Accessibility links

Udmurtiä mäğärif ministrlığı kollegiäse tatar tele uqıtıluın berençe tapqır tikşerde


Udmurtiä respublikasınıñ mäğärif ministlığı soñğı yıllarda kollegiäneñ küçmä utırışların milli belem birüçe mäktäplärdä uzdırunı ğädätkä kertte. Anıñ maqsatı — milli belem häm tärbiä buyınça eş täcribäse belän urınnarda urtaqlaşu. Udmurtiä mäktäplärendä tatar tele küp yıllar uqıtıluına qaramastan, anıñ ni däräcädä alıp barıluı mägärif ministrlığınıñ kollegiä utırışında moña qädär tikşerelgäne yuq ide. Ütkän pänceşämbedä mägärif ministırlığınıñ çirattağı küçmä utırışı İjawda tatar klassik gimnaziäsendä uzdı. Utırış respubliqa mäktäplärendä tatar häm mari telläre uqıtıluınıñ quyılışına bağışlandı. Anda respublikanıñ här şähär häm rayonnarınnan mägärif bülekläre citäkçeläre, milli mäktäplär direktorları qatnaştı. Mägärif ministrı wazifasın başqaruçı Natal'ya Sudarikova utırışnı açıp, başta gimnaziä direktorı Gölzirä Fnyun qızı Äxmätşinanı tuğan köne belän qotladı, häm suzne gimnaziä urnaşqan Lenin rayonı administratsiäse başlığı urınbasarı Klavdiä Kuznetsovağa birde. Kuznetsova elek — elektän Udmurtiä başqalasınıñ Lenin rayonı tatarlar kümäk yäşägän töbäk bularaq bilgele buluın, häm biredä 70—nçe yıllar azağına qadär eşlägän tatar mäktäbe, xäzer anıñ nigezendä tözelgän tatar gimnaziäse, mikrorayonda ğadi uqu yortı ğına tügel, ä tatar mädäni uçağı bulıp toruın, anıñ uqıtuçılarınıñ mikrorayonda xalıq arasında abruy qazanuın bilgeläp ütte. Şulay uq gimnaziäneñ äle biş kenä yıl elek açıluına karamastan, anıñ zur, ixtiramğa layıklı üzençälekle milli traditsiäläre, tarixı buluın isäpkä alıp, eş itärgä täqdim itte. Mägärif ministrınıñ milli belem häm tärbiä eşe buyınça urınbasarı Zoya Suvorova mägärif ministrlıgında milli belem birü eşe maxsus milli belem birü Konsepsiäse nigezendä häm berniçä yıl elek tözelgän Assatsiätsiä küzätüe astında alıp barıla dip başladı suzen. Şulay uq berniçä yıl elek respublikanıñ Däulät Sovetı qabul itkän tellär turında qanunnı tormışqa aşıru buyınça da ministıyrlıq aldında zur burıçlar tora dide Suvorova häm bu uñaydan respubliqa mäktäplärendä udmurt, tatar, mari, çuaş tellärendä belem birü turında qısqa ğına mäğlumat birde. Dokladçı tatar häm mari telläre uqıtıluı buyınça alıp barılğan eşlärgä täfsille analiz yasadı. Tatar tele respublikanıñ 26 mäktäbendä uqıtıla, qızğanıç, ütkän yıl belän çağıştırğanda, öç mäktäptä ana tele uqıtıluı kimegän — Yukamen rayonında ber az komplektlı awıl mäktäbe yabılğan, Zav'yalovo rayonındağı ber mäktäptä ana tele fen bularaq uqıtudan tügäräk itep qaldırılğan, häm İjau şähäreneñ ber mäktäbendä balalar mäktäpne tämamlap kitkännär, anda başqa tatar sıynıfları bulmağan. Bu yıllarda tatar klasslarında uquçı balalarnıñ belemen tikşerü buyınça berniçä çara ütkärelgän. Suvorova äytüençä, ana telen üzläşerü kürsätkeçläre yuğarı. Şulay uq Udmurtiädän tatar tele häm ädäbiätın uquçı balalar Qazanda regionara olimpiadalarda qatnaşıp, yaxşı bäya alğannar, berniçäse bügen tuğan telendä uqunı Qazan vuzlarında däwam itä. Tuğan telendä klasstan häm mäktäptän tış ta bik küp çaralar uzdırılğan. Uqıtuçılar däreslärdä, başqa çaralarda regional' komponentnı qullanıp, tatar xalqı tarixın öyränügä, milli traditsiälär, yolalarnı üzläşterügä zur iğtibar birä. Uqıtuçılarnıñ belemen kütärü buyınça da eş alıp barıla, respublikada berniçä seminar uzğan, alarnıñ bersendä xättä Tatarstan mägärif ministrı Faris Xarisov üze dä qatnaşqan, şulay uq Tatarstan şähärlärendä oyıştırılğan uqularda, kurslarda da tatar tele uqıtuçıları yış qatnaşqan. Suvorova problemalarnı da çitlätep uzmadı. Tatarstan häm Udmurtiä respublikalarınıñ mägärif ministıyrlıykları arasında täzelgän kileşü nigezendä tatar tele däreslekläre belän Tatarstan tä'min itä. Ämmä, ul däresleklär älegä citeşmi. Tatar tele uqıtuçıları, biğreq tä rayon mäktäplärendä eşleüçelär, inde ölkän yäştä, alarğa almaş yuq, Mojğa rayonında berniçä yıl elek täzelgän häm balalarnı başlanğıç sıynıflarğa qabul itärgä äzer mäktäp, kadrlar bulmaw säbäple, eşlämi. Tatar sıynıflarına balalar tuplaw da tieşle däräcädä alıp barılmıy, monda tatar oyışmalarınıñ yärdäme kiräk. Tik bu çığıştan soñ süz aluçı — İjau şähäreneñ Lenin rayonı mägärif bülege citäkçese Zaretskaya, gimnaziä direktorı Äxmätşina üz eşlärendäge uñışlarğa ğına tuqtaldılar. Tatar gimnaziäsen kiñäytü, monda yanqarma täzü turında ber süz dä äytelmäde. Bügen tatar gimnaziäsendä barı tik 200 gä yaqın bala uqi ala, başqa urın yuq, anıñ texnik bazasın da yaxşırtu, tatar senğaten, mädäniäten üzläşterü äçen bötenläy dä mömkinleklär bulmawı da, şulay uq biredä uqırğa balalarnı äzerläwçe progimnaziä buldıru mäsäläse dä kütärelmäde. Ä bu sorawlar küktä bolıtlar arasınnan yözep yörüdän xäl itelügä küçärgä tieş, ä alar kollegiä utırışında qabul itelgän qararda da çağılmadı dip möräcäğät ittem mägärif ministrı wazifasın başqaruçı Natal'ya Sudarikovağa. Sudarikova gimnaziägä yanqorma tözeleşen maxsus programmağa kertergä tırışırğa kiräk dip belderde belderuyın, ämma şuşındıy zur utırışlarnıñ qararına da kertelmägän mäsälägä başqa citäkçelärneñ mönäsäbäte niçegräk bulır ikän soñ. Küzallawı qıyın. Kollegiä eşeneñ ikençe öleşe açıq däreslärdä däwam itte. Ul känne biregä cıyıluçılar biş laboratoriä eşe belän tanışa aldı. Monda gimnaziä uqıtuçılarınnan tış, İjau şähäreneñ başqa tatar tele uqıtqan mäktäplärennän dä uqıtuçılar açıq däreslär birde. Alarnıñ temaları da töple — tatar tele däreslärendä balalarnıñ icadıy mömkinleklären üsterü, tatar tele däresendä — millätara duslıq buldıru, klasstan tış çara — tatar xalqınıñ milli traditsiäläre häm başqalar. Här däresne mäktäp direktorı üze başlap, mäktäptäge eşlärgä näticä yasadı, häm uqıtuçı däresne däwam itte. Äytergä kiräk, barlıq däreslärgä dä yuğarı bäya birelde. Kollegiä utırışına äzerlänü çorında tağın nilär açıqlanğan, häm anıñ qararları nigezendä kiläçäktä tağın närsä eşlärgä kiräklege turında mägärif ministıyrlığınıñ milli bülege xezmätkäre Älfiä Ğaysina. —audio— Elfiä Ğaysina Udmurtiädä tatar tele uqıtıluı Tatarstan Respublikasınıñ mägärif ministıyrlığı utırışında da tikşereläçäk, mägärif ministıyrlığına çaqıru bar dip östäde.

Xämidä Ğayfullina, Udmurtiä
XS
SM
MD
LG