Accessibility links

Кайнар хәбәр

Ğiraqtağı şığıy möselmannar yaña xakimiatne tözügä yoğıntı yasarmı?


Saddam çorında qatı basım astında torğan şığıy möselmannarnıñ amerikannar Ğiraqnı elekke xakimiattän azat itkännän soñ ildä islam ğädätlären kertü taläbe belän çığuwı Waşingtonğa xäzer yaña şom saldı. Yaqın Könçığışta yaña İran päydä bulu ixtimalı amerikannarnı ber dä quwandırmıy, şuña kürä dä alar Ğiraqtağı xakimiat ilneñ bar milli wä dini törkemnäre xoquqların xörmät itärgä tieş digän qaraşta tora.

Bar Ğiraq buylap azatlıq awazları yañğırıy, xörmätle tıñlawçılar, läkin alar ilne Saddamnan azat itkän amerikannar öçen bik ük kötelgän tügel.

Audio

Öç distä yılğa yaqın Saddam xakimiate astında iza çikkännän soñ Ğiraq xalqınıñ küpçelegen täşkil itkän şığıy möselmannar elek tıyılğan dini yolaların üti başladı, soñğı atna-un kön eçendä genä dä yözlägän meñ şığıy möselman, alarnıñ kübese äle yözlägän çaqrım ara ütep, Kärbälä häm Näcäf şähärlärenä ziarat qıla. Saddam çorında bu yıllar däwamında tıyılıp kilde, monıñ öçen keşelärne törmälärgä yabıp, bu alarnıñ qayberlären xätta ülemgä dä kiterde. Şığıylarnıñ şuşı soñğı aktivlığı alarnıñ yañarış kiçerüwen kürsätä, häm alar Ğiraqnıñ yaña xakimiatendä üzläre öçen bu yulı layıqlı urın alırğa teläwen belderä. Mäğlüm ki, Waşington Ğiraqnıñ kiläçäktä demokratik cämğiat tözep bar Yaqın Könçığış öçen ürnäk ber model buluwın teli. Biredä barı tik, Ğiraq xalqı küpçelegen täşkil itkän şığıylar demokratiäne anıñ Könbatıştağı mäğnäsendä añlıylarmı digän soraw ğına qala. Quşma Ştatlar Kongressınıñ tikşerenü üzägendä eşläwçe Kenneth Katzman bu uñaydan bolay dip uylıy.

Audio

Xäzer, dinneñ däwlättän ayırıluwın bik telämägän häm säyäsättä aktiv qatnaşqan şığıy islamçılar kütärelep kilä, häm Quşma Ştatlar alarnıñ şuşı kütärelüwenä kirtä quyarmı, ällä alar belän xezmmättäşlek itüne saylarmı, bu äle minem öçen açıq tügel dip belderä Kenneth Katzman. İkençe yaqtan şığıylar üzläre dä tarqawlıq häm üzara doşmanlıq kiçerä. Aprilneñ 10-ında Näcäftä soñğı yıllarda Londonda möxäcirlektä yäşägän häm xäzer Ğiraqqa qaytqan ber şığıy ruxanie üterelde, monı anıñ köndäşläre eşlägän digän faraz bar. Dini citäkçelär arasında da Ğiraq şığıyların wäkillek itü mäs’äläsendä üzara köräş bara. Waşingtonda Strategik häm Xalıqara tikşerülär üzägendä islam programmasın citäklägän Shireen Hunter bu uñaydan bolay di:

Audio

Şığıylar arasında da, bar Ğiraqqa xas bulğan qabilä, ıruğ, ğailä bäyläneşläre kiñ taralğan di Hunter. Alarnı hiçniçek tä berdäm dip atap bulmıy. Ägär dä Ğiraqta şığıy xökümäte tözelä ikän, ul üzennän-üze koalitsiä räweşendä genä bula ala dip isäpli amerikan belgeçläre. Şuşı atna azağında Ğiraqnıñ törle milli wä dini törkemnäre wäkilläre yänä, Quşma Ştatlar qaramağı astında ilneñ yaña citäkçelege mäs’äläsen xäl itü öçen çirattağı oçraşuğa cıyılaçaq. Anıñ qayda buluwı, häm anda Ğiraqtağı şığıy möselmannarınıñ İranda urnaşqan oyışmalarınnan wäkillär qatnaşu-qatnaşmawı älegä bilgele tügel. Elekke cıyın äzerlängändä alar andıy kiñäşmädä qatnaşudan baş tartqan ide.

Kärim Kamal, Praga.
XS
SM
MD
LG