Mäglüm bulğança, Quşma Ştatlar İrannı yäşeren räweştä atom qoralı östendä eşläwdä ğäyepli, häm älege mäsäläne BMOnıñ İminlek Şurası qaramağına çığarırğa çaqıra. Räsmi Tähran bu ğäyepläwne daimi kire qağıp kilä. Düşämbedä Brüsseldä Yevropa Berlegeneñ tışqı säyäsät öçen cawaplı wäkile Javier Solana İrannıñ Yuğarı İminlek Şurası räise Xäsän Rowhani belän oçraştı. Oçraşudan soñ Solana, İran üzeneñ atom programması turında döreslekne yäşermi, mäsäläne İminlek Şurasına kütärüneñ kiräge yuq, digän belderü yasadı. Şulay itep, Xalıqara Atom Energiä İdaräseneñ atnakiç könne Venada ütäçäk utırışı aldınnan Washington belän Brüsselneñ bu mäsälädä törle qaraşta toruı açıqlandı. Utırışta İrannıñ atom programması turında yaña xisap tikşereläçäk. Älege xispata İran atom ölkäsendä qayber eşçänlegen yäşerä, ämmä, anıñ atom qoralı östendä eşläwen raslağan dälillär yuq, digän näticä yasalğan. Läkin, Quşma Ştatlar däwlät sekretare Colin Powell fikerençä, xisaptağı mäglümätlär, näq menä, kiresen säyli. Düşämbedä Washingtonda Germaniä tışqı eşlär ministrı Yoşka Fişer belän oçraşqannan soñ Powell bolay dip belderde:
Audio (Colin Powell)
"İranlılar bezne şaqtıy küp mäglümät belän tanıştırdı. Alar Quşma Ştatlar küptän söyläp kilgän närsäne raslıy: İrannıñ atom programması energiä citeşterü belän genä çiklänmi, anıñ atom qoralı yasarğa niäte bar."
Ämmä Germaniä, Fransiä häm Britaniä soñğı waqıtta İran belän bu mäsäldä tığız elmtädä tora. Powelldan soñ süz alğan Germaniä tışqı eşlär ministrı Joschka Fischer bolay dide:
Audio (Joschka Fischer)
"Şul möxim: bez çınbarlıqqa nigezlänep alğa barırğa tieş. Bu çınbarlıq ütä-kürenmäle bulırğa tieş. Germaniä, Fransiä häm Britaniä tışqı eşlär ministrları Tähranda İran yağı belän tözegän kileşü, näq menä şuña nigezlängän."
Uzğan ayda bu 3 ilneñ tışqı eşlär ministrları Tähranğa barıp, İran belän säwdäne tuqtatu belän kisätkännän soñ, räsmi Tähran urannı baytıu eşen tuqtatıp torırğa, xalıqara inspektorlarğa atom programmasın açırğa wäğdä itkän ide. Amerikan belgeçe Henry Sokolski süzlärençä, İran öçen säwdä mäsäläse bik möxim:
Audio (Henry Sokolski)
"Min İrannıñ Venadağı ber wäkile belän söylöştem. Ul açıqtan-açıq äytte: Quşma Ştatlar basım yasağan arada alar Yevropa belän eş itä ala. Ä menä xalıqara kileşülärne bozudan alar çınlap ta qurqa. Çönki Yevropa belän yaxşı mönäsäbät totırğa telilär, alarğa säwdä kiräk."
Belgeçlär fikerençä, xäzerge waqıtta Washington öçen berençe urında İran tügel, Ğiraq tora. İranğa anıñ waqıtı citep betmi. Şul säbäple İran mäsäläse waqıtlıça Yevropağa qaldırıla, östäwenä, waqıt üzğan sayın Tähran qaraşın üzgärter digän ömet bar. Ämmä Washington İrannıñ atom qoralına iä bulu niätenä şiklänmi. Amerikan Enterprise İnstitutı belgeçe Reuel Gerecht süzlärençä, İrannıñ üzendä dä bu xislär kiñ taralğan:
Audio (Reuel Gerecht)
"İranlılar atomnıñ yaxşı närsä ikänendä şiklänmi. Alarnı ber genä närsä borçıy: niçek itep moña tawış quptarmıy ğına, Amerikanıñ xöcümenä duçar bulmıy ğına, Yevropanıñ açuwın çığarmıy ğına, sanksiälär almıy ğına ireşergä. "
Ä tawış digäne çığıp qına tora. Düşämbedä İsraelneñ küzläw İdaräse, Mossad başlığı Meir Dagan, İrannıñ atom programması İsraelgä qurqınıç tudıra digän belderü yasadı. 1981nçe yılda İsrael näq şundıy ğäyepläwne Ğiraqqa belderep, fransuzlar tözep birgän Osirak atom reaktorın cimergän ide. Äytkändäy, iğlan itelmäsä dä, İsrael üze atom däwläte sanala. Tik menä İrannan ayırmalı bularaq, ul atom qoralın cäyeldermäw turındağı kileşüne imzalamağan.
Ali Gilmi, Praga
Audio (Colin Powell)
"İranlılar bezne şaqtıy küp mäglümät belän tanıştırdı. Alar Quşma Ştatlar küptän söyläp kilgän närsäne raslıy: İrannıñ atom programması energiä citeşterü belän genä çiklänmi, anıñ atom qoralı yasarğa niäte bar."
Ämmä Germaniä, Fransiä häm Britaniä soñğı waqıtta İran belän bu mäsäldä tığız elmtädä tora. Powelldan soñ süz alğan Germaniä tışqı eşlär ministrı Joschka Fischer bolay dide:
Audio (Joschka Fischer)
"Şul möxim: bez çınbarlıqqa nigezlänep alğa barırğa tieş. Bu çınbarlıq ütä-kürenmäle bulırğa tieş. Germaniä, Fransiä häm Britaniä tışqı eşlär ministrları Tähranda İran yağı belän tözegän kileşü, näq menä şuña nigezlängän."
Uzğan ayda bu 3 ilneñ tışqı eşlär ministrları Tähranğa barıp, İran belän säwdäne tuqtatu belän kisätkännän soñ, räsmi Tähran urannı baytıu eşen tuqtatıp torırğa, xalıqara inspektorlarğa atom programmasın açırğa wäğdä itkän ide. Amerikan belgeçe Henry Sokolski süzlärençä, İran öçen säwdä mäsäläse bik möxim:
Audio (Henry Sokolski)
"Min İrannıñ Venadağı ber wäkile belän söylöştem. Ul açıqtan-açıq äytte: Quşma Ştatlar basım yasağan arada alar Yevropa belän eş itä ala. Ä menä xalıqara kileşülärne bozudan alar çınlap ta qurqa. Çönki Yevropa belän yaxşı mönäsäbät totırğa telilär, alarğa säwdä kiräk."
Belgeçlär fikerençä, xäzerge waqıtta Washington öçen berençe urında İran tügel, Ğiraq tora. İranğa anıñ waqıtı citep betmi. Şul säbäple İran mäsäläse waqıtlıça Yevropağa qaldırıla, östäwenä, waqıt üzğan sayın Tähran qaraşın üzgärter digän ömet bar. Ämmä Washington İrannıñ atom qoralına iä bulu niätenä şiklänmi. Amerikan Enterprise İnstitutı belgeçe Reuel Gerecht süzlärençä, İrannıñ üzendä dä bu xislär kiñ taralğan:
Audio (Reuel Gerecht)
"İranlılar atomnıñ yaxşı närsä ikänendä şiklänmi. Alarnı ber genä närsä borçıy: niçek itep moña tawış quptarmıy ğına, Amerikanıñ xöcümenä duçar bulmıy ğına, Yevropanıñ açuwın çığarmıy ğına, sanksiälär almıy ğına ireşergä. "
Ä tawış digäne çığıp qına tora. Düşämbedä İsraelneñ küzläw İdaräse, Mossad başlığı Meir Dagan, İrannıñ atom programması İsraelgä qurqınıç tudıra digän belderü yasadı. 1981nçe yılda İsrael näq şundıy ğäyepläwne Ğiraqqa belderep, fransuzlar tözep birgän Osirak atom reaktorın cimergän ide. Äytkändäy, iğlan itelmäsä dä, İsrael üze atom däwläte sanala. Tik menä İrannan ayırmalı bularaq, ul atom qoralın cäyeldermäw turındağı kileşüne imzalamağan.
Ali Gilmi, Praga