Accessibility links

Tönyaq Koreä Quşma Ştatlar belän xärbi qarşılıqqa kerergä omtılamı?


Ğiraq tiräsendäge wäzğiatneñ kiyerenkelänüwe belän bergä xällär dönyanıñ ikençe ber poçmağında, Koreä yarımutrawında da qatlawlana bara. Ğiraq suğışına äzerlek sürätendä moña iğtibar bik birelmi, läkin Koreäneñ Tönyağı belän Könyağı arasındağı wäzğiatne dä torğan sayın kübräk suğış töşençäläre belän bäyäläw xas bulıp kilä. Töbäktäge amerikan köçläre Tönyaq Koreä höcüm oçqıçlarınıñ Yapon diñgeze östendä küzläw oçışı waqıtında pilotsız amerikan oçqıçına yaqınlaşuwı xaqında xäbär itte.

Yapon diñgeze östendä şuşı xäl äle uzğan şimbädä ük bulsa da, amerikan xärbiläre bu xaqta cämäğätçelekkä atna başında ğına xäbär itte. Quşma Ştatlarnıñ pilotsız xärbi oçqıçları inde küptännän Koreä yarımutrawı tiräsendä daimi küzläw oçışları yasap tora, alar xalıqara kiñleklärdä alıp barıla häm şuña kürä formal’ yaqtan xalıqara xoquqnı bozmıy. Läkin kommunistik Tönyaq Koreä başqaçaraq fiker yörtä kebek. Amerikan yağı mäğlümatına qarağanda, Tönyaqnıñ 4 höcüm oçqıçı şimbä könne ğädäti oçışta bulğan şul küzläw oçqıçına qurqınıç yaqınlıqqa kilgän, alar anıñ yanınnan 15 metr yıraqlıqta ğına oçıp uzğan. Quşma Ştatlarnıñ küzläw oçqıçına ut açılmasa da, Tönyaqnıñ höcüm oçqıçları anı şulay 22 minut däwamında ozata barğan. Soñraq anıñ oçışı tuqtatılıp ul kire Yaponiädäge Kadena xärbi hawa nığıtmasına äylänep qaytqan. Şuşı oçqıçlar yardämendä Quşma Ştatlar töbäktä ballistik raketalar cibärüne küzätep tora, Tönyaq Koreäneñ andıy qorallarğa iä buluwı, häm yaqın kiläçäktä alarnı sınawnı yañartaçağın belderüwe sürätendä Waşington pilotsız oçqıçlar yardämendä mäğlümat cıyuğa zur ähämiat birä. Uzğan şimbä bulğan xällärdän soñ amerikan xärbiläre xäzer şul pilotsız oçqıçlarnı höcüm oçqıçları ozatuwında yörtüne planlaştıra. Bu isä üz çiratında yaña kiyerenkelekkä säbäp bula ala. Soñğı atnalarda Tönyaqtağı kommunistik propaganda xalıqnı çın mäğnäsendä yaña suğışqa äzerläw eşen alıp bara. Pxenyannıñ uzğan üktäbrdä üzendäge atom programmasın täräqqi itüne tuqtatmawı turında belderüwe Quşma Ştatlarnıñ monı Berläşkän Millätlär Oyışması qaramağına çığarırğa teläwenä, häm berük waqıtta üzen-üze tä’min itä almağan Tönyaq Koreägä azıq-tölek yardämen tuqtatuğa kiterde. İlneñ kommunistik citäkçelege monı şunda uq amerikannarnıñ yaña suğışqa äzerlänüwe dip bäyäläde häm inde yartı ğasır totalitar idarä şartlarında yäşägän ildä suğışçan käyeflärne üsenderä başladı. Näq menä şul täräqqiat sürätendä Tönyaq Koreä höcüm oçqıçlarınıñ uzğan şimbädä amerikan küzläw oçqıçı yanınan oçıp ütüwe şaqtıy qurqınıç närsä bulıp tora. Xäzer Quşma Ştatlarnıñ xärbi citäkçelege kiläçäktäge küzläw oçışların üz höcüm oçqıçları ozaruwında yasıy başlasa, yaqlar arasında inde ber-berenä ut açu ixtimalı da artaçaq digän süz. Ul arada Tönyaq Koreäneñ xalıqara qanunnarnı bozıp tirä-yüngä qarata täkäbber eş itüwe arta bara. Uzğan atnada amerikan küzläw oyışmaları Pxenyannıñ üzendäge atom reaktorı eşen yañratuwı turında xäbär itte. Tönyaq Koreä anda yaqın kiläçäktä atom qoralında qullanırlıq yağulıq citeşterä ala. Ul şulay uq soñğı 3 yıl eçendä berençe märtäbä üzendä eşlängän ballistik raketalar sınawın ütkärde. Häm nihayät berniçä genä kön elek Tönyaq Koreä qorallı köçläreneñ höcüm oçqıçı Könyaq Koreäneñ hawa kiñlegenä kerep annan 2 minuttan soñ ğına çığıp kitte. Läkin bolar barısı da älegä töbäktäge amerikan qorallı köçläre belän turıdan-turı bäylänmägän ide, şimbä kön bulğan waqiğä isä xärbi qarşılıqnıñ Tönyaq Koreä häm Quşma Ştatlar arasında çığuwına kiterä ala. Mondıy kiyerenkelek ike arada 1969-nçı yıldan birle küzätelgäne yuq ide, ul çaqta Tönyaqnıñ qorallı köçläre amerikannarnıñ qoralsız küzläw oçqıçın bärep töşergän ide. Näticädä 31 amerikan xärbie hälak buldı. Pxenyannıñ bernärsäne dä tiktomaldan ğına eşlämäwen iskä alğanda, şimbä bulğan oçraqnıñ kommunistik Tönyaq Koreä yağınnan aldan äzerlängänen farazlap bula.

Kärim Kamal, Praga.
XS
SM
MD
LG