Accessibility links

Кайнар хәбәр

Prezidentlıqqa namzät küp närsägä küzlärne açtı.




Başqortstanda prezident saylawlarğa äzerlekneñ iñ kierenke könnäre qaldı. Şuşı berniçä köndä här qandidat üz yağına mömkin qädär kübräk saylawçılarnı cälep itrgä tırışa. Ayıruça älege prezidentnı tağın da üz känäfiendä qaldıru öçen zur tırışlıqlar salına. Biredä xakímítlar ber närsädän dä tayçanıp tormí. Mortaza Räximovnıñ köndäşlärenä, ayıruça iñ köçle qandidatlar – Ralif Safin belän Sergey Weremeyenqoğa qarşı ällä küpme xösetleklär oyıştırıla. Xätta alarğa räsmi telewidenie belän radío aşa aqça tüläp tä xalıqqa möräcäğät itärgä mömkinlek birmilär.

Oppozísí qandidatları dip ataluçılar soñğı könnärdä jurnalistlar belän oçraşıp, hiç yuğı alar aşa üz fikerlären xalıqqa citkerü çaraların kürä. Misal öçen, Ralif Safin kiñ mäğlümat çaraları wäkilläre belän matbuğat oçraşuı ütkärde. «İnterfaqs», «Rosbalt», «İtar – TASS» agentlıqları, «Qommersant» häm başqa üzäk gazetlar jurnalistları qatnaşqan älege söyläşü ike säğättän artıq bardı.

Oçraşunı Ralif Safin üze açtı häm täfsille itep üzeneñ saylaw aldı programı belän tanıştırdı. Anıñ süzlärençä, saylaw aldı kampanísı çorında ul republíknıñ qırıqtan artıq rayonında bulıp, andağı saylawçılar belän oçraşqan, töbäklärneñ iqtisadí häm sosíal xäle belän yaqınnan tanışqan. Prezidentlıqqa qandidat süzlärençä, Başqortstannıñ bügenge xäle ul uylağannan da ayanıçraq bulıp çıqqan. Ayıruça awıl xucalığındağı wäzğiät iskitmäle awır. Republík xakímítları kolxoz – sovxozlarnı taratuğa yul quymadıq dip şapırınıp, asılda, awıl xucalığın körçekkä terägän. Awıl xalqı yıllar buyı aqça töse kürmi, batraq xälenä qalğan. Aqçanı küp cirdä yılına ber tapqır – Sabantuy çorında ğına birälär.

Sänäğät ölkäsendä dä xällär şäptän tügel. Distälärçä ere şirkätlär tabışsız eşli. Küp kenä tabışlı eşläwçeläre, misal öçen, «Qawçuq», «Soda» kebek kiñ bilgele şirkätlärne qanunsız xosusílaştırğannar. Xäzer alarnı yañadan republík mölkätenä qaytaru öçen, mäxkämä eşläre qarala. «Ä neft tarmağındağı başbaştaqlıqlar üze ber ayırım söyläşü temı. Andağı bar baylıq xakímítlar qulında, ayıruça Mortaza Räximov ğailäse qaramağında, – dip belderde R. Safin. – Neftneñ ber tonnısı 4 meñ sumnan artıq bulsa, Başqortstanda anı 1, 5 meñ sumğa satalar, qalğanı şäxsi kesälärgä kerä. Republík türäläre xalıqnı nindider oliğärxlar belän qurqıtırğa teli. Şul uq waqıtta Mortaza Räximov – üze iñ ere oliğärx». Başqortstanda töp millät sanalğan başqortlarğa hämmä närsädä östenlek birelä. Ayıruça qadrlar säyäsätendä açıq kürenä bu. Küpçelek citäkçe wazífalarda başqortlar utıra. Tatarlar republíkta başqortlardan kübräk bulsa da, alarnı citäkçe urınnarğa yaqın kitermilär. Xätta küpçelekne täşkil itkän urıslar da bik az xakímít strukturlarında.

Ralif Safin süzlärençä, Başqortstanda yäşeren eşsezlek çäçäk ata. Xakímítlar eşsezlek däräcäsen ällä küpme tapqırlar kimetep kürsätä. Eşsezlek räsmi mäğlümatlarda çağıldırılğannan bişär – altışar tapqır kübräk bulğan şähärlär bar.

Tözeleş ölkäsendä dä eşlär xört. Toraq xaqı Mäskäwdäge bäyälär belän ber disäñ dä bula. Çönki kirpeç zawodları yabılıp betkän, tözeleş materialları çittän kiterelgängä, toraq ta qímmätkä çığa. Misal öçen, kürşe Tatarstanda toraqqa bäyälär küpkä arzanraq, dip belderde Ralif Safin. Ğomumän, matbuğat oçraşuındağı aralaşuda prezidentlıqqa qandidat Başqortstandağı xällär turında söylägändä, küp närsälärne Tatarstandağı sannar belän çağıştırıp kürsätte. İqtisad ölkäsendä genä tügel, sosíal mäsälälärne çişüdä dä Tatarstan küp töbäklär öçen, şul isäptän Başqortstanğa da ürnäk bulıp tora. Bıyılğı yıl Sport yılı dip iğlan itelsä dä, Başqortstanda sportnı kütärügä iğtibar citmi.

BR xakímítları saylawlarğa berniçä ay qalğaç, veterannarğa häm ğäriplärgä «Oqa» maşínaları büläk itä başladı. Eş tärtibendä başqarılırğa tieşle bu çaralar matbuğat basmalarında xakímítlarnıñ izgelege itep kürsätelä. Äyterseñ lä, Mortaza Räximov üz aqçasına «Oqa» maşínaları alıp, buşlay tarata.

Matbuğat oçraşuında Ralif äfändegä Başqortstandağı tatar problemnarına qağılışlı soraw da birelde.

– Ralif äfände, Başqortstandağı qayber tatar oyışmaları wäkilläre Sezne tügel, ä başqa qandidatnı yaqlí. Alar monı Sezneñ Başqortstandağı tatarlarğa däwlät tele statusı birü mäsäläsendä kisterep kenä üz fikeregezne äytmäw belän bäyläp añlata.

– Süzegezneñ kem turında baruın añlím. Äye, Sergey Weremeyenqo, çınlap ta, tatar oyışmaları wäkilläre belän yışraq oçraşa häm üz çığışlarında ul tatar telenä däwlät tele statusı biräçäkmen dip ışandıra. Ämma min belmim, bu populízmmı, ällä tatar saylawçıların üz yağına awdaru öçen eşlänäme. Härxäldä, döres tügel bu. Äye, min bu problemnıñ buluın yaxşı añlím. Ämma prezident bulıp saylanğannın ikençe könendä ük diärlek tatar telenä däwlät tele statusı biräçäkmen, dip äytü cawapsızlıq ul. Çönki bu mäsäläne ordı – bärde genä eşläp bulmí. Minemçä, anı barı tik referendum aşa ğına xäl itärgä kiräk.

Tatarlarğa qağılışlı başqa sorawlarğa da cawapların açıq birde R. Safin. Başqortstanda tatarlar san buyınça ikençe urında torğan millät, şuña kürä alarnıñ üz teaterları, filarmoníları bulırğa tieş. Tatar balaları üz ana telendä belem alırğa xaqlı. Bu Konstítusída yazılğan. Şuña kürä dä tatar balaların köçläp başqortça uqıtuğa yul quyılırğa tieş tügel. Kiräk keşe üze uqısın, başqalarğa küçläp taqmasın.

«İnterfaqs» agentlığı xäbärçese Ralif Safinğa Başqortstandağı saylawlarnıñ nindi näticä belän betäçäge turında da soraw birde. Qandidat fikerençä, saylawlarnıñ ikençe turı da bulaçaq häm ul bu köräşneñ ikençe öleşendä üzeneñ dä qatnaşaçağına nıqlı ışana. «Ägär dä Mortaza Räximov berençe turda uq ciñde dip iğlan itelsä, bu açıqtan – açıq yalğan bulaçaq, – dip belderde Ralif äfände. – Ul oçraqta saylawlar näticäläre ğämäldän çığarılırğa mömkin. Monda inde bar närsä Mäskäwneñ mönäsäbätenä bäyle bula». Bu saylawlarda ciñä almasa da, Ralif Safin republíkta kiläse prezident saylawlarında tağın qatnaşaçağın äytte.

Ğomumän, bik eçtälekle söyläşü buldı bu. Oçraşu ber säğätlek kenä dip başlanğan bulsa da, prezidentlıqqa däğwaçı jurnalistlarğa kübräk waqıtın bülärgä buldı. Küp närsägä küzlärne açtı ul bu ğapläşüdä. Üz fikeren ul Başqortstannıñ räsmi mäğlümat çaraları aşa cämäğätçelekkä citkerä almí ide, şuña da üzäk mäğlümat çaraları jurnalistları belän oçraşu aña üzenä dä aktual fikerlären xalıqqa bäyän itü öçen ber mömkinlek birde.

Fänis Fätxi, Ufa.
XS
SM
MD
LG