Accessibility links

Кайнар хәбәр

Şärif Kamalnıñ 120 yıllığına bağışlanğan çaralar ütä


Bu könnärdä Tatarstan häm Mordowiä cirlärendä yazuçıbız Şärif Kamalnıñ 120 yıllıq yübileyenä bağışlanğan törle çaralar bara.

Şärif Kamal 1884 yılnıñ 27 fivralendä xäzerge Mordoviä Republigınıñ Ruzayıvqa rayonı Peşlä awılında tuğan. Ä 1942 yılnıñ 22 dekäberendä Qazanda ülgän häm Yaña bistä ziratında kümelgän.

Qazanda Şärif Kamal istälegenä 80 nçe urta mäktäptä häm Kamalnıñ muzey-fatirında berniçä yübiley çarası ütte. Qazanda mart urtasında Şärif Kamalğa bağışlanğan fänni konferensiä da ütäçäk, Kamalnıñ saylanma äsärläre dä basılıp çığarğa tieş.

Şärif Kamalnıñ tuğan yaqlarında, Mordowiäda da 3-4 martta yübiley çaraları ütte. 3 martta Ruzayıvqa şähärendä häm Peşlä awılında, ä 4 martta Saransk şähärendä.

Älbättä, Qazanda Şärif Kamalnıñ icatın öyränü üzäge itep Şärif Kamal muzey-fatirın sanarğa kiräk.Xäzer şul muzeynıñ direktorı, şağir Rämis Aymät söyli:

–Şärif Kamal muzeyı tarixta tatar yazuçısına açılğan berençe muzey. Menä şuña ğına iğtibar itegez – 1944 yıl, suğış bara häm 44nçe yılda Sovnarqom Şärif Kamal yäşägän fatirnı muzey itep oyıştırırğa digän qarar çığara. Häm muzey berençe märtäbä üzeneñ işeklären 1950 yılda aça. Yartı ğasır Şärif Kamal muzeyı yäşäp kilä. Älege muzey, Şärif Kamal icatın ğına tügel, Şärif Kamal yäşägän çornı, anıñ çordaşlarınıñ icatın, şuşı çornıñ ädäbiätın propağandalawçı ber üzäk bulıp tora. Bez ğomumän Şärif Kamal yübileye ğına dip tormıybız. Fivral ayı bezneñ öçen ayıruça da ul qäderle çönki bez biredä yıl sayın Şärif Kamal atnalığı ütkäräbez. Älege atnalıq qısasında törle çaralar ütkärelä. Menä inde dürtençe yıl rättän bez Şärif Kamal uquların ütkärep kiläbez, çönki niçekter soñğı un yıl eçendä Şärif Kamal niçekter onıtılıp ta kitte kebek. Bez ul çorda yäşägän yazuçılarğa niçekter başqaçaraq ta qarıy başladıq. Ni genä bulsa da, alar nindi genä ideologik qısalar eçendä yäşäsälär dä, Şärif Kamal icatınıñ qimmäte bügenge köndä yuğarı. Ayıruça anıñ revolütsiägä qädär yazğan icatın min yuğarı bäyälär idem, çönki anıñ menä şuşı Mopassannar belän, Çexovlar belän yänäşä quyarday nowellalar, xikäyäläre, minemçä alar berqayçanda üzläreneñ qimmätlären yuğaltmaslar. Menä bıyıl Şärif Kamalğa 120 yıl buluı – zur data. Şuşı uñaydan Tatarstan kitap näşriätı da anıñ tulı saylanma äsärlären bastırıp çığara tizdän. Häm bezneñ däwlät qararı belän anıñ zur icat kiçäse ütkäreläçäk häm zur fänni konferensiä ütkärelergä küzdä totıla.

– Rämis äfände, sezneñ bit muzeyığız Şärif Kamalnıñ ğına icatına bağışlanmağan, äle monda tağı küp närsälär östälä bara, şunıñ turında berniçä süz.

– Äye, menä 44 yılda menä arxif materialların kütärgäç min şuña iğtibar ittem — 44 yılda Sovnarqom qarar çığarğaç, anda menä şundıy yullar bar: “Şärif Kamal muzey-fatirın açırğa häm älege yortta urnaşqan başqa bülmälärne tatar ädäbiätı muzeyına tapşırırğa” diep. Dimäk inde 44 yılda uq tatar ädäbiätı muzeyı açarğa digän qarar bulğan. Läkin menä Şärif Kamal muzey-fatirı açıla, ä menä şuşı zur xıyal tormışqa aşmıy qala. Menä bez monnan öç yıl elek prezidentıbız Mintimer Şäripowiçqa tatar cämäğätçelege isemennän möräcäğät belän çıqtıq, menä älege yortqa urnaşqan törle kommersiä oyışmaların, törle cämğiätlärne häm balalar kitapxanäsen biredän çığarıp älege yortnı tulısınça tatar ädäbiätı muzeyına birergä digän möräcäğät belän çıqqan idek häm Mintimer Şäripowiç anı bik uñay qabul itte. Häm menä bez biredä Şärif Kamal yäşägän çor, anıñ çordaşların çağıldırğan tatar ädäbiätı muzeyın açarğa äzerlänäbez, konsepsiä eşlänä häm älege binanı da qäpitäl remont, restavrasiä, rekonstruksiä eşläre başqarılırğa tora.

– Rämis äfände, xäzerge zaman tatar ädäbiätında nindi problemnar küräsez?

– Ägärdä bez tatar ädäbiätı tarixına küz salsaq, menä zamanında tatar ädäbiätınıñ nigezen bezneñ çit ölkälärdän kilgän yazuçılar täşkil itkän. Äytik menä alıyıq Hadi Taqtaşnı, Ğädel Qutuynı, Qäwi Näcmine, Şärif Kamalnı — alar menä bezneñ barısı da çit ölkälärdän kilgän yazuçılar. Bez eş qına soñğı waqıtlarda süz alıp barabız, tatar prozası, tatar şigriäte, dramaturgiäse sülpänäyde dip. Häm menä monıñ sülpänäyüendä menä çit ölkälärdän bezneñ tatar ädipläreneñ kilmäwendä. Bu älbättä bik qızğanıç fakt, bu inde bezneñ alıp barğan säyäsätebezneñ cimeşenä nixäyät bez kilep cittek.


Bu yazuçı Şärif Kamalnıñ 120 yıllıq yübileye uñayı belän Şärif Kamalnıñ Qazandağı muzey-fatirı direktorı, şağir Rämis Aymät söyläde.

İrek Bikkinin, Mordoviä
XS
SM
MD
LG