Accessibility links

Кайнар хәбәр

Ğiraq suğışınıñ 22-nçe köne: körd suğışçıları Kirkuk şähären aldı; Nacafta şiği ruxanie üterelde; Buş belän Blair Ğiraq xalqına möräcägät itte


Çärşämbedä kolaitsiä köçläre Bagdad üzägenä kerep, Saddamnıñ 6 metrı häykälen awdarıp, başqalanıñ zur öleşen üz kontrolenä aluların beldergän ide. Şuña da qaramastan, pänceşämbedä şähärneñ törle urınnarında qatı bäreleşlär küzätelde. Saddam kerep qaçqan bulırğa mömkin dip sanalğan ber mäçet yanında Amerikan xärbiläre häm Cömhüriät saqçıları arasında bulğan bäreleşlär waqıtnıda ber desantçı xäläk buldı, 20-se yaralandı. Ğiraqnıñ tönyağında xäräkät itkän körd suğışçıları kiçä Mosul yanında strategik yaqtan möxim bulğan maqlub tawın aldı. Bügen töştän soñ alar tönyaqnıñ neft başqlası sanalğan Kirkuk şähärenä kerde. Peşmergalar anda kergändä bernindi qarşılıq kürmägän. Ğiraq xärbiläre könyaqqa, Tikrit şähärenä taba çigengän. Näq kiçä Bagdadta şikelle, bügen Kirkukta cirle xalıq başta uramğa çığıp bäyräm itkän, Saddam sürätlären, häykällären cimergän, annarı räsmi binalarğa bärep kerep urlaw-talaw eşenä kereşkän. Ğiraqnıñ tönyağındağı täräqqiätne zur iğtibar belän küzätep barğan Törkiä räsmiläre Kirkuknıñ körd suğışçıları qulına küçüwenä borçılu belderde. Kolaitsiä köçläre tiz arada kontrolne üz qulına alırğa wäğdä itte. Ğiraq qalaları ber-ber artlı kolaitsiä qulına töşä barsa da, Amerikan räsmiläre suğış bette dip äytergä äle irtä dip sanıy. Saddamnıñ tuğan şähäre Tikrit häm Ğiraqnıñ 3-nçe zur şähäre Mosul tiärsendä qatı bäreleşlär bulırğa mömkin. Çärşämbedä Pentagon başlığı Donald Rumsfeld bolay dide:

Audio: “Ğiraq uramnarında bäyräm itülärgä qaramastan, suğış äle betmägän, alda küp bäreleşlär, küp qorbannar kötä.”

Saddamnıñ isänme-tügelme ikäne älegäçä bilgesez. Ğiraq räsmiläreneñ ber öleşe kürşe Süriägä qaçıp kitkän digän xäbärlär şulay uq älegä raslanmadı. Suğış bette digän süzlärne älegä ber genä keşe äytte, ul da bulsa Ğiraqnıñ Berläşkän Millätlär Oyışmasındağı wäkile Möxämmät Äl-Duri. Kiçä New Yorkta ul “uyın tämam” dip äytte, häm Ğiraqta tınıçlıq urnaşır digän ömet belderde:

Audio

Bügen Amerikan prezident George Buş häm Britan premier-ministrı Tony Blair yaña buldırılğan ğäräp televideniese aşa Ğiraq xalqına möräcäğät yasadı. Nahwa Äl-Hörriä, yağni Azatlıqqa taba dip atalğan bu televidenie üz signalların älegä Ğiraq östendä oçqan xärbi oçqıçtan tarata. Yaña kanalnıñ 5 sägätlek tapşıruları elekke Ğiraq televideiese yışlıqlarında da tapşırılaçaq. Bügenge çığışların Buş belän Blair berniçä kön elek Tönyaq İrlnadiädä ütkän oçraşu waqıtında yazdırğan bulğan. Bügen Ğiraqta Amerikan prezidentın belmägän keşe inde qalmağandır. Alay da Buş süzen üzen tanıştırudan başladı:

Audio: “Min – Quşma Ştatlar prezidentı George Buş. Şuşı mizgeldä Saddam rejimı xakimiättän alına, qurqu häm yırtqıçlıq çorı betä. Amerikan häm koalitsiä köçläre Bagdadta xäräkät itä. Saddamnıñ cinäyätçel törkeme kitmi torıp bez tuqtamayaçaqbız.”

Alga taba Buş Ğiraqlılarğa azatlıq wäğdä itte:

Audio: “Sez irekle bulaçaqsız. Saddam häm anıñ ullarına saraylar tözü urınğa, iqtisadi mullıq buldıraçaqsız, säyäxät itü, süz ireklegenä iä bulaçaqsız, Ğiraqnıñ säyäsi tormışın üzegez qoraçaqsız, bu eştä ilneñ bar xalıqları irekle qatnaşaçaq – Kördlär, Şiğilär, Törkmännär, Sönnilär.”

Britan premierı Tony Blair – nigezdä şul uq wäğdälärne qabatladı, häm dä 91-nçe xatasın qabatlamasqa süz birde:

Audio: “Min beläm, qäyberäwlär 91-nçe yıl qabatlanudan qurqa, ul çaqta Saddam xakimiäte kitä dip uyladığız, läkin ul qaldı, sezneñ integü däwam itte. Bu yulı alay bulmayaçaq, rejim kitäçäk häm betäçäk. ”

Frans Press xäbärçeläre äytüençä, Bagdadta elektr utı bulmaw säbäple ğiraqlılarnıñ kübese bu möräcägätne kürä almağan. Buş belän Blair wäğdä itkän tınıçlıq häm tatulıqnıñ Ğiraqqa tiz arada ğına kilmäyäçägenä işarä itkän xäbärlär pänceşämbe kiçendä ük kilä başladı. Bagdad üzägendä bulğan intihar-xöcüm näticäsendä berniçä amerikan xärbie xäläk buldı. Tänenä şartlatqıç bäylägän ber keşe Fälestin qunaqxanäse yanındağı tikşerü qapqasına kilep üzen şartlatqan. Amerikan ofitserı Matt Baker bu xälne raslasa da, xäläk bulğan xärbilär sanın äytä almadı. Tağın ber faciğäle xäbär bügen Nacaf şähärennän kilde. Şiği möselmannarnıñ izge urını sanalğan Ali mäçetendä şiği möselmannarnıñ ruxanie Äbdel Mäcit Äl-Xoi häm anıñ yärdämçese üterelgän. Bu xälneñ niçek bulğanı turında älegä citärlek mäglümät yuq. Şaxitlär äytüenä qarağanda Äl-Xoi tarafdarları häm ikençe ber şiği törkem arasnda talaş çıqqan, Äbdel Mäcit hawağamı-törkemgäme atqannan soñ köndäşlär aña pıçaqlar belän taşlanğan. Saddam tarafınnan öy sağı astına utırtılıp 1992dä wafat bulğan ayatolla Säet Äl-Xoineñ ulı bulğan Äbdel Mäcit Quşma Ştatlar tarafınnan tanılğan ruxanilärneñ berse ide. Kolaitsiä köçläre anı Nacafnıñ waqıtlı citäkçese itep bilgeläde häm ixtimal, ilneñ kiläçäk xakimiätendä kürgän. Küräseñ bu köndäş törkemnärgä oşap betmägän. Ğiraqnıñ sörgendäge opozitsiäse wäkilläre äytüençä, Äbdel Mäcitneñ üterelüwe Ğiraqnıñ 60 protsentın täşkil itkän şiği möselmannarı arasında kierenkelek tudıra ala. Amerikan prezidentı George Buş Äbdel Mäcit Äl-Xoineñ üterelüwenä kisken tänqit belderde.

Ali Gilmi, Praga
XS
SM
MD
LG