Xalıqnıñ referendumda qatnaşu däräcäse başta tübän buluğa häm poläklär arasında Yewropa Berlegenä qarşı käyeflär kiñ taraluğa qaramastan, atna azağındağı tawış birü näticäläre Yewropa tarafdarların nıq söyenderde. Qatnaşqan saylawçılarnıñ küpçelege ilneñ kiläse yılda Yewropa Berlegenä quşıluwın xuplap çıqtı. Berençe sannarnı zur tüzemsezlek häm xätta küpmeder däräcädä qurqu belän kötkän prezident Alexander Kwasniewski, "äye" dip äytüçelärneñ östenlege mäğlüm bulğaç, "min çın küñeldän üzebezneñ böyek Yewropa ğailäsenä qaytuwıbız xaqında äytä alam" dip belderde. Pol''şada küplär şuşı referendumnı häm soñraq Yewropa Berlegenä quşıluwnı, ilneñ kommunistik ütkäne belän xuşlaşu bularaq qabul itä. 14 yıl elek Pol''şadağı qızıl xakimiatne cimerügä zur öleş kertkän häm soñraq ilneñ prezidentı bulğan, mäşhür "Solidarnost" xäräkäten citäklägän Lech Walesa da referendum näticälären zalimiat östennän zur ciñü dip atadı. Üzeneñ 38 million xalqı belän Pol''şa kiläse yılnıñ mayında Yewropa Berlegenä quşılaçaq iñ zur il bulıp tora, anıñ şul Berlektäge urını häm tawış birü qüwäte İspaniänekenä tiñ bulaçaq häm barı tik Britaniä, Germaniä Fransiä häm İtaliädän genä qalışaçaq. Tağın ber yıldan soñ Yewropa Berlegenä 10 däwlät quşılırğa tieş, şularnıñ 6-sında inde (Pol''şanı sanap) referendumnar ütte, häm andağı näticälär älegä uñay ğına. Berlekkä Könçığış häm Üzäk Yewropadağı elekke kommunistik illärne alu, ikençe dönya suğışınnan soñ bülengän qitğanı yañadan berläşterü bularaq bäyälänä. Üzendä 40 yıl däwam itkän kommunistik xakimiat mirasınnan äle haman da, bigräk tä iqtisad ölkäsendä tulısınça arına almağan Pol''şa Yewropa Berlegenä quşılıp ildäge iqtisadi üseşne bermä-ber arttırırğa teli, şuña kürä dä poläk citäkçeläre xalıqnıñ referendumda "äye" dip äytüwen yaqlağan ide. Alar fikerençä, Yewropadan çittä qalğan oçraqta Pol''şa berqayçan da üz köçe belän genä Könbatıştan qalışuwın beterä almayaçaq. Şuşı fikergä qarşı ildäge ütä-konservativ katoliklar häm radikal'' igençelär çıqtı. Berençeläre, Yewropa Berlegenä kerü Pol''şada milli üzençäleklärne yuq itügä kiteräçäk dip isäpläsä, ikençeläre, bu ilneñ awıl xucalığın tämam tarqataçaq digän qaraşta tora. Läkin katolik çirkäwneñ köçe ildä şaqtıy zur bulsa da, bu yulı käyeflär Yewropa yağında ide, bigräk tä yäşlär arasında. "Washington Post" basması 25 yäşlek Jaroslaw Novak süzlären kiterä, ul "bu qarar, yäğni Yewropa Berlegenä quşılu, bezneñ öçen zur mömkinleklär aça, bez anda eşli häm uqıy alaçaqbız, minem öçen bu yaña 500 meñ eş birüçe buluwın añlata" dip isäpli. Şunı da äytep kitü urınlı - radikal'' katoliklar qarşı çıqsa da, alarnıñ iñ yuğarı citäkçese, üze poläk bulğan Rim papası İoann Paul İkençe Pol''şanıñ Yewropa Berlegenä quşıluwın yaqlap çıqtı häm monı tarixi ğädellekneñ ber çağılışı dip atadı. Monıñ faydası buldı kebek - referendumnıñ berençe könendä saylawçılarnıñ barı tik 17 yarım protsentı ğına tawış birgän ide, qanun taläp itkän şart - 50 protsenttan artıq qatnaşu, keşelärneñ referendum urınnarına turıdan-turı yäkşämbe ğibadätlärennän kilä başlawınnan soñ ğına ütälde. Bu atna azağında Yewropa Berlegenä quşılu referendumı Çex respublikasında da ütkärelä.
Kärim Kamal, Praga.
Kärim Kamal, Praga.