Russiә prezidentı Putin Çeçnәdә referendum ütkәrü anda vazğiөtne normallaştıruğa kiterәçәk dip beldergәn ide. Referendum ütte. Rәsmi belderülәrgә qarağanda ul kommunistik çornı iskә tөşerә, bik zur küpçelek belәn raslanğan. Lәkin, yana konstitutsiә raslanğan referendumğa ber ay vaqıt ütte, Çeçenәdәge vazğiәt üzgәrmәde diәrlek. Anda xalıqnı ezәrleklәv dә, çeçen kөrәşçelәrenneŋ hөcümnәre dә dәvam itә. Keşelәr dә ülә. Çeçnәneŋ Mәskәv-yaqlı administratsiәneŋ Eçke Eşlәr Ministere Ali Alxanom bu atnada Mәskәvdә ütkәrelgәn press-konferensiәdә küpkenә qanunsız qulğa aular hәm ezsez yuğalular өçen Çeçnәdәge Russiә xәrbilәre hәm Russiә yaqlı militsionerlar cavaplı dip belderde. Washington da Ğıraq belәn mәşğul bulsa da, Çeçnәdәge xәllәr dә tulısınça onıtılmadı. Kiçә Kongress binasında AQŞ Helsinki komissiәse tarafınnan oyıştırılğan tıŋlaularda çığış yasauçılar Çeçnәdә keşe xoquqlarınıŋ torışın tәnqitlәdelәr. AQŞ Helsinki komissiәse stab başlığınıŋ urınbasarı Roy McNamara ciınnı açqanda yasağan çığışında, Rusisә prezidentı Putinne tәnqitlәde. Anıŋ süzlәrençә, Rusisә kөçlәre Çeçenәdә regulәr rәveştә tentülәr, qulğa alular, cәberlәvlәr belәn mәşğul bulğanda hәm keşelәrneŋ ezsez yuğaluı өçen cavaplı bulğanda, prezident Putinneŋ amerikan xәrbilәreneŋ Ğıraqtağı eşçәnlegen tәnqitlәve ironiә bulıp yaŋğırıy. Ul tağı bolay dide.
Audio
"Işanıçlı hәm qıu keşe xoquqlar aktivistlarınıŋ, şul sanda bu tıŋlaularda qatnaşuçılarnıŋ birgәn mәğlümәtlәre, Yevropada Iminlek hәm Xezmәtәtşlek Oyışmasınad ağza bulğan illәr arasında xalıqara keşe xoquqları iŋ nıq bozılğan urınnıŋ Çeçnә buluın kürsәtә."
Memorial Keşe xoquqları üzәgennәn Eliza Mussaeva Martnıŋ 23-ndә referendum ütkәrelgәnnәn birle Çeçendәge vazğiәt yaxşığa taba üzgәrmәde dip belderde. Ul Vazğiәtne yaxşığa taba üzgәrtügә kitermәgәn xәldә, ni өçen referendum ütkәrü kirәk buldı digәn sorau quydı. Ul şulay uq Russiә xәrbilәre taktikanı üzgәrttelәr. Xәzer alar tөnnәrne tazartular ütkәrәlәr. Bu alarnıŋ kemneŋ bilgelәvne dә, qulğa alınıp ta xabәrsez yuğalğannarnıŋ ezen tabunı da qıyınlaştıra dip әytte. Norvegiә Helsinki Komitetı tarafınnnan uzğan yılda Saxarov tınıçlıq bülәgenә layıq tabılğan Musaeva bu yılnıŋ berençe өç ayında Russiә kөçlәre tarafınnan qulğa alınğannarnıŋ sanı 119-ğa citte hәm bu uzğan yılnıŋ berençe өç ayı belәn çağıştırğanda küberәk, uzğan yılda alarnıŋ sanı 82 ide dip tә belderde.
Audio
Memorial oyışması Çeçnә suğışı sәbәple üz vaqıtında Inguşetiәgә qaçıp çıqqan yaqınça 100 meŋ çeçengә xoquqi mәsәlәlәrdә yardәm itep kilde. Şulay uq Inguşetiәdә eşlәvçe World Visioon xayriә oyışmasınıŋ informatsiә menecere Bela Tsugayeva qaçaqlar lagerı yaqınnarında urnaşqan Russiә xәrbilәre , qaçaqlarğa , alar Çeçnәgә kire qaytmağan xәldә , fetnәçelәr belәn bәylәneşlәtә toruda ğәyeplәnәçәklәr hәm şuŋa qarap mөğәmәlә kürәçәklәr digәn basım yasıylar dip belderde. Әmnisti Inetrnationalnıŋ Yevropa hәm Yevroaziә buyınça bülekneŋ başlığı Maureen Greenwood Ğıraq suğışı hәm anda bәysez xalıqara küzәtüçelәrneŋ bulmauı sәbәple Çeçnәdәge kөrәş onıtılğan suğışqa әylәnde dip belderde. Ul xalıqara basım sәbәple Russiә uzğan yılda qaçaqlarğa kire qaytu өçen basımın yomışartqan ide. Xәzer dә basım yasarğa kirәk dip әytte. Anıŋ süzlәrençә,
Audio
"Berençedәn, qaçaqlarnı qaytaru өçen Çeçnәdә toraq, elektrik, yağulıq kebek tieşle infrastruktura yuq. Ikençedәn, iminlek garantiәse yuq. Başbaştaqlarşa üterülәr, ezsez yuğalular, tөnnәrne tentülәr ütkәrülәr, cәberlәv dәvam itkәndә, alarnı qaytırğa mәcbür itep bulmıy."
Greenwood şulay uq gonaxsız xalıqqa hөcümnәr oyıştırğan çeçen kөrәşçelәren dә tәnqitlәde. Buş administratsiәse BMOnıŋ Keşe xoquqları komissiәseneŋ Jenevadağı sessiәsendә Russiә xәrbilәrenneŋ hәm iminlek kөçlәreneŋ Çeçnәdәge kөç qullanuın xөkem itkәn rezolutsiәne yaqlasa da, anıŋ aftordaşı bulmadı. Rezolutsiә berniçә tauış küpçelek belәn genә kire qaşıldı. Jeneva oçrağuında qatnaşqan AQŞ vәkilçelegeneŋ başlığı ilçe Southwick , Çeçnә xalqı suğış nәticәsendә küz aldına kitermәslek cәberlәvlәr kiçerde dip belderde , lәkin, ber ük vaqıtta referendum tatulaşu өçen politik protsesnı başlatıp cibәrer digәn өmet tә әytte. Lәkin, ciında çığış yasauçılarnıŋ küpçelege Çeçnә mәsәlәsendә Russiәgә basımnı dәvam itterergә kirәklek dip belderdelәr.
Fәrit Idelle, Praga .
Audio
"Işanıçlı hәm qıu keşe xoquqlar aktivistlarınıŋ, şul sanda bu tıŋlaularda qatnaşuçılarnıŋ birgәn mәğlümәtlәre, Yevropada Iminlek hәm Xezmәtәtşlek Oyışmasınad ağza bulğan illәr arasında xalıqara keşe xoquqları iŋ nıq bozılğan urınnıŋ Çeçnә buluın kürsәtә."
Memorial Keşe xoquqları üzәgennәn Eliza Mussaeva Martnıŋ 23-ndә referendum ütkәrelgәnnәn birle Çeçendәge vazğiәt yaxşığa taba üzgәrmәde dip belderde. Ul Vazğiәtne yaxşığa taba üzgәrtügә kitermәgәn xәldә, ni өçen referendum ütkәrü kirәk buldı digәn sorau quydı. Ul şulay uq Russiә xәrbilәre taktikanı üzgәrttelәr. Xәzer alar tөnnәrne tazartular ütkәrәlәr. Bu alarnıŋ kemneŋ bilgelәvne dә, qulğa alınıp ta xabәrsez yuğalğannarnıŋ ezen tabunı da qıyınlaştıra dip әytte. Norvegiә Helsinki Komitetı tarafınnnan uzğan yılda Saxarov tınıçlıq bülәgenә layıq tabılğan Musaeva bu yılnıŋ berençe өç ayında Russiә kөçlәre tarafınnan qulğa alınğannarnıŋ sanı 119-ğa citte hәm bu uzğan yılnıŋ berençe өç ayı belәn çağıştırğanda küberәk, uzğan yılda alarnıŋ sanı 82 ide dip tә belderde.
Audio
Memorial oyışması Çeçnә suğışı sәbәple üz vaqıtında Inguşetiәgә qaçıp çıqqan yaqınça 100 meŋ çeçengә xoquqi mәsәlәlәrdә yardәm itep kilde. Şulay uq Inguşetiәdә eşlәvçe World Visioon xayriә oyışmasınıŋ informatsiә menecere Bela Tsugayeva qaçaqlar lagerı yaqınnarında urnaşqan Russiә xәrbilәre , qaçaqlarğa , alar Çeçnәgә kire qaytmağan xәldә , fetnәçelәr belәn bәylәneşlәtә toruda ğәyeplәnәçәklәr hәm şuŋa qarap mөğәmәlә kürәçәklәr digәn basım yasıylar dip belderde. Әmnisti Inetrnationalnıŋ Yevropa hәm Yevroaziә buyınça bülekneŋ başlığı Maureen Greenwood Ğıraq suğışı hәm anda bәysez xalıqara küzәtüçelәrneŋ bulmauı sәbәple Çeçnәdәge kөrәş onıtılğan suğışqa әylәnde dip belderde. Ul xalıqara basım sәbәple Russiә uzğan yılda qaçaqlarğa kire qaytu өçen basımın yomışartqan ide. Xәzer dә basım yasarğa kirәk dip әytte. Anıŋ süzlәrençә,
Audio
"Berençedәn, qaçaqlarnı qaytaru өçen Çeçnәdә toraq, elektrik, yağulıq kebek tieşle infrastruktura yuq. Ikençedәn, iminlek garantiәse yuq. Başbaştaqlarşa üterülәr, ezsez yuğalular, tөnnәrne tentülәr ütkәrülәr, cәberlәv dәvam itkәndә, alarnı qaytırğa mәcbür itep bulmıy."
Greenwood şulay uq gonaxsız xalıqqa hөcümnәr oyıştırğan çeçen kөrәşçelәren dә tәnqitlәde. Buş administratsiәse BMOnıŋ Keşe xoquqları komissiәseneŋ Jenevadağı sessiәsendә Russiә xәrbilәrenneŋ hәm iminlek kөçlәreneŋ Çeçnәdәge kөç qullanuın xөkem itkәn rezolutsiәne yaqlasa da, anıŋ aftordaşı bulmadı. Rezolutsiә berniçә tauış küpçelek belәn genә kire qaşıldı. Jeneva oçrağuında qatnaşqan AQŞ vәkilçelegeneŋ başlığı ilçe Southwick , Çeçnә xalqı suğış nәticәsendә küz aldına kitermәslek cәberlәvlәr kiçerde dip belderde , lәkin, ber ük vaqıtta referendum tatulaşu өçen politik protsesnı başlatıp cibәrer digәn өmet tә әytte. Lәkin, ciında çığış yasauçılarnıŋ küpçelege Çeçnә mәsәlәsendә Russiәgә basımnı dәvam itterergә kirәklek dip belderdelәr.
Fәrit Idelle, Praga .