Kärim Qamal Yabloko belän Uñ Köçlär Berlegeneñ Dumağa kerü öçen kiräk bulğan 5 protsentlıq kirtäne ütä almauına tuqtaldı inde. Şulay itep Dumada prezident Putinneñ säyäsätenä azmı-küpme oppozitsiä kürsätkän demokratik köçlär bötenläy bulmayaçaq. Bu inde Putin patşalarça xakimiätkä iä bulaçaq digän süz. Üz partiäseneñ şundıu zur ciñügä ireşkäne mäğlüm bulğannan soñ Putin närsälär äytte soñ?
Audio
Ul tağı Duma saylauların irekle, namuslı häm açıq dip bäyäläde. Bu çınnan da şulaymı? ORT televideniäse şunduq BDB küzätüçelärenneñ monı raslağan belderüen tapşırdı. Kreml qubızına biyüşe BDB missiäsen başqa närsä kötep tä bulmas ide. Ul Ärmänstan belän Gruziä saylauları da ğadel häm qanuni buldı dip beldergän ide. Yevropa İminlek häm Xezmättäşlek Oyışmasınıñ parlamentar Assambleyeneñ başlığı Bruce George press konferensiädä yasağan çığışında saylaular xalıqara standartqa turı kilmäde . İlne demokratiäläşterü protsesında artqa taba kiteş bar dip belderde. Oyışma saylaulardan elek ük dävlät kontrolendäge radio-televidneiäneñ Berdäm Russiä öçen ber yaqlı propoganda alıp baruın, oppozitsiägä yala yağu belän şäğellänüen, oppozitsiä kandidatlarına ber ük mömkinlekneñ birelmäven tänqitlägän ide.
Audio
Prezident Putinneñ saylaular Russiädä demokratiäne nığıttı digän süzläre çınbarlıqqa turı kilmi. Putin tağı bolay dide
Audio
Xalıqnıñ sempatiäse yäisä politik tormıştağı çınbarlq turında şunı äytergä bula. Saylaularda, bu xoquqqa iä xalıqnıñ yaqınça 55 protsentı ğına qatnaştı. Şunıñ yaqınça biş protsentı barlıq kandidatlarğa qarşı tauış birde. 20 protsentı bik vaq partiälärgä, şulay uq, Jabloko häm Uñ köçlär Berlegenä tauış birde. Bu inde saylaularda qatnaşqan 60 miliuon saylauçınıñ 15 milionı tauış birgän partiälär Dumağa kerä almadı digän süz. Russiädä 45 protsent saylauçınıñ bütenläy qatnaşmauı da üzençälekle. Putin saylauçılar arasındağı appatiäne menä Kanada häm Britaniädä dä saylaularda şundıy uq protsent saylauçı qatnaşqan ide dip monı ğadäti küreneş dip kürsätergä tırışsa da, Russiäne bäysez mätbuğatlı, demokratik traditsiäle Britaniä yaki Kanada belän çağıştırunı citdi dip qabul itep bulmıy. Läkin, añlap bula. Yuqsa, Berdäm Russiäneñ zur ciñügä asılda saylauçılarnıñ 21 protsentınıñ tauışı belän genä ireşkän buluın iqrar itärgä, yäğni xakimiät partiäsen xalıqnıñ 5-tän ber öleşeneñ genä yaqluın äytergä kiräk bulır ide. Putin politik tormıştağı çınabarlıq digändä monı küz aldında totqanmıdır-yuqmı, anısın äytä almıym. Putin tağı Russiäneñ konstitutsion nigeze nıq. Bezneñ vazıyfabız konstitutsion tözeleşne tağı da küberäk nığıtu dip tä äytte. Läkin, monda da süzläre belän çınbarlıq arasaında ayırma bar. Dumağa saylaular ütkärelgön köndä bik ük telgä alınmağan ber referendum da uzdı. Perm ölkäse belän Komi-Perm aftonom okrugın berläşterü turındağı referndumda saylauçılarnıñ 90 protsentqa yaqını monı yaqlap çıqtı. Şulay itep xäzer Perm Krayı tözeläçäk häm 89 subyektnıñ sanı 88-gä töşkän bulaçaq. Şuşı ike territorial berämlekne berläşterü ideasına, bügen genä konstitutsiäne nığıtunı yaqlap çıqqan prezident Putin üze yul quyğan ide. İke subyektnıñ citäkçeläre bu ideanı ğinvar ayında kütärep çıqqan häm prezident bu turıdağı färmanğa qul quyu belän monı röxsät itkän ide. Bu adım konstitutsiäne inde de fakto üzgärtü bulıp tora. Dumada öçtän ike häm xärra tağı da zurıraq küpçelekkä tayana alaçaq Putinneñ tağı nindi üzgäreşlär kertäçägen älegä qätği räveştä äytep bulmasa da, monıñ vertikal xakimiätne nığıtu, cirle citäkçelärneñ xoquqların çikläv, ere kapital östennän kontrolne nığıtu, demokratik irekleklärne çikläv, kiñküläm informatsiä organnarı östenän dävlät kontrolen saqlap qalu, grajdannıq cämğiäteneñ çäçäk atuına yul quymau, şäxsi irekleklärne çikläv, Xodrkovskiy mäsäläsendä bulğanı kebek, kiräk bulğanda yustitsiäne politik maqäsätlär öçen faydalanu yünäläşendä baruın kötärgä kiräk. Paradoks bulıp yañğırasa da, Berdäm Russiäneñ ciñep çığuı öçen tırışqan häm şulay itep Putin xakimiäten nığıtqan cirle citäkçelär Kremlneñ üzäk xakimiäten nığıtu säyäsäteneñ qorbanı da bula alalar. Ä inde oppozitsiä kürsätkännär turında söyläp torası da yuq.
Färit İdelle, Praga.
Audio
Ul tağı Duma saylauların irekle, namuslı häm açıq dip bäyäläde. Bu çınnan da şulaymı? ORT televideniäse şunduq BDB küzätüçelärenneñ monı raslağan belderüen tapşırdı. Kreml qubızına biyüşe BDB missiäsen başqa närsä kötep tä bulmas ide. Ul Ärmänstan belän Gruziä saylauları da ğadel häm qanuni buldı dip beldergän ide. Yevropa İminlek häm Xezmättäşlek Oyışmasınıñ parlamentar Assambleyeneñ başlığı Bruce George press konferensiädä yasağan çığışında saylaular xalıqara standartqa turı kilmäde . İlne demokratiäläşterü protsesında artqa taba kiteş bar dip belderde. Oyışma saylaulardan elek ük dävlät kontrolendäge radio-televidneiäneñ Berdäm Russiä öçen ber yaqlı propoganda alıp baruın, oppozitsiägä yala yağu belän şäğellänüen, oppozitsiä kandidatlarına ber ük mömkinlekneñ birelmäven tänqitlägän ide.
Audio
Prezident Putinneñ saylaular Russiädä demokratiäne nığıttı digän süzläre çınbarlıqqa turı kilmi. Putin tağı bolay dide
Audio
Xalıqnıñ sempatiäse yäisä politik tormıştağı çınbarlq turında şunı äytergä bula. Saylaularda, bu xoquqqa iä xalıqnıñ yaqınça 55 protsentı ğına qatnaştı. Şunıñ yaqınça biş protsentı barlıq kandidatlarğa qarşı tauış birde. 20 protsentı bik vaq partiälärgä, şulay uq, Jabloko häm Uñ köçlär Berlegenä tauış birde. Bu inde saylaularda qatnaşqan 60 miliuon saylauçınıñ 15 milionı tauış birgän partiälär Dumağa kerä almadı digän süz. Russiädä 45 protsent saylauçınıñ bütenläy qatnaşmauı da üzençälekle. Putin saylauçılar arasındağı appatiäne menä Kanada häm Britaniädä dä saylaularda şundıy uq protsent saylauçı qatnaşqan ide dip monı ğadäti küreneş dip kürsätergä tırışsa da, Russiäne bäysez mätbuğatlı, demokratik traditsiäle Britaniä yaki Kanada belän çağıştırunı citdi dip qabul itep bulmıy. Läkin, añlap bula. Yuqsa, Berdäm Russiäneñ zur ciñügä asılda saylauçılarnıñ 21 protsentınıñ tauışı belän genä ireşkän buluın iqrar itärgä, yäğni xakimiät partiäsen xalıqnıñ 5-tän ber öleşeneñ genä yaqluın äytergä kiräk bulır ide. Putin politik tormıştağı çınabarlıq digändä monı küz aldında totqanmıdır-yuqmı, anısın äytä almıym. Putin tağı Russiäneñ konstitutsion nigeze nıq. Bezneñ vazıyfabız konstitutsion tözeleşne tağı da küberäk nığıtu dip tä äytte. Läkin, monda da süzläre belän çınbarlıq arasaında ayırma bar. Dumağa saylaular ütkärelgön köndä bik ük telgä alınmağan ber referendum da uzdı. Perm ölkäse belän Komi-Perm aftonom okrugın berläşterü turındağı referndumda saylauçılarnıñ 90 protsentqa yaqını monı yaqlap çıqtı. Şulay itep xäzer Perm Krayı tözeläçäk häm 89 subyektnıñ sanı 88-gä töşkän bulaçaq. Şuşı ike territorial berämlekne berläşterü ideasına, bügen genä konstitutsiäne nığıtunı yaqlap çıqqan prezident Putin üze yul quyğan ide. İke subyektnıñ citäkçeläre bu ideanı ğinvar ayında kütärep çıqqan häm prezident bu turıdağı färmanğa qul quyu belän monı röxsät itkän ide. Bu adım konstitutsiäne inde de fakto üzgärtü bulıp tora. Dumada öçtän ike häm xärra tağı da zurıraq küpçelekkä tayana alaçaq Putinneñ tağı nindi üzgäreşlär kertäçägen älegä qätği räveştä äytep bulmasa da, monıñ vertikal xakimiätne nığıtu, cirle citäkçelärneñ xoquqların çikläv, ere kapital östennän kontrolne nığıtu, demokratik irekleklärne çikläv, kiñküläm informatsiä organnarı östenän dävlät kontrolen saqlap qalu, grajdannıq cämğiäteneñ çäçäk atuına yul quymau, şäxsi irekleklärne çikläv, Xodrkovskiy mäsäläsendä bulğanı kebek, kiräk bulğanda yustitsiäne politik maqäsätlär öçen faydalanu yünäläşendä baruın kötärgä kiräk. Paradoks bulıp yañğırasa da, Berdäm Russiäneñ ciñep çığuı öçen tırışqan häm şulay itep Putin xakimiäten nığıtqan cirle citäkçelär Kremlneñ üzäk xakimiäten nığıtu säyäsäteneñ qorbanı da bula alalar. Ä inde oppozitsiä kürsätkännär turında söyläp torası da yuq.
Färit İdelle, Praga.