Accessibility links

Кайнар хәбәр

Terrorğa qarşı köräş uñışları - äl-Qai''däneñ öçençe urındağı citäkçese totqarlandı


Soñğı könnärdä iğtibar üzägendä haman da Ğiraq tiräsendäge xällär torsa da, atna azağı tağın da möhimräk xäbär alıp kilde, xörmätle tıñlawçılar. Pakstanda mäğlüm äl-Qai’dä terror törkemeneñ citäkçelärennän berse Xälid şäyex Möxämmäd totqarlandı. Amerikan xakimiate anı, 11-nçe sintäbr höcümnären turıdan-turı oyıştıruçılarnıñ berse dip bäyäli häm şuña kürä anı bar dönya buylap ezli ide. Şäyex Möxämmädne totqarlaw xäbäre Quşma Ştatlarda zur şatlıq uyattı.

Düşämbedä Quşma Ştatlarnıñ qayber mäğlümat çaraları şuşı şatlıqnı tağın da arttırırğa teläp, äl-Qai’däneñ älegä qädär totqarlanğan iñ yuğarı däräcäle ähele Pakstannan Amerikağa inde cibärelde dä dip yazıp çıqtı. Süz dä yuq, Xälid Şäyex Möxämmäd kebek zur balıqnı qulğa töşerü Quşma Ştatlarnıñ başqa illär belän berlektä terrorğa qarşı başlap cibärgän köräşendä möhim uñış bulıp tora. 37 yäştä dip farazlanğan, häm çığışı belän Küwäyttäge Pakstanlı ğäiläsennän bulğan Möxämmäd amerikannar tarafınnan inde 1996-nçe yıldan birle ezlänä ide, başta ul Filipinda terror eşçänlege alıp baruda şiklänelde, FBI mäğlümatına qarağanda, anda ul Könyaq-Könçığış Aziädän oçqan amerikan oçqıçların şartlatunı planlaştırğan, soñraq isä anıñ 1998-nçe yılda Keniä häm Tanzaniädäge amerikan ilçeleklären, 2000-dä isä Yämändä amerikan xärbi köymäsen şartlatunı oyıştıruğa qatnaşı buluwı turında söyli başladılar. Läkin räsmi Waşington fikerençä, Xälid Şäyex Möxämmädneñ iñ zur ğäyebe bulıp, anıñ 11-nçe sintäbr höcümnären äzerläwe häm äl-Qai’dä citäkçese Osama bin Ladennıñ yaqın yardämçelärennän bersenä äylänüwe tora. Anı totqarlaw uñayınnan Aq yort tarafınnan bäyän itelgän maxsus belderüdä härxäldä şulay dip äytelä. Citmäsä ul FBI-nıñ, yäğni Federal’ tikşerülär İdaräseneñ bar dönya buylap ezlägän 22 terrorçı isemlegendä dä tora, düşämbe irtän anıñ süräte arqılı – urını açıqlandı – digän yazma quyıldı. Qayber amerikan mäğlümat çaraları Pakstan Xälid Şäyex Möxämmädne Quşma Ştatlarğa tapşırdı dip yazıp çıqsa da, älegä ul Pakstanda totıla, monı andağı tışqı eşlär ministrlığınıñ matbuğat wäkile Ğäziz Äxmät Xan belderde.

Audio

“Ul äle haman da Pakstanda, bezneñ xakimiat añardan soraw ala, ul Pakstannıñ xärbi küzläw idaräse häm xoquq saqlaw oyışmaları tarafınnan qulğa alındı” di Pakstannıñ tışqı eşlär ministrlığı wäkile. Qayber xäbärlärgä qarağanda, terrorda ğäyeplängän häm äl-Qai’dädä öçençe urında torğan dip farazlanğan şuşı ädämne İslamabad xätta üze xökem itärgä cıyına. Yäğni Quşma Ştatlar qulına anıñ asılda eläkmäwe dä mömkin, läkin amerikannar şatlığı şulay itep beraz kitelsä dä, alar Möxämmädne qulğa aluğa zur qänäğätlek belderä. Terrorğa qarşı inde yıl yarım alıp barılğan suğışta bu berençe şundıy zur ciñü. Quşma Ştatlar senatında küzläw eşlären bağuçı komitetnıñ räise Pat Roberts bu uñaydan bolay dip belderä.

Audio

“Bu äl-Qai’dä öçen iskitmäle zur çigenü, Äfğanstanda yaz höcümen başlağan äl-Qai’dägä bu üzenä kürä ber işarä birergä tieş, häm asılda biräçäk tä. Alarnıñ başlığı xäzer şul eş belän citäkçelek itä almıy” di senator Pat Roberts. Anıñ şuşı fikere belän xalıqara terrornı tikşergän belgeçälär dä kileşä. Şotlandiä Universitetı qarşındağı Terrornı öyränü üzäge mödire Magnus Ranstorp, amerikan häm Pakstan räsmiläreneñ şatlığın añlap bula, qulğa alınğan Şäyex Möxämmäd äl-Qai’dä eçendä ähämiate yağınnan çınnan da öçençe urında toruçı şäxes dip belderä.

Audio

Ranstorp fikerençä, Möxämmäd bin Ladennıñ äl-Qai’dä oyışmasında xärbi eşçänlek öçen cawaplı bulğan, häm şuşı eşen ul qulğa alınğançı, yäğni uzğan şimbägä qädär alıp barğan.

Kärim Kamal, Praga.
XS
SM
MD
LG