide. Näticädä kileşü imzalandı. Buş administratsiäse dä Pxenyanğa berär törle kileşü täqdim itep qarıy ala. Strategik tikşerenülär üzäge belgeçe Robert Einhorn fikerençä, Waşington atom programmasınnan waz kiçü bäräbärenä Pxenyanğa berär qızıqlı täqdim yasrğa tieş. Läkin Wlliam üze xäzerge administratsiäneñ mondıy adımğa baruwına şiklänä. Anda xäzer köç belän eş itüçelär kübräk di ul. Düşämbedä däwlät departamentı süzçese Lou Fintor Quşma Ştatlar xalıqara yöklämälären bozğan Tönyaq Koreağa başqa taşlamalar yasarğa cıyınmıy dip äytte.
Ali Gilmi, Praga