Accessibility links

Кайнар хәбәр

İminlek Şurası äğzaları comğa könge utırışta Ğiraqtağı qoral inspektorların tıñlarğa äzerlänä


Comğa könne Berläşkän Millätlärneñ İminlek Şurasında, Ğiraqtağı qoral inspektorlarınıñ çirattağı, häm qayber küzätüçelär fikerençä inde soñğı dip farazlanğan xisabı tıñlanaçaq. Şura äğzaları öçen şul xisap, Ğiraqta qoral inspeksiälären kiläçäktä dä däwam itüne yäisä Bagdadtağı xökümätkä qarşı inde xärbi çaralar kürüne yaqlawı öçen töp nigez bulaçaq.

Şulay itep, xalıqara kileşülärne bozıp üzendä küpläp yuq itü qoralların citeşterüdä şiklänelgän Ğiraqqa qarşı xärbi köç qullanırğamı-yuqmı digän sorawğa açıq cawap birü waqıtı inde citep kilä, xörmätle tıñlawçılar. İminlek Şurasındağı 5 daimi äğzanıñ bu mäs’älädä qaraşları elekkesennän ällä ni üzgärmäsä dä, qoral inspektorları citäkçeläreneñ comğa kön yañğırayaçaq xisabı soñğı qararnı qabul itü öçen ifrat ta zur ähämiatkä iä bulaçaq. Şuña kürä dä Şura utırışı andağı qayber äğza illärneñ tışqı eşlär ministrları qatnaşında uzaçaq, sişämbedä bu xaqta Fransiä häm Germaniä, annarı Britaniä, İspaniä häm Süriä dä belderde. Uzğan comğada İminlek Şurasına yullağan yazma xisabında baş inspektor Hans Blix Ğiraqnıñ qoralsızlanuwı älegä bik çiklängän xäldä genä bara dip yazğan ide. Läkin şunnan soñ Bagdad, üzeneñ äl-Samüd raketaların yuq itä başladı, häm bu turıdan-turı Blix kürsätmäsen ütäw yözennän eşlände, bügenge köndä Ğiraqtağı şundıy 100-läp raketanıñ biştän ber öleşe yuq itelde. Qoral inspeksiälären däwam itüne alğa sörgän Fransiä monı, Ğiraqnı qoralsızlandıru eşen suğışsız ğına da alıp barıp bula digän qaraşın nığıtu öçen faydalanmaqçı. Berläşkän Millätlärdäge fransuz wäkile Jean Marc de La Sabliere Hans Blixnıñ häm Xalıqara Atom energiäse idaräse başlığı Möxämmäd äl-Baradeinıñ comğa xisabı, Ğiraq krizisın çişüdä xälitkeç waqıtqa turı kilä, İminlek Şurası öçen bu nindi dä bulsa qarar qabul itü mizgele bulaçaq dip belderde.

Audio

“Bu bik möhim ber mizgel, çönki bez şuşı xisapnı inde şaqtıy waqıt kötäbez, häm belüwegezçä, östäldä Şuranıñ ikençe qararı ölgese genä tügel, inspeksiälär turında ayırım memorandum da yata. Bu uñaydan Blixnıñ häm Baradeinıñ ni äytüwe bik möhim” di Fransiäneñ Berläşkän Millätlärdäge daimi wäkile. Quşma Ştatlar, Britaniä häm İspaniä atna-un kön elek, Ğiraq tınıç qına qoralsızlanu mömkinlegen inde ıçqındırdı, häm şuña kürä aña qarata qırıs çaralar kürergä kiräk digän yaña qarar çığarunı täqdim itte. Bu tawışqa kiläse atnada quyılır dip kötelä. Moña cawap itep Fransiä, Rusiä häm Germaniä bergäläşep İminlek Şurasına, Ğiraqtağı qoral inspeksiälären tağın da nığıtıp kiläse yülgä qädär däwam itüne küz aldında totqan maxsus memorandum ölgesen tapşırdı. Şuranıñ Ğiraqqa qarşı xärbi köç qullanuğa açıqtan-açıq fatixa birgän qararı berençe çiratta britan premyerı Tony Blairğa kiräk, ul bu mäs’älädä tulısınça Waşington yağında bulsa da, Britaniäneñ üzendä suğışqa qarşı käyeflär nığıp kilä. Quşma Ştatlar isä Ğiraqqa qarşı suğışnı inde ğämäldä bulğan 1441-nçe qarar nigezendä dä başlarğa mömkin dip isäpli. Läkin sişämbedä Londonda britan yağı belän söyläşülär ütkärgän İgor İvanov, Rusiä tışqı eşlär ministrı, noyäbrdä qabul itelgän şul qararda köç qullanuğa fatixa birelmi dip belderde.

Audio

Londonda İvanov şulay uq, Rusiä Ğiraqqa qarşı suğış başlawnı küz aldında totqan qaranı yaqlamayaçaq digän belderü dä yasadı, anıñ süzlärençä, Mäskäw bu uñaydan üzeneñ veto xoquqın da qullana ala. Rusiädän tış Fransiä, Germaniä, Süriä häm Qıtay da köç qullanuğa qarşı çığa. Çärşämbedä Parisda, urıs, fransuz häm german tışqı eşlär ministrlarınıñ oçraşuwında da şuşı qaraş tağın ber märtäbä qabatlandı. Şurada Quşma Ştatlar, Britaniä häm İspaniä täqdim itkän qarar ölgesen Bolğarstan ğına yaqlıy. Pakistan, Gwineä, Çili, Mexika kebek illär äle haman da üzläreneñ nindi yaqnı alaçağın beldermäde. Xärbi köç qullanuğa fatixa alu qararın ütkärü öçen Waşingtonğa İminlek Şurasında barlığı 9 ilneñ yaqlawın qazanu kiräk. Häm tağın ber şart – daimi äğzalarnıñ berse dä veto xoquqın qullanmasqa tieş. Quşma Ştatlar öçen monısı iñ awırı.

Kärim Kamal, Praga.
XS
SM
MD
LG