Ağzaları konservativ ruxanilär tarafınnan bilgelängän Saqçılar Şurası 8200 namzätneñ yartısın diärlek isemlektän sızıp taşlağan. Alarnıñ küpçelegen reforma taraftarları, şul sanda 80 çaması xäzerge deputat täşkil itä. Saqçılar şurası 12 keşedän tora. Alarnıñ yartısın Yuğarı ruxani citäkçe ayatolla Xamenei , qalğannarın şulay uq Xamenei tarafınan kontrol itelgän Xoquq ministerlege bilgeli. Şura parlament raslağan qanunnarnı Şariatqa turı kilmägän xäldä, köçtän çığaru, şulay uq kandidatlarnı isemlektän sızıp taşlau xoquqına iä. Şura älegäçä prezident Xatami häm parlamentnıñ reformalar ütkärü tırışlığına ayaq çalıp kilde. 2000-nçe yılda bulğan saylaularda Saqçılar Şurası kandidatlarnıñ yaqınça 8 protsentın ğına isemlektän sızıp taşlağan häm näticädä 290 urınlı parlamentta reformaçılar 200 urın alğan ide. Şuranıñ qayber ağzaları soñğaraq bu xata bulde dip belderdelär. Küräseñ xäzer kandidatlarnıñ yartısın , nigezdä reformaçılarnı isemlektän çığaıp taşlau belän ul üzençä şuşı atasın qabatlamasqa tırışa. Saqçılar Şurası kandidatlarnıñ yartısın sızıp taşlasa da, asılda qätği isemlek 12-nçe fevraldä genä yäğni saylaualdı kampaniäse başlağaç qına iğlan itelsä dä, iseme sızıp taşlanğan depuatatlar parlamentta utırıp protest belderü aksiäsen bügen dä dävam itterdelär. Cämağätçelekkä kilgändä, xalıq reformaçılar belän konservativlar arasındağı bäxäskä bitaraf qarıy, çönki reformaçılar soñğı dürt yılda xalıqnıñ tormığın yaxşırtırlıq nindi dä bulsa reformalar ütkärä almadılar. Xalıqta apatiä xökem sörä häm saylaularda qatnaşuçılar protsentı kimiäçäk dip kötelä. Studentlarnıñ da nindi däräcädä protest beldeäçäkläre bilgesez. İran studentlarınıñ berdäm frontı süzçese Abdulla Momeni Farda radiosına birgän ängämäsendä bolay dide
Audio.
" Minem fikeremçä, añlatma birmiçä, nigezsez kiñküläm tıyu, saylaularnıñ tauışlarğa , kandidatlarğa häm saylauçılarğa xörmätsezlek atmosferasında ütäçägen kürsätä. Bu demokratiäne nığıtmayaçaq."
Prezident Xatami kandidatlarnı isemlektän sızıp taşlau dini demokratiä prinsiplarına turı kilmi dip beldersä dä, anardan nindi dä bulsa kisken reaksiä kötep bulmıy. Ul ğädätttägeçä nindider modus vivendi tabarğa tırışaçaq. Bu inde tıyılğan kandidatlar arasında qayberlären, bälkim enese Mohammed Reza Xatamine isemlekkä kertüdän ğıybarät bulaçaq. İsemlekkä kertelmägän kandidatlarnıñ moña qarşı köräşü mömkinlekläre bik az. Bälkim xalıqara basım İrannıñ ruxani citäkçelären üz pozitsiäsen yomışartuına kiterä alır. Yevropa Berlegeneñ tışqı säyäsäte öçen cavaplı şäxse Javier Solana Teheranda İrannıñ tışqı eşlär ministere Kamal Xarrazi belän oçraşqannan soñ ütkärelgän press-konferensiädä Yevropalılarğa Saqçılar Şurasınıñ qararın añlatu qıyın bulaçaq dip belderde häm bolay dide
Audio.
"Bez saylaular protsesınıñ mömkin bulğan qädäre ğadel, açıq häm döres buluın telibez. Bu tik saylaularğa ğına tügel, ä saylaularğa qädäre bulaçaq protsesqa da qarıy. Monı bez genä tügel, ä bu il xalqınıñ küpçelege dä teli. "
Gubernatorlar da Saqçılar Şurası üz qararın ber atna eçendä üzgärtmägän xäldä, çigenü belän kisättelär. Alar üz töbäklärdä saylaularnı oyıştıru öçen cavaplılar. Läkin, barlıq gubernatorlar çınnan da çigenerlär dip kötep bulmıy. Çönki bu üzläreneñ häm ğailäläreneñ yazmışı belän täväkkälek itü bulır ide. Konservativlarnıñ reformaçılarnı isemlektän töşerü säbäbe açıq. Alar bu adım üz taraftarlarınıñ saylanuına kiteräçäk dip ömetlänälär. Annan başqa şuşı bäxäs saylaularda qatnaşuçılarnıñ kimüenä kitersä, bu konservativlar faydasına bulaçaq. Uzğan yıldağı cirle saylaularda , xalıqnıñ 20 protsentı ğına qatnaşqan häm konservativlar ciñep çıqqan ide. Konservativlarnıñ taktikası uñışlı bulıp çığarmı, şuşı politik krizis niçek tämalanır? Bu älegä bilgesez.
Färit İdelle, Praga.
Audio.
" Minem fikeremçä, añlatma birmiçä, nigezsez kiñküläm tıyu, saylaularnıñ tauışlarğa , kandidatlarğa häm saylauçılarğa xörmätsezlek atmosferasında ütäçägen kürsätä. Bu demokratiäne nığıtmayaçaq."
Prezident Xatami kandidatlarnı isemlektän sızıp taşlau dini demokratiä prinsiplarına turı kilmi dip beldersä dä, anardan nindi dä bulsa kisken reaksiä kötep bulmıy. Ul ğädätttägeçä nindider modus vivendi tabarğa tırışaçaq. Bu inde tıyılğan kandidatlar arasında qayberlären, bälkim enese Mohammed Reza Xatamine isemlekkä kertüdän ğıybarät bulaçaq. İsemlekkä kertelmägän kandidatlarnıñ moña qarşı köräşü mömkinlekläre bik az. Bälkim xalıqara basım İrannıñ ruxani citäkçelären üz pozitsiäsen yomışartuına kiterä alır. Yevropa Berlegeneñ tışqı säyäsäte öçen cavaplı şäxse Javier Solana Teheranda İrannıñ tışqı eşlär ministere Kamal Xarrazi belän oçraşqannan soñ ütkärelgän press-konferensiädä Yevropalılarğa Saqçılar Şurasınıñ qararın añlatu qıyın bulaçaq dip belderde häm bolay dide
Audio.
"Bez saylaular protsesınıñ mömkin bulğan qädäre ğadel, açıq häm döres buluın telibez. Bu tik saylaularğa ğına tügel, ä saylaularğa qädäre bulaçaq protsesqa da qarıy. Monı bez genä tügel, ä bu il xalqınıñ küpçelege dä teli. "
Gubernatorlar da Saqçılar Şurası üz qararın ber atna eçendä üzgärtmägän xäldä, çigenü belän kisättelär. Alar üz töbäklärdä saylaularnı oyıştıru öçen cavaplılar. Läkin, barlıq gubernatorlar çınnan da çigenerlär dip kötep bulmıy. Çönki bu üzläreneñ häm ğailäläreneñ yazmışı belän täväkkälek itü bulır ide. Konservativlarnıñ reformaçılarnı isemlektän töşerü säbäbe açıq. Alar bu adım üz taraftarlarınıñ saylanuına kiteräçäk dip ömetlänälär. Annan başqa şuşı bäxäs saylaularda qatnaşuçılarnıñ kimüenä kitersä, bu konservativlar faydasına bulaçaq. Uzğan yıldağı cirle saylaularda , xalıqnıñ 20 protsentı ğına qatnaşqan häm konservativlar ciñep çıqqan ide. Konservativlarnıñ taktikası uñışlı bulıp çığarmı, şuşı politik krizis niçek tämalanır? Bu älegä bilgesez.
Färit İdelle, Praga.