Accessibility links

Кайнар хәбәр

BMO İminlek Şurası Ğiraq mäsäläsendä üzgärtelgän rezolutsiäne tikşerä


Berläşkän Millätlär Oyışmasınıñ İminlek Şurasında Ğiraq turındağı yaña rezolutsiä mäsäläsendä qarşılıqlar buluğa qaramastan, amerikan räsmiläre anı kiläse atnada uq tawışqa quyıarğa teli. Dokumentnıñ xäzerge ölgese töp kontrolne Quşma Ştatlar citäkçelegendäge koalitsiägä birä. İminlek Şurası äğzaları isä Ğiraqta BMO häm anıñ qoral inspektorları nindi urın alıp toraçağın nığraq açıqlarğa taläp itä. Şuranıñ pänceşämbe utırışına Waşington rezolutsiäneñ ügärtelgän ölgesen kertäçägen belerde.

Quşma Ştatlar, Britaniä häm İspaniä tarafınnan äzerlängän bu rezolutsiädä suğıştan soñğı Ğiraqta töp rol, añlaşıla ki, Saddamnı bärep töşergän koalitsiä illärenä birelä. Çärşämbedä dokument İminlek Şurasında berençe tikşerü ütte. Şuranıñ berniçä äğzası Berläşkän Millätlär Oyışmasına birelgän urınğa, döresräge bu urınnıñ tar buluına rizasızlıq belderde. Rezolutsiäneñ ölgesendä BMOnıñ maxsus wäkileneñ berniçä wazifası sanalğan, äytik, Ğiraqqa kilgän humanitar yärdämne koordinatsiäläw, ildä tärtip urnaştıruda yärdäm itü. Monnan tış BMO Ğiraqnıñ neft keremnäre tuplanıp barğan maxsus fondnı küzätep bara alaçaq. Ämmä bu fondtan aqçanıñ qayda kitüwen, älege dä bayağı koalitsiä illäre xäl itäçäk. Kiçäge utırışta qatnaşqan Germaniä wäkile Günter Pleuger, rezolutsiädä BMOnıñ säyäsi role nığraq açıqlanırğa tieş dip belderde:

Audio: "Töp mäsälä şul – Ğiratqa säyäsi protsess niçek oyıştıralaçaq. Yevropa Berlege töp rolne BMOğa birergä soradı. Rezolutsiä ölgesendä, BMOnıñ role möxim bulırğa tieş digän süzlär bar. Xäzer bu süzlärgä eçtälek östärgä kiräk."

Germaniä, Rusiä häm tağın berniçä il rezolutsiägä BMOnıñ qoral inspektorları turında cömlä kertergä taläp itte. Alar äytüençä, Ğiraqqa keretlgän sanksiälärne betergänçe, başta inspektorlar anda küpläp üterü qoralınıñ bulmawın raslarğa tieş. Ni genä äytmä, sanksiälär näq şul säbäple kertelgän ide. Waşington isä Ğiratqa üz belgeçlären buldırdı, häm xäzer BMO inspektorlarınıñ kirägen kürmi. Şuşı mäsälälärne däwlät sekretare Colin Powell kiçä Mäskäwdä Rusiä tışqı eşlär ministrı İgor İvanov belän bulğan oçraşuda tikşerde. Söyläşüdän soñ ul, berniçä mäsälä, şul isäptän inspektorlar mäsäläse xäl itelmi qaldı, dide. Ämmä soñnan prezident Putin belän oçraşqannan soñ Powell küpkä ömetleräk belderü yasadı. Bügen Exo Moskvı radiosına birgän äñgämäsendä ul, rezolutsiägä üzgäreşlär kerteläçäk, Ğiraqnıñ yaña xökümäte başqa illärgä bulğan burıçların iskä alaçaq dip äytte. Saddamnan qalğan burıçlar barlığı berniçä yöz milliard dollar töşqil itä, şunıñ 8 milliardı – Rusiägä tieşle. Küp kenä illär, ä inde Rusiä öçen bigräk tä, bu iñ möxim sorawlarnıñ berse bulıp tora. Waşington bu illärne bolay tınıçlandıra: Ğiraqnıñ iske burıçların berkem dä onıtırğa cıyınmıy, süz barı tik alarnı kiçekterü turında bara, xäzer isä nefttän kilgän aqçanı burıçlar tüläwgä tügel, ä ilne tözekländerügä totırğa kiräk. Quşma Ştatlarnıñ BMOdağı ilçese John Negroponte Waşington qaraşın bolay añlattı:

Audio: "Rezolutsiädä Ğiraqnıñ burıçları mäsäläse kütärelergä tieş tügel. Monıñ öçen başqa mexanizmnar bar, misal öçen şul uq Parij klubı."

BMOnıñ Ğiraqtağı säyäsi rolenä kilgändä, Waşington anı arttıruğa qarşı bulmasqa oşağan. Xärxäldä berniçä Amerikan häm Britan räsmie, BMOnıñ Ğiraqtağı wäkileneñ wazifaları kiñäytelergä mömkin digän belderülär yasadı. Şul uq waqıtta alar, bu ul keşeneñ kem buluına bäyle bulaçaq, digän östäde. Xäzer rezolutsiä östendä eş bara. Räsmi Waşington İminlek Şurasınıñ pänceşämbe utırışına anıñ tözätelgän, üzgärtelgän ölgesen kertergä cıyına.

Ali Gilmi, Praga
XS
SM
MD
LG