Uzğan yılnıñ dikäberendä Rusiä prezidentı Vladimir Putin Pekinğa barıp Qıtay kompartiäseneñ yaña citäkçese Hu Jintao belän oçraşıp qaytqan berençe çit il citäkçese bulğan ide. Qunaq aşı qara qarşı digändäy, Hu Jintao da üzeneñ prezident bularaq berençe räsmi säfären Rusiägä yasıy. Läkin belgeçlär fikerençä bu – ğadi ixtiram belderü genä tügel, ä Rusiä-Qıtay mönäsäbätlärendä möxim waqiğa bulaçaq. Söyläşülärdä küp törle geo-säyäsi häm iqtisadi mäsälälär kütäreläçäk. Şul isäptän, Seberdän Qıtaynıñ Datsin şähärenä 2400 çaqırımlı neft ütkärgeçe tözü mäsäläse. Mäskäwdäge strategik bäyälämälär institutı başlığı Aleksandr Konovalov:
Audio
Konovalov fikerençä, söyläşülärdä älbättä Korea mäsäläse dä kütäreläçäk. Bu küzlektän qarağanda ike Korea häm Qıtay aşa uzıp Trans-Seber yulına totaşqan transport koridorı Tönyaq Korea mäsäläsen xäl itüdä zur ähämiätkä iä bula ala.
Mäskäwdäge Carnegie institutı belgeçe Dmitry Trenin süzlärençä, qayçandır Rusiä Qıtayğa artta qalğan il dip qarağan, xättä aña basım yasarğa tırışqan bulsa, xäzer başqa wazğiät: Qıtay - keşe sanı belän genä tügel, ä gömüm citeşterü, üseşe belän dä Rusiädän küpkä tizräk täräqqi itä:
Audio
Bu yaqtan Qıtay Rusiä öçen möxim säwdä partnerı bulıp tora. Xäzer ike arada säwdä äyläneşe yılına 12 milliard täqil itä. Qıtaynı berençe çiratta Rusiäneñ qoralı qızıqsındıra. Ä Rusiäneñ qoral citeşterüçeläre öçen export – yış qına berdän-ber yäşäw çığanağı. Ämmä qayber tänqitçelär monıñ tiskäre yağın kürä: yänäse Rusiä kürşesenä qoral satıp, axır çiktä annan şikle köndäş yasarğa mömkin. "Rusiäneñ Qıtay probleması" isemle kitap avtorı Dmitry Trenin, mondıy qurqınıçnı kire qağa. Anıñ süzlärençä, yaqın kiläçäktä Qıtay Rusiägä qurqınıç tudırmayaçaq, anıñ başqa mäşäkätläre bar, şul uq Taiwan yä Quşma Ştatlar mönäsäbätläre:
Audio
Geosäyäsät mäsäläläre Putin-Jintao söyläşülärendä ayırım urın alıp torır dip kötelä. Xäzer Mäskäw Ğiraq suğışı arqasında Waşington belän bozılğan mönäsäbätlären yaxşırtırğa tırışa. Trenin fikerençä, bu wazğiättä Pekin Mäskäwgä dä, dönyanıñ başqa qalalarına da şunı äytegä cıyına: Qıtay Rusiäneñ ışanıçlı buluın, Qıtayğa qarşı alyanslarda qatnaşmawın teli:
Audio
Rusiä räsmiläre belän söyläşülärdän soñ atnakiç könne Hu Jintao Mäskäwdä ütäçäk Şanxay Xezmättäşlek oyışması uıtırışna qatnaşaçaq. Qıtay, Rusiä, Tacıqstan, Üzbäkstan, Qazaxstan häm Qırğızıstannı berläştergän bu oyışma, Trenin fikerençä, Pekin öçen zur ähämiätkä iä. Bu oyışma yärdämendä Qıtay, Rusiägä qarşı çıqmıy ğına, Üzäk Aziädä üz mänfägätlären kürä ala.
Şunnan soñ Qıtay citäkçese Mäskäwdän Peterburğa barıp, şähärneñ 300 yıllığına bağışlanğan çaralarda qatnaçaq. Şul isäptän Peterburda Qıtay baqçasın açaçaq. Yäkşämbedä Hu Jintao Fransiäneñ Evian şähärenä yul ala. Fransiä prezidentı Jak Ğiraq anı zur 8lek oçraşuına çaqırdı. Bu da möxim üzgäreş, moñarçı Qıtay andıy çaqırulardan baş tarta ide.
Ali Gilmi, Praga
Audio
Konovalov fikerençä, söyläşülärdä älbättä Korea mäsäläse dä kütäreläçäk. Bu küzlektän qarağanda ike Korea häm Qıtay aşa uzıp Trans-Seber yulına totaşqan transport koridorı Tönyaq Korea mäsäläsen xäl itüdä zur ähämiätkä iä bula ala.
Mäskäwdäge Carnegie institutı belgeçe Dmitry Trenin süzlärençä, qayçandır Rusiä Qıtayğa artta qalğan il dip qarağan, xättä aña basım yasarğa tırışqan bulsa, xäzer başqa wazğiät: Qıtay - keşe sanı belän genä tügel, ä gömüm citeşterü, üseşe belän dä Rusiädän küpkä tizräk täräqqi itä:
Audio
Bu yaqtan Qıtay Rusiä öçen möxim säwdä partnerı bulıp tora. Xäzer ike arada säwdä äyläneşe yılına 12 milliard täqil itä. Qıtaynı berençe çiratta Rusiäneñ qoralı qızıqsındıra. Ä Rusiäneñ qoral citeşterüçeläre öçen export – yış qına berdän-ber yäşäw çığanağı. Ämmä qayber tänqitçelär monıñ tiskäre yağın kürä: yänäse Rusiä kürşesenä qoral satıp, axır çiktä annan şikle köndäş yasarğa mömkin. "Rusiäneñ Qıtay probleması" isemle kitap avtorı Dmitry Trenin, mondıy qurqınıçnı kire qağa. Anıñ süzlärençä, yaqın kiläçäktä Qıtay Rusiägä qurqınıç tudırmayaçaq, anıñ başqa mäşäkätläre bar, şul uq Taiwan yä Quşma Ştatlar mönäsäbätläre:
Audio
Geosäyäsät mäsäläläre Putin-Jintao söyläşülärendä ayırım urın alıp torır dip kötelä. Xäzer Mäskäw Ğiraq suğışı arqasında Waşington belän bozılğan mönäsäbätlären yaxşırtırğa tırışa. Trenin fikerençä, bu wazğiättä Pekin Mäskäwgä dä, dönyanıñ başqa qalalarına da şunı äytegä cıyına: Qıtay Rusiäneñ ışanıçlı buluın, Qıtayğa qarşı alyanslarda qatnaşmawın teli:
Audio
Rusiä räsmiläre belän söyläşülärdän soñ atnakiç könne Hu Jintao Mäskäwdä ütäçäk Şanxay Xezmättäşlek oyışması uıtırışna qatnaşaçaq. Qıtay, Rusiä, Tacıqstan, Üzbäkstan, Qazaxstan häm Qırğızıstannı berläştergän bu oyışma, Trenin fikerençä, Pekin öçen zur ähämiätkä iä. Bu oyışma yärdämendä Qıtay, Rusiägä qarşı çıqmıy ğına, Üzäk Aziädä üz mänfägätlären kürä ala.
Şunnan soñ Qıtay citäkçese Mäskäwdän Peterburğa barıp, şähärneñ 300 yıllığına bağışlanğan çaralarda qatnaçaq. Şul isäptän Peterburda Qıtay baqçasın açaçaq. Yäkşämbedä Hu Jintao Fransiäneñ Evian şähärenä yul ala. Fransiä prezidentı Jak Ğiraq anı zur 8lek oçraşuına çaqırdı. Bu da möxim üzgäreş, moñarçı Qıtay andıy çaqırulardan baş tarta ide.
Ali Gilmi, Praga