Accessibility links

Кайнар хәбәр

[ xikmätle xällär ] Qiblasız zaman


Bu atnadağı iñ äkämät waqiğa ütep kitkän saylawlar belän bäyle. Çönki saylaw digän närsä ul ber kilep, annarı kitep yuğala torğan küreneş tügel. Deputatlar bit alar xalıq wäkilläre. Alarnıñ eşe zakon yazu. Yazarğa üz başları citmäsä, başqalar yazğan zakonnarnı qul kütärep raslaw.
İldäge fäqirleklär, qıyınlıqlar öçen kemne ğäyepliseñ? Deputatlar küp. Berse bolay uylıy, ikençese tegeläy. Härqaysı döres söyli kebek. Tatarstanğa da möstäqillek kiräk, Rusiäne cimerep tarqatu da kileşep betmäs ide. Baylar da buldıqlı keşelär bit alar. Alar bulmasa, gel stansız fäqirlär genä qalır ide dä häm bu meskennär dä xäyer birüçelär dä qalmas ide.
Äytik, çit illärdä millionerlar bulıp ta, bezdä ber millioner da bulmasa, kileşmi bit. Fäqirlär küp bit äle. Bik küplär yartı yılğa almaş çalbar satıp alırğa ğına sälätle. Ä deputat kemgä xezmät itsen? Ay-hay eşläre yaman alarnıñ. Saylaw waqıtında kürşe Ömmecihan äbi fälän-fälän üteneçlär, zakazlar äytte dip çabıp kitär ideñ, firqä niçek äytä bit äle.
Menä fatir bäyäsen tüli torğan käğäz kitergännär. Poçti ike meñ täñkä. Bu inde uzğan yıldan ikelätä-öçlätä arttı digän süz. Ğadi keşeneñ ber aylıq pensiäse. Uram seberü, lift, basqıçlar, çüp tartmaları elekke xäldä, pensiälär dä artıq tekä sikermäde. Ämma kommunal'' tüläwlär sikergän. Kemne sügärgä, kemne tirgärgä? Kem ğäyeple? Andıylar yuq. Ä käpitänsä – tüläü käğäze bar.
Uzğan atnada “Tatarstan yäşläre” gäcitendä şundıy iğlan yazılğan ide. Menä şundıy belderü: “Ägercedäge ber bülmäle fatirımnı Mäskäw kreml''däge ütäli yöreşle fatirğa alıştıram”, digän. Bu iğlannı birgän keşe yä santıy , yä ul şayara. Çönki Kreml''däge fatirlar härwaqıt cil östendä häm ütäli yöreşle. Anda yäşärgä xoday yazmasın. Bik caylı bulsa zur türälär üz fatirnı şunda caylarlar ide.
Döresen genä äytkändä, Mäskäwdä fatirıñ bulğançı, canıñ tınıç, östäleñdä söteñ-qatığıñ bulsa äybäträk. Menä bezne- Şaşurin digän deputat bar ide. Öç tapqır sayladıq bez anı. Mäskäwdä fatirı bar. Deputatlıq srogı betkäç, Qazan militsionerları Mäskäwgä barıp, anıñ qulına timer beläzeklär kiderep alıp qayttılar da, timer işekle kamerağa yabıp ta quydılar. Xäzer inde ul bötenläy buşlay fatirda torıp, yaqtı kön sayın räşätkäle täräzägä qarıy. Kiräkme andıy deputatlıq ta , andıy baylıq?
Şulay itep qarşılıqlı uylar zamanı citte. Säyäsi uyınnar belän ğadi tormış ber-berse belän siräk oçraşadır. Üzebez saylap quyğan deputatlar häm citäkçelär bezne qayda alıp kitäsen kisterep äytep bulmıy. Şul uq “Tatarstan yäşläre” bik köldergeç bäyän itte “Opera teatrına yaña cırçı kilgän di. Şul cırçı xanım orkestrğa quşılıp ariä başqara. Direktor dirijerğa soraw birä. Bu nindi köy? - di ul. Qaysısın äytäsez, di yarsuına çıdaşa almağan dirijer. Bu xanım cırlağanınmı, ällä orkestr uynağanımı? Çamalıysızdır cırçı belän orkestr ikese ike köy başqarğanın sizü bik qıyın. Säyäsi tormışta da şul uq xäl. Ber ük ildä ber ük firqäneñ yäki idärä oyışmasınıñ ike törle köy başqaruın sizüçelär az.
Milli eşlärdä dä şulay uq. Beräw äytä: “Millätne saqlarğa kiräk”-di. “Tel, mädäniät üssen”. Häm bu eştä üzeneñ xälitkeç rolen qalqıta. İkençese äytä: “Yuq”-di-“Millätne, telne saqlarğa kiräk”-di. Kitä bäxäs, uzış, milli berdämlekne nığıtuçılar, ber-berseneñ çäçen yolqı yäki yaqasın yırta, annarı bötenläy bersenä dä säläm birmi yöri. Şul waqıtta milli-mädäniätneñ xälen belergä, kipkän irenenä ber tamçı su salırğa keşe qalmasqa mömkin.
Bügenge comğa wäğäze konkret misalsız, ğomumi töstäräk kilep çıqtı. Şulay da ber misal kiterik äle. 5nçe martta Kurgan ölkäseneñ Safaqül rayonınıñ yubileena Ufadan da, Qazannan da abruylı qunaqlar qatnaştı. Bik yämle kiçäneñ axırında Çallıdan kilgän cırçı Göldaniä Xäyrullina kiçäne «Tuğan tel» cırı belän tämamlarğa täqdim itkän. Üze başlap cırlap ta cibärgän anı. Şul mizgeldä Ufa qunaqları, Başqortstan xökümäte başlığı urınbasarı citäkçelegendäge delegatsiä zaldan çığıp kitkän. Yänäse, tatarlarnıñ cırına quşılıp, üz millätlärenä xıyänät itmilär. Ämma Tuqay şiğereneñ töp fikere tatar tele turında tügel, tuğan tel turında. Häm tatar belän başqort telläre urtaq diärlek. Bersen belsäk, ikençese şunda tora. YUNESQO däräcäsendä ütkärelä torğan ana tellär köne dä ğomumi, barlıq xalıqlarnıñ telen saqlaw, zurlaw öçen bilgelängän. Barlıq törki xalıqlarnıñ da tele, mädäniäte urtaq tamırlı.
Nindider säyäsät qağidäläre tuğannarnı bayğa häm yarlığa, aqqa yäki qızılğa, tatarğa yäki başqortqa, qazaxqa, qırğızğa, çuaş, mariğa ayırıp qararğa tırışa kebek. Läkin alla häm tarix qarşında, tuu häm äcäl xökemendä bez barıbız da bik yaqın. Barıbıznıñ da tuğan tele, ğäziz anası qäderle. Urtaq cırlarıbıznı yışraq cırlasaq, yışraq tıñlasaq, hiç zıyan bulmas.
Rimzil Wäli, Qazan.
XS
SM
MD
LG