İsegezgä töşerep kitäm, xörmätle tıñlawçılar. April ayında ğına Kongress Ğiraqtağı çığımnarnı qaplaw öçen 79 milliard dollar birüne raslağan ide. Maynıñ berendä amerikan prezidentı Ğiraqtağı xärbi kampaniäneñ tämamlanuwı turında belderde. Şuña da qaramastan, Ğiraqta amerikan xärbiläre ülä tordı, çığımnar arta bardı. Uzğan yäkşämbedä Bush Kongresstan tağın 87 milliard dollar soradı. Prezidentnıñ şuşı üteneçe sişämbedä Senatnıñ Qorallı Köçlär komitetında tikşerelä başladı. Cawap totuçılar: Saqlanu ministrı urınbasarı Paul Wolfowitz, Xärbi köçlärneñ berläşterelgän idarä başlığı Richard Myers, däwlät sekretare yärdämçese Marc Grossman. Üzeneñ çığışında Paul Wolfowitz, Amerikanıñ büdjet defitsitı bolay da 500 milliard dollar buluın iskä alğanda, 87 milliardnıñ zur aqça ikänen añlıym, läkin, xalıqara terorçılıqqa qarşı suğış küzlegennän qarağanda, häm dä Ğiraqnıñ, Bush süzlärençä, üzäk front buluın iskä alsañ, bu - zur aqça tügel, dip belderde:
Audio (Paul Wolfowitz)
"Niçek kenä küp bulıp kürenmäsen, 11 sintäber xöcümnäre kitergän iqtisadi zıyannı ğına alıp qarasañ da, özelgän ğömerlärne inde äytep torası da yuq, bu zur aqça tügel. Bigräktä, kiläçäktä bulası ixtimal xöcümnärene iskä alsañ. "
Demokratlar partiäse wäkile, senator Edward Kennedy, bu añlatma belän qänäğät qalmawın belderde. Ğiraq suğışına baştan uq qarşı çıqqan bu senator, xäzer anda partizan suğışı bara, Bush monıñ belän niçek eş itergä cıyına, dip soradı. Xärbi idarä başlığı Richard Myers, Bush administratsiäse bu suğışnı ciñep, Ğiraqnı tözekländerergä teli, digäç, Kennedy, şulayın-şulaydır, tik menä Aq Yort moña ireşü yulların belä mikän, digän şik belderde. Ğiraqtan tış äle başqa möhim mäsälälär bar, misal öçen, Äfğanstandağı wazğiät, Tönyaq Koreanıñ atom programması, Ğiraqnıñ kürşese İran da atom qoralı östendä eşli digän xäbärlär bar, nixayät, İsrael belän Fälestin arasında qarşılıq köçäyä. Kennedy süzlärençä, Amerikan ğailäläre Bush sorağan 87 milliardnı birer-birüwen, läkin alar, Amerikan xärbiläre Ğiraqta küpme qalaçaq, xärbi operatsiälär, tözekländerü eşläre küpmegä töşäçäk, häm başqa şundıy küp sanlı sorawlarğa cawap işetergä teli:
Audio (Edward Kennedy)
"Bez xärbilärne xuplawğa qarşı tügel. Läkin tözekländerügä kilgändä, ägär monıñ öçen distälägän milliard dollar sorala ikän, bez mondıy sorawlarnı quyarğa mäcbür."
Aqça mäsäläsen tağın ber demokrat, Carl Levin da kütärde. Saqlanu ministrı urınbasarına möräcägät itep, ul anıñ 6 ay elek äytkän süzlären iskä töşerde:
Audio (Carl Levin)
"Wolfowitz äfände, sez mart ayında Kongressqa bolay digän idegez: Ğiraqnıñ nefte bar, yaqın arada ul tözekländerü çığımnarın üze kütäräçäk. Citat tämam. Bu xyıllar qayda?"
Levin da, Kennedy da, Bush administratsiäsen, Ğiraq suğışın BMO fatixasın almıyça başlağan öçen tänqitläde. Xäyer, tänqitçelär – demokratlar ğına tügel, Buşnıñ firqädäşläre, respublikannar arasında da bar. Misal öçen, Arizona senatorı John McCain, BMO qaramağında xalıqara köçlär Ğiraqqa qayçan kilä başlıy dip soradı. Qabat-qabat quyılğan şuşı sorawğa däwlät sekretare yärdämçese Marc Grossman, bu İminlek Şurası qararına bäyle digäç, McCain çığırınnan çıqtı:
Audio (John McCain)
"Dimäk, monıñ yaqın arada bulasına ömet yuq, döresme?!"
Xäyer, komitet äğzalarınıñ barısı da Bushnıñ Ğiraq säyäsätenä qarata alay qarşı tügel. Komitet räise, respublikan John Warner, prezident säyäsäten xuplawın äytte. Tağın ber respublikan, James Inhofe, BMO mäsäläsenä qaytıp, Bushnıñ uzğan yılnıñ sintäberendä ğömüm mäclestä yasağan çığışın iskä aldı:
Audio (James Inhofe)
"Prezident başqa illärne, Berläşkän Millätlärne bergäläp eşlärgä çaqırdı, alay ğına tügel, ul monı alardan ütende."
Qayber kongressmennar fikerençä, şuşı qaynar bäxäslärgä qaramastan, axır çiktä Senat ta, Wäkillär palatası da, Bush sorağan aqçanıñ barısın bulmasa da, zur öleşen raslar, dip sanıy. Ämmä, Senatnıñ Qorallı Köçlär komitetında bulğan berençe tıñlawlar şunı kürsätte, kongress äğzaları bu aqçanıñ döres totılasına inanmıy torıp, fatixasın ciñel genä birmiäçäk.
Ali Gilmi, Praga
Audio (Paul Wolfowitz)
"Niçek kenä küp bulıp kürenmäsen, 11 sintäber xöcümnäre kitergän iqtisadi zıyannı ğına alıp qarasañ da, özelgän ğömerlärne inde äytep torası da yuq, bu zur aqça tügel. Bigräktä, kiläçäktä bulası ixtimal xöcümnärene iskä alsañ. "
Demokratlar partiäse wäkile, senator Edward Kennedy, bu añlatma belän qänäğät qalmawın belderde. Ğiraq suğışına baştan uq qarşı çıqqan bu senator, xäzer anda partizan suğışı bara, Bush monıñ belän niçek eş itergä cıyına, dip soradı. Xärbi idarä başlığı Richard Myers, Bush administratsiäse bu suğışnı ciñep, Ğiraqnı tözekländerergä teli, digäç, Kennedy, şulayın-şulaydır, tik menä Aq Yort moña ireşü yulların belä mikän, digän şik belderde. Ğiraqtan tış äle başqa möhim mäsälälär bar, misal öçen, Äfğanstandağı wazğiät, Tönyaq Koreanıñ atom programması, Ğiraqnıñ kürşese İran da atom qoralı östendä eşli digän xäbärlär bar, nixayät, İsrael belän Fälestin arasında qarşılıq köçäyä. Kennedy süzlärençä, Amerikan ğailäläre Bush sorağan 87 milliardnı birer-birüwen, läkin alar, Amerikan xärbiläre Ğiraqta küpme qalaçaq, xärbi operatsiälär, tözekländerü eşläre küpmegä töşäçäk, häm başqa şundıy küp sanlı sorawlarğa cawap işetergä teli:
Audio (Edward Kennedy)
"Bez xärbilärne xuplawğa qarşı tügel. Läkin tözekländerügä kilgändä, ägär monıñ öçen distälägän milliard dollar sorala ikän, bez mondıy sorawlarnı quyarğa mäcbür."
Aqça mäsäläsen tağın ber demokrat, Carl Levin da kütärde. Saqlanu ministrı urınbasarına möräcägät itep, ul anıñ 6 ay elek äytkän süzlären iskä töşerde:
Audio (Carl Levin)
"Wolfowitz äfände, sez mart ayında Kongressqa bolay digän idegez: Ğiraqnıñ nefte bar, yaqın arada ul tözekländerü çığımnarın üze kütäräçäk. Citat tämam. Bu xyıllar qayda?"
Levin da, Kennedy da, Bush administratsiäsen, Ğiraq suğışın BMO fatixasın almıyça başlağan öçen tänqitläde. Xäyer, tänqitçelär – demokratlar ğına tügel, Buşnıñ firqädäşläre, respublikannar arasında da bar. Misal öçen, Arizona senatorı John McCain, BMO qaramağında xalıqara köçlär Ğiraqqa qayçan kilä başlıy dip soradı. Qabat-qabat quyılğan şuşı sorawğa däwlät sekretare yärdämçese Marc Grossman, bu İminlek Şurası qararına bäyle digäç, McCain çığırınnan çıqtı:
Audio (John McCain)
"Dimäk, monıñ yaqın arada bulasına ömet yuq, döresme?!"
Xäyer, komitet äğzalarınıñ barısı da Bushnıñ Ğiraq säyäsätenä qarata alay qarşı tügel. Komitet räise, respublikan John Warner, prezident säyäsäten xuplawın äytte. Tağın ber respublikan, James Inhofe, BMO mäsäläsenä qaytıp, Bushnıñ uzğan yılnıñ sintäberendä ğömüm mäclestä yasağan çığışın iskä aldı:
Audio (James Inhofe)
"Prezident başqa illärne, Berläşkän Millätlärne bergäläp eşlärgä çaqırdı, alay ğına tügel, ul monı alardan ütende."
Qayber kongressmennar fikerençä, şuşı qaynar bäxäslärgä qaramastan, axır çiktä Senat ta, Wäkillär palatası da, Bush sorağan aqçanıñ barısın bulmasa da, zur öleşen raslar, dip sanıy. Ämmä, Senatnıñ Qorallı Köçlär komitetında bulğan berençe tıñlawlar şunı kürsätte, kongress äğzaları bu aqçanıñ döres totılasına inanmıy torıp, fatixasın ciñel genä birmiäçäk.
Ali Gilmi, Praga