Accessibility links

AQŞ: xärbi kampaniädä tänäfes yuq. Ğiraq: yaña intixar xöcümnär bulaçaq


Ğiraqtağı soñğı xällär turında söyläwne däwam itäbez, xörmätle tılawçılar. Yäkşämbegä qarşı töndä häm yäkşämbe irtäsendä Bagdad qalası yänä utqa totıldı. Törle çığanaqlarğa qarağanda şähärdä barlığı 30-lap şartlaw yañğırağan. Reuter agentlığı xäbär itüençä, utqa totılğan obyektlar arasında Saddamnıñ ulı Qusay qullana torğan prezident sarayı da bar. Ğiraq räsmiläre uzğan täwlek eçendä 68 keşeneñ ülüwe turında äytte. Şunıñ 62-se Äl-Şula bistäsendäge bazarda bulğan şartlaw näticendä. Bu şartlawnıñ säbäpläre turında älegä mäglümät yuq. Koalitsiä wäkilläre tikşerü eşen däwam itä. Britaniäneñ küzläw xezmätläre, Ğiraqnıñ üz raketaları yalığışıp Bagdadqa töşü oçraqları säbäple, Ğiraqnıñ hawa xöcümennän saqlanu başlığı urınınan alınğan digän xäbär tarattı.

Şimbä könne koalitsiä köçlärenä qarşı berençe intixar xöcüm yasaldı. Bagdadtan 160 çaqırım yıraqlıqtağı Nacaf şähäre yanında quyılğan tikçerü noqtasında ber Ğiraq keçese üzen-üze şartlatıp, 4 amerikan xärbien üterde. Ğiraq televideniese bu keşeneñ Ğiraq ofitserı Ali Hammadi Äl-Namani buluwın xäbär itte, häm 4 tügel, 11 amerikan xärbie xäläk bulğan dide. Saddam Xösäin anı ülgännän soñ medal belän büläklägän. Vitse-prezident Taha Yassin Ramadan intixar xöcümnär däwam itäçäk, Amerikanıñ ber bombası beryulı 500 keşene üterä alsa, intiharlar beryulı 5 meñ keşene yuq itkän ğämäl başqaraçaq, keşelär bombağa äylänergä mäcbür, dip belderde.

Koalitsiäneñ cir öste xärbilärenä berniçä kön tänäfes bireläçäk digän xäbärgä şimbä könne törle añlatmalar birelde. Amerikanıñ Qatardağı idarä üzägendä general-mayor Victor Renuart, bernindi tänäfes yuq, tanklarnıñ beraz tuqtap toruwı tänäfesne añlatmıy, dide. Berük waqıtta ul, Bagdadqa taba barğan xärbilärne kiräk-yaraq belän tä’min itü öçen östämä çaralar kürergä kirägen tanıdı. Tänäfes näq menä şul kiräk-yaraqlar citmäw häm Ğiraqnıñ kötelmägän qarşılığı belän añlatılğan ide. Xärbi ğämällärneñ tuqtamağanın kürsätü öçen general berniçä misal kiterde. Basra şähärenä bulğan raketa xöcüme näticäsendä ber binağa cıyılğan 200-läp Ğiraq suğışçısı yuq itelgän. Kerbala şähäre yanında 30-lap Apaçi boralağı Ğiraqnıñ Respublikan gvardiäsenä xöcüm ütkän. Kimendä 50 respublikan saqçısı üterelgän, 25 xärbi maşina yuq itelgän.

Niçek kenä bulmasın, tänäfes turındağı xäbärlär Rumsfeldnıñ Ğiraq strategiäsen şik astına quyu öçen yaña säbäp buldı. New Yorker jurnalınıñ kiläse düşämbedä dönya küräçäk sanında tanılğan jurnalist Seymour Hersh’nıñ mäqäläse basılaçaq. Ul anda Rumsfeldnıñ Ğiraqqa kübräk ğäskär cibärü täqdimen kire qağuın, suğışnı ciñel genä ciñergä telägäne turında yaza. Rumsfeld maxsus köçlär belän yaxşı mönäsäbättä bulsa, Armiäneñ yuğarı eşelonı belän alay tügel. Operatsiä citäkçese Tommy Frank Törkiä aşa kerteler dip kötelgän ğäskärne başqa yul belän kertmi torıp suğışnı başlamasqa çaqırğan. Hersh elekke küzläw räsmieneñ “suğış köreçekkä terälde” digän süzlären kiterä. Xäzer koalitsiäneñ köçe bette, di jurnalsit, bar ömet yärdäm kilgänçe tüzü. Xäzerge waqıtta Ğiraqta koalitsiäneñ 125 meñ xärbie bar. Uzğan pänceşämbedä tağın 100 meñne cibärergä qarar itelde. Alar april axırına äzer bulaçaq.

Ul arada Britaniäneñ elekke Tışqı eşlär ministrı Robin Cook – Britan xärbilären kire öylärenä qaytarırğa çaqırdı. Blairnıñ Ğiraq säyäsätenä qarşı çığıp ul ike atna elek wazifasınnan kitkän ide. Sunday Mirror gäzitenä birgän äñgämäsendä Cook, Ğiraq suğışın “qanlı häm mägnäsez” dip atıy häm Britan xärbilären Ğiratqa yatıp qalğançı qaytarırğa çaqıra. Cook şulay uq Amerikan prezidentına da tänqit belderä. Berkem dä, doşman armiäse xezmättäşlek itäçäk digän ömet belän suğış başlamıy, Buş näq şulay eşläde, di Cook.

Keşe xoquqların yaqlawçı Amnesty İnternational oyışması Ğiraq suğışı küp kenä illärdä keşe xoquqları bozuğa säbäp buldı digän belderü yasadı. Yäkşämbedä bäyän itkän belderüendä oyışma 14 ilneñ isemen atıy. Bu illärdä Ğiraq suğışına protest beldergä çıqqan millionlağan keşegä qarata politsiä qırıs çaralar qullanğan. Keşelärne qıynaw, ezärlekläw xättä üterü oçraqları bulğan. Gretsiädä Ğiraq imigrantları qıynalğan. Törkiädä politsiä keşelärne quıp taratu öçen timer tayaqlar qullanğan. Belgiädä 450 keşe waqıtlıça totqarlanğan. Britaniädä polistiä keşelärne ber säbäpsez tuqtatıp tentülär ütkärgän. Amnesty İnternational isemlegendä şulay uq Daniä, Misır, Germaniä, İordaniä, Norvegiä, İspaniä, Sudan, Şvetsiä, Yemen häm Quşma Ştatlar bar.

Yäkşämbedä Ğiraqnıñ opositsiädäge Kördstan Demokratik partiäse (KDP) häm Quşma Ştatlar taraflı Milli Congress, Frans Press agentlığına, kördlär yağına çığarğa tırışqan 50-gä yaqın Ğiraq xärbieneñ atıp üterelüwe turında xäbär itte. Bu xäbär bäysez çığanaqlardan raslanmağan. Kördlärneñ Arbil şähärendäge räsmie äytüençä, mondıy xällär elegräk tä bulğan, comğan könne Dobardan awılı yanında körd yaığna çığarğı tırışqan 15 xärbi üterelgän. Soñğı 3 köndä körd yağına 100-gä yaqın Ğiraq xärbie çıqqan. Quşma Ştatlar mondıy ğämällär Saddamnı bärep töşerergä yärdäm iter dip ömetlänä.

Şimbä könne dönyanıñ törle illärendä Ğiraq suğışına qarşı demonstartsiälär ütte. Berlin uarmnarına 50 meñ keşe çıqtı. Stugartta keşelär qulğa qul totışıp Amerikanıñ Yevropadağı xärbi idarä üzägen uratıp aldı. Demonstratsiälär şulay uq Parij, Afen, Waşawda ütte. Bu çaralar bügen dä däwam iter dip kötelä. Yäkşämbe irtäsendä iñ zur möselman däwläte İndoneziädä başlandı. Jakartadan kilgän xäbärlärgä qarağanda başqala uramnarına 50 meñ çaması keşe çıqqan, häm bu san arta bara.

Ali Gilmi, Praga
XS
SM
MD
LG