Accessibility links

Кайнар хәбәр

Londonnıñ ber fatirında ritsin atlı köçle ağu tabılğan; çığışı belän Tönyaq Afrikadan bulğan 6 keşe qulğa alınğan


Sişämbedä Britan politsiäse 6 keşene qulğa aluı turında xäbär itte. Berseneñ London çitendäge fatirında köçle ağu sanalğan ritsin isemle matdä tabılğan. Çığışı belän Tönyaq Afrikadan bulğan bu keşelär teror ğämäle äzerlägän bulırğa mömkin digän xäbär Britaniädä citdi borçular uyattı.

Scotland Yard häm Britaniäneñ maxsus Mi5 xezmätläre bu 6 keşene uzğan yäkşämbedä, terorğa qarşı operatsiä barışında eläktergän. Kem häm qaydan ikännäre älegä töğäl äytelmi. Törle çığanaqtan cıyılğan mäglümätkä qarağanda, 20-30 yäştäge yegetlär, arasında yäşüsmer dä bar, berniçäse Aljirdan. Berseneñ Londonnıñ tönyaq bistäsendä urnaşqan fatirında ritsin isemle ağulı matdä citeşterü öçen cixazlar tabılğan, üzenä kürä, keçkenä genä laboratoria.

Känä üläne orlığınnan yasala torğan bu matdä şaqtıy köçle ağu sanala, xättä sianidtan da köçleräk. Taza ber keşene ayaqtan yığu öçen ber milligram ritsin citä. Döres, monıñ öçen ağunı qanğa kertergä, yotarğa, hiç yuğı tın yulına kertergä, sularğa kiräk. Ağunı yasaw bik ciñel, känä üläne tıyılmağan, teläsä qaysı baqçada üsä ala. Ä menä küpläp üterü qoralı yasaw öçen, ritsinnı gaz-aerozol xälenä kiterergä kiräk, bu isä – şaqtıy qatlawlı häm qimmätle texnologiä, 6 yegetneñ ber ğadi fatirda mondıy eş maytara aluwı ikele. Şuña da qaramastan, bu xäbär Britaniäne ayaq ürä bastırdı. Yevropada biologik qoral qullanu, ixtimal teror ğämälläre turında aylar buyı söylänep kilensä dä, London üzägendä tabılğan ritsin bu süzlärneñ buş süz bulmağanına işarä itkän berençe konkret oçraq buldı. Sişämbedä Britan premier-ministrı Tony Blair bolay dip belderde:

Audio (Tony Blair)

Min küptän kisätep kildem, terorçılarnıñ moña ireşüe barı tik waqıt mäsäläse ide. Bügen bulğan qulğa alular şunı kürsätä, qurqınıç inde bar, ul monda, bezneñ belän häm bik zur.

Şuşı xälne küplär, älbättä, xalıqara terorğa qarşı barğan köräş belän bäyläde. Bilgele bulğança, räsmi London bu köräştä Waşingtonnıñ iñ yaqın tarafdarı bulıp tora. Britannarnıñ kübese «menä teror afäte bezneñ uramğa da kilde» digän näticä çığardı. London politsiäse qulğa alınğan 6 keşe belän Äl-Qaidä arasındağı bäyläneş turında älegä berni äytmäde. Ä menä teror belgeçläre, şunduq, Äl-Qaidäneñ Äfğanstandağı laboratoriälärendä ritsin isemle matdä tabılğanın iskärtte.

Şunısın da äytergä kiräk, ritsin – ağu ğına tügel, ä berük waqıtta meditsina ölkäsendä qullanıla torğan daru da. Misal öçen, anı yaman şeş awıruın däwalağanda qullanalar. Ritsinnıñ ağu sifatların berençe tapqır 1888-dä amerikan ğalimnäre açtı. İkençe dönya suğışı waqıtında bu matdäne Quşma Ştatlar häm anıñ tarafdarıları citeşterde. Şunnan soñ ul şpionnar qoralına äylände.

Tarixqa mäglüm bulğan iñ bilgele oçraq. Zamanında Azat Yevropa/Azatlıq häm BBC radiolarında eşlägän Bolğarstan dissidentı Georgi Markov näq menä ritsin qorbanı buldı. 1978-dä Londonnıñ Waterloo küpere yanında avtobus kötep torğanda bilgesez keşe anıñ ayağına şämsiä belän qadıy. Şämsiäneñ oçı ritsin belän ağulanğan bula. Bu xäl axırğaça açıqlanmasa da, küplär, monıñ artında Bolğarstannıñ yäşeren xezmätläre torğanında şiklänmi. Georgi Markov Bolğarstannıñ komunist diktatorı Todor Jivkovnıñ tänqitçese ide. 4 kön ütügä ul wafat buldı. Ul çaqta ritsinğa qarşı daru, antidot yuq ide. Äytergä kiräk, andıy daru bügen dä yuq.

Ali Gilmi, Praga
XS
SM
MD
LG