Accessibility links

Кайнар хәбәр

Washington Post: Amerikan räsmiläre Ğiraqta tıyılğan qoral ezlären tabu öçen ozaq waqıt kiräk bulaçaq dip belderä


Saddam Xösäinneñ küpläp üterü qoralın räsmi Waşington Ğiraqta suğış başlaw öçen töp säbäplärneñ berse itep quyğan ide. Suğış betügä 2 ay tulıp kilügä qaramastan amerikan räsmiläre bu qoralnıñ buluına älegä anıq dälillär kiterä almadı. Ul arada Kongress tıñlawlarında, mäglümät çaralarında "ni öçen bu dälillär haman yuq" digän sorawlar quyıla... Waşington Post gäziteneñ 29 May sanında "Ğiraq qoralın tabu awırlıqları" isemle mäqälä basılıp çıqtı...

Ğiraq suğışına berniçä ay qala Buş administratsiäse, Saddam Xösäienneñ ximik, biologik häm atom qoralına milliardlağan dollar aqça sarıf itüwe häm bu qoralnıñ terorçılar qulına elägü ixtimalı turında söyläde. Suğış betügä inde 2 ay tulıp kilä, ämmä suğışnı aqlarday dälillärneñ äleğä tabılğanı yuq. Amerikan räsmiläre, ul qoral tabılaçaq, dip ışandıruwın däwam itä. Waşington Post jurnalistları Karen DeYoung häm Walter Pincus yazuınça, xäzer Buş administartsiäse, andıy dälillär tabılğan oçraqta da, monıñ öçen küp waqıt kiräk bulaçaq digän fikerne alğa sörä başladı. Çärşämbedä Saqlanu ministrı urınbasarı Paul Wolfowitz, Ğiraqta küpläp üterü qoralı bar digän näticä, zur külämdä küzläw mäglümätläre nigezendä yasaldı. Läkin anı tabu – ciñel eş tügel, monıñ öçen ozın yul ütergä kiräk dip belderde. Sişämbedä Tışqı bäyläneşlär Şurasında cawap totqanda, Pentagon başlığı Donald Rumsfeld, "ni öçen Ğiraqlılar ul qoralnı qullanmadı" digän sorawğa, bez Ğiraqqa şul tiklem tiz kerdek ki, küräseñ, alar ölgermägän, digän cawap birde. "Ä ul qoral qaya bulğan soñ" digän sorawğa Rumsfeld, belmim, küräseñ alar anı yuq itep ölgergän, digän cawap qaytardı.

Waşington Post yazuınça, xäzer Pentagon citäkçekläre Ğiratqa citärlek dälil taba almağan tikşerüçelären, yaña zur törkem belän alıştıra. Şul uq waqıtta alar Ğiraqqa BMO inspektorların qaytaruğa qarşı çığa. Xalıqara Atom Energiä agentlığı belän ber kilşeü tözelgän anısı. Läkin anıñ belgeçläre Bagdadtan 30çaqırım yıraqlıqta urnaşqan Tuwaitha üzägendä genä, çiklängän külämdä eş başqaraçaq. Ä menä ximik-biologik qoral ezläwçe UNMOVİC tip atalğan törkemneñ Ğiraqqa kilüwenä Pentagon qarşı. Amerikan xärbiläre alarnıñ suğışqa qädär eşçänlegenä dä şiklänep qaradı, xäzer dä, alarnıñ berär närsä tabasına ışanmıy.

Ul arada çärşämbe könne ütkän brifingta Amerikanıñ küzläw räsmiläre, Ğiraqta biologik qoral buluın raslağan, üzläre äytüençä "köçle" dälillär xäbär itte. Süz uzğan ayda amerikan xärbiläre Ğiraqta tapqan ike trailer turında bara. Anda biologik matdä ezläre tabılmağan, läkin räsmilär äytüençä, alar - andağı cihazlarnıñ biologik qoral citeşterü öçen tözelgän buluına şiklänmi. Äl-Kindi şirkätendä eşläwçe Ğiraq belgeçläre bu cixazlar başqa maqsalar öçen tözelgän dip beldersä dä, amerikan küzläwçeläre alarğa ışanmıy.

Fän häm Xalıqara iminlek institutı prezidentı, elegräk BMO inspektorı bulıp eşlägän David Albright süzlärençä, amerikan räsmiläre bu trailerlar başqa maqsatlar öçen digän añlatmalarnı işetergä dä telämi. Mondıy bilgesez, anıq dälillär bulmağan wazğiättä, David bu eşkä bäysez törkemnärne cälep itergä täqdim itä.

Uzğan atna Kongressta ütkän tıñlwlar waqıtında däwlät sekretarenıñ Saqlanu mäsäläsendä urınbasarı Douglas Feith, bez Ğiraqnıñ küpläp üterü qoralı turında mäglümätne axır çiktä tuplarbız, läkin monıñ öçen aylar, bälki yıllar kiräk bulaçaq dip äytte. Ul arada Wäkillär palatasınıñ küzläw komitetı Küzläw idarase başlığı George Tenetnı Ğiraq qoralına bäyle bar mäglümätne tikşerep çığarqa çaqırdı. Näq şundıy möräcäğätne Senat komitetı cibärde.

Uzğan yäkşämbedä NBC televideniesendä çığış yasap senator John Rockefeller "bu küpläp üterü qoralı tiräsendä cawapsız sorawlar bixisap" dip belderde. Waşington Post gäziteneñ atnakiç sanında basılğan mäqälä senatornıñ "Axırsı alar arttırıp cibärgän" digän süzläre belän tämamlana.

Ali Gilmi, Praga
XS
SM
MD
LG