Accessibility links

Кайнар хәбәр

FSB Mäskäwdä Hizb üt-Tährir Äl-İslami äğzaların qulğa aluın belderä


Düşämbedä Rusiäneñ iminlek xezmätläre Mäskäwdä Hizb üt-Tährir Äl-İslami oyışmasınıñ distälägän äğzasın qulğa aluları turında xäbär itte. İslamçı törkemnär arasında iñ yäşeren oyışmalarnıñ berse sanalğan Hizb üt-Tährir, dönyanıñ törle illärendä, şul isäptän Üzäk Aziädä xäräkät itä. Radikal sanalsa da anıñ köç qullanularda qatnaşqanı yuq. Şuña da qarmastan, xökümätlär, törkmeneñ radikal ideologiäsennän qurqıp aña qarşı çaralar kürä.

Uzğan comğada Rusiäneñ iminlek xezmätläre Mäskäwdä urnaşqan ber ikmäk peşerü şirkätendä maxsus operatsiä ütkärep, 120-läp keşene qulğa alğan. Çığışı belän Üzäk Aziädän bulğan bu keşelär Mäskäwdä qanunsız yäşäp yatqan dielä. FSBnıñ internet säxifäsendä äytelgänçä, şularnıñ 55-e - tıyılğan Hizb üt-Tährir Äl-İslami, yağni İslam Azat itü partiäse tarafdarı bulıp çıqqan, aralarında oyışmanıñ ike citäkçese dä bar – çığışı belän Qırğızıstannan bulğan Alişer Musaev häm Tacıqstannan Äqram Calolov. Xäbärdä äytelgänçä, bu ike keşedä berniçä granata, şartlatqıç, häm xäräkätneñ öndäw qäğäzläre tabılğan. Sişämbedä Qırğızıstan Eçke eşlär ministrlığı wäkile Çenara Asanova Musaevnıñ Qırğızıstan watandaşı buluın kire qaqtı. Düşämbedä FSB süzçese Sergei İgnatçenko Hizb üt-Tährir oyışmasınıñ Rusiäneñ başqa töbäklärendä dä bülekçäläre buluın belderde:

Audio

Rusiä televideniese qulğa alu waqıtında töşerelgän özeklär kürsätte. Diwar buyına tezelep basqan eçke kiemdä yäş keşelär, alarda tabılğan şartlatqıç häm qoral sürätläre. Rusiäneñ mäglümät çaraları Hizb üt-Tährir oyışmasınıñ eşçänlege turında törle farazlar bäyän itä. Yänäse bu törkem Rusiädä İslam däwläte tözü xıyalı belän yäşägän, Tönyaq Kavkazğa häm elekke Sovet respublikalarına cibärü öçen suğışçılar tuplağan, Ukraina, Äzerbaycan häm Üzbäkstan prezidentlarına qarşı xöcümnär äzerlägän bulğan. Bu farazlarnıñ bersen dä raslaw mömkinlege yuq.

Rusiäneñ iminlek xezmätläre Hizb üt-Tährir oyışmasın Çeçnyadağı suğışçılar belän inde küptän bäyli ide. Xäzer isä bu törkemgä Üzbäkstannıñ İslam xäräkäte äğzaları da quşılğan dielä. Älege xäräkätneñ isä Taliban belän bäyläneşe bar sanala.

Şuşı yılnıñ fivralendä Rusineñ Yuğarı mäxkämäse tıyılğan 15 teror oyışmasınıñ isemlegen tözede. Alar arasında Hizb üt-Tährir dä bar. Ber ay elek bu törkem Germaniädä anti-semitizm häm İsraelgä qarşı propağandada ğäyeplänep qanunsız dip iğlan itelgän ide.

Hizb üt-Tährir Äl-İslami oyışmasınıñ kilep çığışı, tarixı turında tögäl mäglümät az. Belgeçlär äytüençä, ul 50-nçe yıllar başında İordan häm Söğüd Ğäräpstanında barlıqqa kilgän. Sovetlar berlege tarqalğannan soñ Üzäk Aziä respublikalarına taralğan. Töp nığıtması Könbatış Yevropada, läkin küpçelek tarafdarlar Üzbäkstan, Tacıqstan, Qırğızıstan, Kazaxstan häm Qıtaynıñ Sincan töbägendä. Ägzalarnıñ kübese üzbäklär. Oyışmanıñ maqsatı – dönyada bar möselman mäxällälären ber xälifälekkä berläşterü. Oyışmanıñ internet säxifäsendä äytelgänçä, maqsat - möselmannarnı İslam yulına qaytarıp, Şäriğät quşqança İslam cämgiätendä yäşäw.

Ozaq yıllar buyına Hizb üt-Tährir şuşı maqsatlarğa köç qullanmıyça ireşü telägen belderep kilde, häm moñarçı teror ğämällärendä qatnaşmadı. Fransiäneñ Fänni tikşerenülär üzägendä Üzäk Aziä belgeçe Oliver Roy küptän tügel Azatlıqnıñ Pragadağı baş-fatirında ütkän tügäräk östäldä bolay digän ide:

Audio: "Hizb üt-Tährir berqayçan da köç qullanuda qatnaşmadı. İdeologiä mäsäläsendä bik radikal bulsalar da, alar terorğa barmıy. Häxhäldä älegä alar köç qullanuğa qarşı. Ğärçä, cihadnı uñay närsä dip sanıylar."

Roy süzlärençä, başqa säyäsi partiälärdän ayırmalı bularaq, Hizb üt-Tährir cirle säyäsättä qatışmıy:

Audio: "Hizb üt-Tährir - säyäsi partiä tügel, säyäsättä qatnaşmıy, saylawlarğa barığa telämi. Anıñ xättä xökümätkä kerü teläge dä yuq."

Keşe xoquqları belgeçläre äytüençä, soñğı yıllarda Üzäk Aziä häm Äzerbaycanda oyışmanıñ yözlägän äğzası qulğa alınğan. Oyışma idän astına kitkännän soñ soñğı waqıtta totqarlawlar beraz kimegän ide. Ämmä Human Rights Watch oyışmasınıñ bıyılğı xisabında äytelgänçä, Üzbäkstan prezidentı İslam Kärimovnıñ Hizb üt-Tährirne bastıru säyäsätenä iärep Qazaxstan, Qırğızıstan, Tacıqstan räsmiläre dä bu oyışmanıñ köç qullanmıyça, barı tik qäğäz tartıp yörgän äğzaların da qulğa ala başlağan.

Ali Gilmi, Praga
XS
SM
MD
LG