Accessibility links

Кайнар хәбәр

AQŞta Ğiraq suğışına bäyle cancallar artında "küzläwçelär" belän "qarçığalar" arasında barğan köräş yata


Bush administratsiäse Ğiraq suğışın aqlaw öçen, anıñ qoralı turındağı mäglümätlärne küpertep kürsätüdä, alay ğına tügel, monı faş itüçelärdän üç aluda ğäyeplänä. Belgeçlär bu cancallarnıñ säbäben küzläw oyışmaları belän Aq yort arasında barğan köräş belän añlata

Süz ber yulı ike cancal turında bara, xörmätle tıñlawçılar. Uzğan tapşırularda bu turıda söylägän idek, şuña kürä qısqaça ğına isegezgä töşeräm. Berençedän, Bush administratsiäse Ğiraq suğışın başlar aldınnan, Ğiraqnıñ küpläp üterü qoralı turındağı mäglümätne küpertep kürsätüdä ğäyeplänä. Mondıy qoralnıñ buluwın, Washington, xärbi kampaniä başlaw öçen töp säbäp dip kitergän ide. Xärbi kampaniä inde tämam, ä qoralnıñ älegäçä tabılğanı yuq.

Cancalnıñ ikençese Küzläw İdaräse agentı isemen açu belän bäyle. Quşma Ştatlarda bu cinäyät sanala. Matbuğat häm opozitsiä belderüençä, Aq yort räsmiläre Ğiraq suğışın tänqitlägän diplomat Joseph Wilsonnan üç alu öçen, anıñ xatını CİA agentı buluwı turındağı yäşeren mäglümätne açqan. Üzeneñ ber çığışında prezident Bush, Ğiraqnıñ Afrikada uran satıp aluwı turında beldergän ide. Afrikağa barıp tikşerülär ütkärep qaytqan Wilson monı faş itte. Ber atna ütügä anıñ xatını kem buluwı turında mäqälä dönya kürde. Yänäse, Wilsonnıñ Afrikağa barıp-yörüwe näq menä anıñ xatınınıñ eş urını belän bäyle. İñ çetereklese – mäqäläneñ avtorı bu mäglümätlärne Aq Yort räsmienä tayanıp birde.

Analitiklar fikerençä, bu cancallarnıñ töp säbäbe – küzläw oyışması belän Bush administratiäsendä "qarçığalar" dip yörtelgän räsmilär arasında barğan köräş. Ğiraq suğışın alğa sörgän vitse-prezident Dick Cheney häm saqlanu ministrı Donald Rumsfeld Ğiraqnıñ küpläp üterü qoralı, Saddamnıñ Äl-Qaidä belän bäyläneşläre turında söyläde. Waşingtondağı Säyäsi tikşerenülär institutı belgeçe Phyllis Bennis süzlärençä, küzläw oyışmaları bu belderülärne berqayçan da citdigä almağan:

Audio (Phyllis Bennis)

"Küzläw çığanaqlarınnan kilgän mäglümät yaqınça ğına ide, tögäl tügel. Ämmä administratsiä ber ikelänüsez, Ğiraqqa küpläp üterü qoralın qullanu öçen 45 minut waqıt citä digän näticä yasadı."

Şuşı köräştä CİA başlığı Georgу Tenet urtaçıl urın alğan dip sanala. Ğiraqnıñ küpläp üterü qoralı häm Äl-Qaidä belän bäyläneşlärenä başta şik beldersä dä, soñraq ul administratsiä qaraşın qüätli başlıy. Bu uañydan belgeçlär 2001nçe yılnıñ 11 sintäber faciğäsennän soñ Tenetnı urınınnan alırğa çaqırğan öndäwlärgä qaramastan, Bushnıñ anı saqlap qaluwın iskärtä.

Bush administratsiäse tarafdarları Ğiraq turındağı mäglümätneñ küpertelep kürsätelüwen kire qağa. Äytik, elekke CİA analitigı, xäzer Americanıñ Eşquarlıq institutı belgeçe Reuel Marc Gerecht, Saddamnıñ Äl-Qaidä belän bäyle buluın da, anıñ Afrikada uran satıp alırğa tırışuwın da ixtimal närsä dip sanıy. Ämmä ul da, CİA belän "qarçığalar" arasında Ğiraq mäsäläsendä ideologik köräş baruıwn tanıy:

Audio (Reuel Marc Gerecht)

Gerecht süzlärençä, Ğiraq suğışına qarşı buluçılar, elekke diplomat Wilsonnı qoral itep qullana. Qayber respublikannar isä demokrat Wilsonnı Bushqa qarşı kampaniä alıp baruda ğäyepli. Niçek kenä bulmasın, Gerecht süzlärençä, Amerikanıñ küzläw oyışmaları häm Bush administratsäse arasındağı şuşı qarşılıq ilneñ iminlegenä qurqınıç tudıra.

Ali Gilmi, Praga
XS
SM
MD
LG