Accessibility links

Кайнар хәбәр

Tatarstan wä Başqortstannıñ Rusiä Konstitutsiä mäxkämäsendäge uñışı


Rusiäneñ Konstitutsiä mäxkämäse yäkşämbe könne üzeneñ kötelgän ber qararın bäyän itte, xörmätle tıñlawçılar. Qayberäwlär sensatsiä dip bäyälägän şul qarar belän Konstitutsiä mäxkämäse, Rusiädäge federatsiä subyektları Konstitutsiälären häm ölkä nizamnamälären tikşerüne üz östenä genä ala, bu ölkägä qarağan eşlär ğomumi mäxkämälär qaramağınnan alına.

Soñğı aralarda Mäskäwdäge üzäk basmalarda, prezident Putin öç yıl buyı xakimiat bağanasın nığıtu belän mäşğül bulğannan soñ xäzer inde yañadan töbäk citäkçelärenä yaqınayırğa tırışa digän fiker kürenä başladı, xörmätle tıñlawçılar. Çınnan da, alda parlament häm prezident saylawları torğanda räsmi Mäskäw ğädättä üzäkläşterü şawqımınnan waz kiçep, töbäklärgä zurraq iğtibar belän qarıy başlıy. Konstitutsiä Mäxkämäseneñ soñğı qararın qayber küzätüçelär näq menä şunıñ belän añlata. Gärçä bu oyışma formal'' yaqtan Kreml'' tä''sirennän tulısınça bäysez sanalsa da. Yäkşämbedä bäyän itelgän qararında Rusiäneñ Konstitutsiä mäxkämäse, federatsiä subyektı Konstitutsiäsendäge yäisä ölkä nizamnamäsendäge qanuni normalarnıñ federal'' qanunnarğa turı kilü-kilmäwen barı tik Konstitutsiä mäxkämäse üze genä bilgeli ala dip belderä. Şulay itep, federal'' prokuratura xäzer monı elekke tösle ğadi mäxkämälär aşa ğına eşli almıy bulıp çığa, Mäskäw töbäklärneñ, berençe çiratta kübräk bäysezlek dawlağan Tatarstan, Başqortstan kebek respublikalarnıñ qanunçığaru eşenä yoğıntı yasawda möhim qoralınnan mäxrüm itelä. Älegä qädär federal'' prokurorlar töbäk Konstitutsiälärendäge Rusiä qanunnarına turı kilmägän dip sanalğan bäxäsle xoquqi normalarnı ğadi mäxkämälär aşa ğına ğämäldän çığara ide. Rusiäneñ Konstitutsiä mäxkämäse räise Valeri Zorkin fikerençä, töbäk Konstitutsiäse ğadi qanuni akt tügel, şuña kürä dä alarnıñ bäxäsle normaların ğadi mäxkämälär aşa ğına bilgeläw döres bula almıy. Federal'' prokuraturanıñ üz Konstitutsiälärenä qarşı alıp barğan höcüme qanunğa sıyamı digän soraw belän Tatarstan häm Başqortstan çıqqan ide. Mäskäwdäge häm Tübän Novgorodtağı prokurorlardan töp ziannı näq menä Qazan wä Ufanıñ möstäqillek omtılışları kürde. Xäzer isä alar zur ciñügä ireşte diärgä bula, Rusiäneñ Konstitutsiä Mäxkämäse qararı telägän oçraqta, federal'' prokuratura belän ayawsız köräştä kürgän yuğaltularnı kire qaytaruğa da yardäm itä ala, läkin Qazan häm Ufadağı citäkçelär Mäskäw belän alay uq tirän qarşılıqqa kerergä cör''ät iterlärme, monısı älegä soraw astında. Qarar üze elek xäl itelgän qarşılıqlarnı yañadan ğämälgä kertüne añlatmasa da, Tatarstan da, Başqortstan da xäzer Rusiä Konstitutsiä mäxkämäsenä şul elekke qararlarnıñ döreslegen tikşerü üteneçe belän möräcäğät itä ala. Monısı ber närsä. İkençese, federal'' häm cirle Konstitutsiälär arasındağı qarşılıqlarnı qaraw eşe xäzer şaqtıy däräcädä äkrenäyäçäk digän süz, çönki bu Konstitutsiä mäxkämäse qaramağına küçä, ä anda isä qarar çığaru çorı, ğadi mäxkämälärgä qarağanda, küpkä ozınraq. Bu da kübräk möstäqillek taläp itkän töbäklär öçen faydağa ğına bula ala. Federal'' üzäk isä şuña da qaramastan älegä, Konstitutsiä mäxkämäse qararına bik ise kitmäwen belderä, töbäklärdäge qarşılıqlarnıñ küpçelege inde xäl itelde, soñğı qarar bu eşne tuqtata almıy, kiresençä, federal'' häm töbäk Konstitutsiäläre arasındağı bäxäsle urınnar turında Rusiäneñ Konstitutsiä mäxkämäse çığarğan qararlar xoquqi yaqtan abruylıraq bulaçaq dip isäpli.

Kärim Kamal, Praga
XS
SM
MD
LG