Sovet Berlege cimerelü belän bergä Könbatışnıñ iminlegenä yanağan köçlärneñ dä üzgärüwenä Amerikanıñ küzläw oyışmaları äzer bulmağan axrı. Härxäldä, soñğı yıllarda bulğan waqiğalar şundıy näticägä etärä. 2001 yılnıñ 11 sintäber xöcümnären kisätä almağan küzläw oyışmaları kisken tänqitkä tartıldı. Çirattağı cancal Ğiraqnıñ küpläp üterü qoralı bulğanmı-yuqmı digän soraw belän bäyle. Suğış betkännän soñ Amerikanıñ Küzläw İdaräse, CİA, Saddamnıñ tıyılğan qoralın tabu öçen anda maxsus törkem cibärde. Törkem başlığı David Kay çärşämbedä Senatta xisap totıp, Ğiratqa andıy qoral bulmağan digän näticä yasadı. Ä bit bu qoralnıñ buluın räsmi Washington suğış başlaw öçen töp säbäp itep quyğan ide. Saddamnıñ zur külämdä tıyılğan qoralı turında söyläp kilgän küzläw oyışmaların David Kay başta prezident Clinton annarı Bushqa yalğan mäglümät birüdä ğäyepläde, häm senatorlarğa möräcägät itep, mäsäläne centekläp tikşerergä çaqırdı:
audio (David Kay)
"Bu minem şäxsi qaraş, di Kay, läkin bu xälgä bäysez tikşerü oyıştırırğa kiräk, sez, senatorlar qarar itergä tieş."
Mondıy tikşerü bulırmı, äytü qıyın. Läkin, ägär Kaynıñ söylägännäre döres ikän, Amerikanıñ küzläw oyışmaları çınlap ta möşkel xäldä. Zamanında Sovet Berlegen cimerügä öleş kertkän şpionnar Ğiraq mäsäläsendä niçek şulay buldıqsız bulıp çıqqaan soñ? Pentagon häm Däwlät departamentınıñ elekke küzläw räsmie Anthony Cordesman süzlärençä, Ğiraqnı Sovetlar belän çağıştırıp bulmıy. Salqın Suğış çorında Sovetlar turında mäglümät cıyu küpmeder däräcädä ciñelräk bulğan. Saddamnıñ qoralı turında mäglümät tuplaw – küpkä qıyınraq. 1981 yılda İsrael Ğiraqnıñ Osiraq atom reaktorın cimergännän soñ, Saddam üz ilen şpionnar öçen yabıp quyğan. Qoral yäşerüdä yıldan yıl täcribä tuplağan. Suğışqa qädär min üzem dä Saddamnıñ tıyılğan qoralı bar dip ışana idem di Cordesman. Küräseñ, ul BMO taläp itkänçä, qoralın yuq itkän, ä üze qoral tuplağan bulıp qılanğan.
audio (Anthony Cordesman)
"Älbättä, amerikan säyäsmännäre küzläw mäglümätlären üzlärenä kiräk yaqqa bora. Tik şunı da tanırğa kiräk: şpionnar bina aşa kürä almıy, kiräk urında kiräkle keşe bulmasqa mömkin. Şul uq waqıtta qoral texnologiäsen xäzer bik ciñel yäşerep bula."
90-nçı yıllarda vitse-prezident Al Gore''nıñ iminlek kiñäşçese bulğan Leon Fuerth bu fiker belän kileşsä dä, bar ğäyepne şpionnarğa awdaru döres tügel di. Xäzer Bush administratsiäse David Kay xisabın küzläwçelärne ğäyepläw öçen qullanaçaq. Läkin cawaplılıqnıñ zur öleşe qarar qıluçı yuğarı räsmilär: Pentagon başlığı Donald Rumsfeld häm vitse-prezident Dick Cheney östendä.
audio (Leon Fuerth)
"Xäzer administratsiä, bez üz süzebezgä ışandıq, çönki küzläwçelärgä ışandıq dip aqlanaçaq. Belüemçä, Pentagonda ayırım küzläw bülege tözelde, Ğiraqta suğış başlarğa qarar itkän Rumsfeld, Chaney kebek keşelär mäglümätne şunnan aldı." Leon Fuerth süzlärençä, Quşma Ştatlarnı suğışqa tartıp kertkän Bush administratsiäse küzläwçelär, alarnıñ mäglümäte öçen cawaplılıqtan qaça almıy. Bäysez tikşerü bula qalsa, ul şundıy näticägä kiläçäk, di Fuerth: doşmannı yaxşı belü öçen anıñ cirendä şpionnarıñ bulu şart. Ägär alar yuq ikän, dimäk mäglümät xatalı bula ala. Qarar qıluçılar monı belergä tieş.
Ali Gilmi, Praga
audio (David Kay)
"Bu minem şäxsi qaraş, di Kay, läkin bu xälgä bäysez tikşerü oyıştırırğa kiräk, sez, senatorlar qarar itergä tieş."
Mondıy tikşerü bulırmı, äytü qıyın. Läkin, ägär Kaynıñ söylägännäre döres ikän, Amerikanıñ küzläw oyışmaları çınlap ta möşkel xäldä. Zamanında Sovet Berlegen cimerügä öleş kertkän şpionnar Ğiraq mäsäläsendä niçek şulay buldıqsız bulıp çıqqaan soñ? Pentagon häm Däwlät departamentınıñ elekke küzläw räsmie Anthony Cordesman süzlärençä, Ğiraqnı Sovetlar belän çağıştırıp bulmıy. Salqın Suğış çorında Sovetlar turında mäglümät cıyu küpmeder däräcädä ciñelräk bulğan. Saddamnıñ qoralı turında mäglümät tuplaw – küpkä qıyınraq. 1981 yılda İsrael Ğiraqnıñ Osiraq atom reaktorın cimergännän soñ, Saddam üz ilen şpionnar öçen yabıp quyğan. Qoral yäşerüdä yıldan yıl täcribä tuplağan. Suğışqa qädär min üzem dä Saddamnıñ tıyılğan qoralı bar dip ışana idem di Cordesman. Küräseñ, ul BMO taläp itkänçä, qoralın yuq itkän, ä üze qoral tuplağan bulıp qılanğan.
audio (Anthony Cordesman)
"Älbättä, amerikan säyäsmännäre küzläw mäglümätlären üzlärenä kiräk yaqqa bora. Tik şunı da tanırğa kiräk: şpionnar bina aşa kürä almıy, kiräk urında kiräkle keşe bulmasqa mömkin. Şul uq waqıtta qoral texnologiäsen xäzer bik ciñel yäşerep bula."
90-nçı yıllarda vitse-prezident Al Gore''nıñ iminlek kiñäşçese bulğan Leon Fuerth bu fiker belän kileşsä dä, bar ğäyepne şpionnarğa awdaru döres tügel di. Xäzer Bush administratsiäse David Kay xisabın küzläwçelärne ğäyepläw öçen qullanaçaq. Läkin cawaplılıqnıñ zur öleşe qarar qıluçı yuğarı räsmilär: Pentagon başlığı Donald Rumsfeld häm vitse-prezident Dick Cheney östendä.
audio (Leon Fuerth)
"Xäzer administratsiä, bez üz süzebezgä ışandıq, çönki küzläwçelärgä ışandıq dip aqlanaçaq. Belüemçä, Pentagonda ayırım küzläw bülege tözelde, Ğiraqta suğış başlarğa qarar itkän Rumsfeld, Chaney kebek keşelär mäglümätne şunnan aldı." Leon Fuerth süzlärençä, Quşma Ştatlarnı suğışqa tartıp kertkän Bush administratsiäse küzläwçelär, alarnıñ mäglümäte öçen cawaplılıqtan qaça almıy. Bäysez tikşerü bula qalsa, ul şundıy näticägä kiläçäk, di Fuerth: doşmannı yaxşı belü öçen anıñ cirendä şpionnarıñ bulu şart. Ägär alar yuq ikän, dimäk mäglümät xatalı bula ala. Qarar qıluçılar monı belergä tieş.
Ali Gilmi, Praga