Accessibility links

Кайнар хәбәр

Rusiädä ingliz telen öyränü köçäyä


Sovet çorında urıs tele törle millätlär öçen üzenä kürä Lingua Franca bulıp tordı. Distä yıllar buyına elekke komunist bloğında yäşägän xalıqlar, Pragadan alıp Almatığa qädär, üz-ara urıs teländä añlaştı. Xäzer wazğiät üzgärä bara, häm bu wazifa ingliz telenä küçä. Qayçandır könbatışqa qaçu çarası bulğan ingliz tele bügen yaña mömkinleklär telenä äylänep bara. Şul isäptän, Rusiäneñ üzendä dä...

Tarıxnıñ törle çorlarında urıs tele başqa tellär yoğıntısı astında yäşäp, bu tellärdän bixisap yaña süzlär üzläşetergän. Yevraziä kiñleklärendä törki-tatar tele däwlät tele bulıp torğan çordan urıs telenä ''arba'', ''arqan'', täñkä'', ''bazar'', ''yarlıq'' kebek yözlägän tatar süzläre kerep qalğan. Patşa çorında Rusiädä modada fransuz tele: ''etaj'', ''atelie''lar şul waqıtta kerä. Bügen isä ingliz tele xökem sörä: urıslar "ofis"qa eşkä yöri, töş waqıtında "biznes lanç" aşıy. Süzlär üzläşterü genä tügel, bügen Rusiädä ingliz telen üzen öyränüçelär sanı könnän kön arta.

Mäğärif ministrlığı mäglümätenä qarağanda 2000nçe yılda mäktäp häm yuğarı uqu yortlarında uquçılarnıñ 3-tän ikese ingliz telen saylağan, bu yaqınça 9 million keşe digän süz. İkençe urında alman tele – 4 million, ä menä fransuz telen in barı 1 million uquçı saylağan.

Tatarstan başqalası Kazanda ingliz telenä uqıtunıñ şaqtıy bay traditsiäse bar. Kazan Pedagogiä Universitetı professorı Ayda Sadıqova süzlärençä, soñğı yıllarda uqıtu sisteması tağı da kamilläşä bara. 70-80nçe yıllarda töp basım uqu, tärcemä itü, texnik textlarnı añlawğa yasalsa, xäzer – çit il keşeläre belän ingliz telendä aralaşu sälätenä:

Audio

Monnan tış Aida xanım äytüençä, xäzer Kazanğa yış qına çit il möğällimnäre kilep uqıta, bu da uqıtu sifattın arttıra. Östäwenä, İnternet, iärçen televideniese telägän keşegä saf ingliz telen qullanırğa mömkinlek birä.

Mäktäp häm uqu yortlarınnan tış, ingliz telen öyränü öçen äle tağın Amerikan üzäkläre bar. Däwlät departamentı tarafınnan finanslanğan bu üzäklär 1993tä açıla başladı. Bügen Rusiädä 25 şundıy üzäk bar. İngliz telen öyränergä telägän keşegä anda kitaplar alu, filmnar qaraw, İnternetqa kerü mömkinlege bar. Şuşı üzäklärneñ eşen bağuçı, Mäskäwdäge Amerikan ilçelege xezmätkäre Eric Johnson süzlärençä, bar Rusiä buylap yäşlär kamil ingliz telendä söyläşergä teli:

Audio: "Rusiälelärneñ kübese ingliz teleneñ xalıqara säwdä, biznes, komersiä tele buluın añlıy. Bu – xalıqara aralaşu, İnternet tele. Rusiädä küplär, bigräk tä yäşlär berär närsägä ireşü öçen ingliz telen belü kisäklegen añlıy. Mäskäw häm Peterburda mömkinleklär kübräk, läkin başqa töbäklärdä dä ingliz telen belgän keşelärgä moxtaclıq zur, törle kompaniälär, banklar şundıy belgeçlär alırğa teli."

Aida Sadıqova süzlärençä, xäzer Kazan uqu yortlarında da, başqa fän belän bergä inzliz telen birgän programmalar popular:

Audio

Amerikan üzäklärennän tış Rusiäneñ törle şähärlärendä ingliz telen öyrnü mömkinlege birgän Britan Şuraları bar. Peterburda urnaşan şundıy Şura uqıtuşısı Darrel Fox süzlärençä:

Audio: "Alarğa 13 yäştän alıp studentlarğa qädär yäşlär kilä, kemder Cambridge imtixannarın birergä teli, kemder küçep kitü aldınnan telen şomarta."

Säbäplär nindi genä bulmasın, şul açıq, Rusiädä inzliz tele üsä bara, häm bu täräqqiät alğa taba da däwam itäçäk. Urıslar äytmeşli, berkemneñ dä ''outsider'' bulıp qalası kilmi. ''Outsider'' süze bu oçraqta, älbättä inde, urıs süze.

Ali Gilmi, Praga
XS
SM
MD
LG