Accessibility links

Кайнар хәбәр

«Qazan utları» jurnalınıñ 2004 yıl Mart sanına küzätü


İsänesez, xörmätle tıñlawçılar! «Qazan utları» jurnalınıñ 2nçe sanı turında yazuçı, şağirä Näcibä Safina söylägän ide. Jurnalnıñ 3 sanı turında söylärgä dä, bez anı çaqırdıq. Näcibä xanım räxim itegez.

«Qazan utları»nıñ bu sanın qulına alğan härkem, älbättä inde, uzğan sannardağı romannıñ axırı belän qızıqsına. Çönki Mars Şabay tärcemäsendä Raul'' Mirxäydärovnıñ «Qarğa korole» äsäreneñ axırı ni belän tämamlana. Barmı bu dön''yada ğädellek? Ul ğädellekne torğızırğa tırışuçı zatlar isänme? Alar ni xällärdä?

Min romannı uqıp çıqqaç, torataştay qatıp qaldım. Avtor üz uquçısın az ğına da qızğanmağan, xätta ädäbi äsär dip taşlama yasap ta şomartu— bizäw yulına basmıyça, tormışnıñ, millätneñ açı xaqiqäten yarıp salğan da kürsätkän. Qarağız inde bu soñğı mogikan bulıp qalğan ğädellek öçen köräşçene.... Köräş yulında xatının, ulın qorban itkän, üze yartı yıl däwamında tamçılap cıyılğan watıq söyäklären yalğap, yaraların yalap yatqan zatnıñ inde ber genä kiçkä xastaxanädän öenä çığıp keräm dip ni qıluı! Bu qädärlär dä ruxi wäxşilekne atarğa telem äylänmi minem. Canımnan açı yäş tama! Äsärneñ üz süzläre belän genä äytimçe. Xastaxanädän Kamalovnı cibäräse kilmägän tabip şart quya:Mälikä Basıyr:

Läkin ber şart belän... eçmäskä , tartmasqa, dulqınlanmasqa.Bolar barısı da sezneñ öçen qurqınıç tudıraçaq. Elekke tormış turında onıtıp torırğa turı kiler, häm dä bik ozaqqa.Sezgä tınıçlıq, caylı, iple tormış räweşe kiräk, yänäşägezdä aqıllı kitaplar, televizor bulsın...Yaqın yıllarğa şular belän qänäğätlänergä turı kilmägäye, bälki ğömerlekkäder, qäderle Xörşit Azizoviç. Şuşı usal şartlarğa riza bulsağız, qaytıp kilergä yarar. Sez rizamı?

Tulısınça, -dip açılıp cawap birde prokuror. Tulısınça,- dip açılıp cawap birgän prokuror ber kiçkä genä şakallar arasına çıqqanın añlağan xäldä Mäskäwdä urıslar arasında yäşäp iälängän ber ğädätne iskä töşerä:

-İskä alırğa! İskä alırğa!

Häm üzeneñ niqädär tübän zatlardan, restorannıñ qara zalınnan xämer (araqı)alıp eçä.

Menä şunda yuğarı sud keşese Xaşimov belän oçraşa, alar arasında şundıy söyläşü bula:

Mälikä Basıyr -Tuıp kilüçe Yaña yıl belän!Sezne isän kürüemä şatmın, işettem, awır avariägä eläkkänsez ikän...

Prokuror cawapqa läm-mim süz äytmäde, barı tik bik küp ğämällären belep ölgergän keşegä tekälep qarap toruın belde.

Yuğarı sud keşese ozaqqa suzılğan tınlıqnı kütärä almadı.

-Sezne moğciza belän genä isän qalğan, dip söylilär. Xäzer qurqınıç eşegezne taşlarğa turı kilerder, sezneñ däwamçığız bulırday keşelärne dä äytkäli başladılar şikelle...

Kamalov ciñel söyäkle barmen ryumkağa salıp ölgergän kon''yaknı däşmi genä eçep quydı , biek taburettan saq qına töşte, barı şunnan soñ ğına, äñgämädäşeneñ küzenä qarap, äytte:

Ömetlänmägez, Sälim Xäsänoviç, taşlamıym. Bez sezneñ belän, Mirşab, barısın da yañadan başlıybız, dip isäplä. Min inde sçetçiknı borıp cibärdem. Senatornıñ da, sezneñ dä miña äcätegez artıq zur. Tülärgä turı kiler!

Näcibä Safina:Häm ul sul ayağına aqsıy-aqsıy işekkä taba atladı. Sizdermäskä tırışsa da , här adımınıñ yaña ğazaplar kiterüe anıñ yözenä çıqqan ide. Äye, äye ğazaplar... Minem küz aldıma Kamalov imgängän, sıtılğan, tik ömete genä sünep ölgermägän millätneñ tipik ber obrazı bulıp kilep bastı.

Minem bar tawışıma, barlıq tatarlar, barlıq törki dönyağa işetelerlek itep qıçqırasım kilde. Tuqtağız çit ğöref-ğadätlär belän yäşäwdän. Alar bezne üz – üzebez buludan tuqtatuçı töp tarix qanunnarı. Araqısı, bulmıy, ğöref- ğädät yolasın üti almağan berär urısnıñ mulla çaqırıp doğa qıldırğanın kürgänegez barmı? Möselman keşeseneñ turıdan –turı Allağa möräcäğät itü mömkinlege bar läbasa!

Ğöref-ğadät, yolalar- alar bügenge deputatlar çığarğan häm çığıp citkänçe ük qırıq yamaw salınğan zakonnar tügel.Alar ğasırlar, keşelek yäşäyeşe sınawın ütkän qanunnar häm fäqät şul qanunnar ğına bezne millät bularaq saqlap qala ala. Yazılmağan qanunnarnıñ yazılğan qanunnardan östenlegen xalıq belä läbasa.

Kamalov restorannan çığıp kitte. Tik öyenä qaytıp citärme ul?

Canda meñ törle soraw, soraw. Şul sorawlarnıñ urınlı buluın raslağanday «Qazan utları«nıñ bu sanına öç yazuçığa märsiä birelgän : Ädxät Sinuğıl, Raxmay Xismätullin, Barlas Kamalov. «Bıyılğı qış ädäbiätebez öçen bik räximsez bulıp çıqtı. Yaña yılnıñ berençe könnärendä yazuçı Qoyaş Timbikovanı cirlägän idek» dip yaza jurnal. Min bu yazuçılarnıñ ruxi xalätläre belän bik tä, bik tä tanış idem.Üldelär,-dip äytäsem kilmi, cannarı qol sannarın taşlap kitte alarnıñ.

Ällä başqa bik küplärneñ ruxi xalätläre üzgäme? Änä bit , jurnalnı açıp cibärüçe Tuqay büläge lawreatı Zölfät şiğerläre ni söyli? Äye, ülgännärneñ qäberen bel, isännärneñ qäderen bel, dilär.

«Qazan utları» inde yartı ğasırlıq yubileyların bilgeläp ütkän prozaik Waxit İmamov, şağirälär Fäyrüzä Möslimova, Rozalina Şahieva xaqında yazmalar häm alarnıñ icat ürnäklären birgän.

Mälikä Basıyr:Xörmätle tıñlawçılar! Sezne «Qazan utları» jurnalınıñ bıyılğı bu mart sanı belän Näcibä Safina tanıştıra. Bu sanda anıñ şiğırläre dä urın alğan. Ämma ul üzeneñ şiğerlären uqırğa qimadı. Şiğriät säxifäsendä Nais Ğämbärneñ «Näcibä Safina icatı turında berniçä süz»,-dip isemlängän kereş süze basılğan. Anda şundıy süzlär bar:

«Uçaqlarda yanıp çınığu alğan Näcibä xanım 80 yıllar axırında , tatar xalqı irek wä bäysezlek yaulap yörgän yıllarda , Näcibä Safina ğäziz xalqınıñ ğayät wäkilläre belän bergä mäydannarğa çıqtı, şiğer säxnälärenä kütärelde, ädäbiät-sänğat ähelläre belän qayğısın –şatlığın urtaqlaşıp ğömer kiçerde. Şağirä waqıtlı matbuğatta költä-költä şiğerlär bastırdı, alar axır çiktä kitap bulıp täğäyenländelär.«Tañ qoşı» cıyıntığı 1997 yılda dönya kürde. «Ägär dä uylağanda...» 2001 yılda basılıp çıqtı. Ul arada ikeme-öçme balalar öçen şiğri küçtänäçlär— kitaplar äzerlärgä ölgerde»,-dip yaza Nais Ğämbär anıñ turında.

Äye, şağir üzen «tañ qoşı» dip atıy, läkin şiğerneñ xikmäte tirändäräk yata ikän, yäğni şağir şäxsi kiçereşlär aşa milläti kiñleklärgä çığa häm zur ğomumiläşterülär yasıy :

«Tañ yoqısın yoqlıylar bit anı»,—

İmin bulsa ägär tuğan cirem,

İsän bulsa ägär can iregem,

İsän bulsa ägär Däwlät-Cirem,-

Tañ yoqısın min dä yoqlar idem...digän şiğerennän özek kiterä

«Bez –şiğer, tormış-proza»dip isemlängän küptän tügel genä çıqqan Näcibä Safinanıñ cıyıntığındağı «Köçleräk»dip atalğan şiğerenä, mäxäbbät böreläre yaralıp kilgän yäş qız köy yazğan häm anı üze başqara. Şağiräneñ küñelendä bulğan xis toyğılar, yäşlär küñelendä añlayış taba. Häm yäşlär ul şiğerlärne uqıp, alarnı ber moñğa salıp, küñellärenä nindider ber räxätlek taba. Ä bezneñ kiläçäk- yäşlärdä.

Näcibä Safina:Bu sanda «Bezneñ zaman geroe» diskussiäsen Räşit Fätxraxman yazması däwam itä. Fän , ädäbiätlär duslığı«Yalqın» jurnalı yübileyenä bağışlanğan yazmalar häm Qor’än sürätläre urın alğan. Jurnalnıñ berençe bit tışlığın dönya küläm tanılğan rässam Kamil Mullaşev icatı- Söembikä- xanbikä räseme soñğı bittä şağirä Fäyrüzä Möslimova fotosuräte.

Bolardan tış «Qazan utları» qup törle ädäbi- mädäni yañalıqlar, yaña kitaplar çığuın da xäbär itä. Qısqası- jurnal tulısınça millät ruxı, idealları, yäşäyeşe belän suğarılğan här tatar üz canına, yäşäyeşe ruxına azıq taba ala ikän, jurnalıbıznı här mänle, fähemle millättäşebez berençe çiratta yazdırıp alıp uqır. Çın millilek kürsätkeçe,ul- üz tarixı , ädäbiät, mädäniäten belergä omtılu,dip bäyälänä ala da,-dip tämamladı süzen Näcibä Safina.

Xörmätle tıñlawçılar!«Qazan utları» jurnalınıñ 3 sanı belän sezne yazuçı, şağirä, publitsist Näcibä Safina tanıştırdı. Aldağı şimbä matbuğat tapşıruında sez «İdel» jurnalınıñ yumorğa bağışlanğan sanı turında Almaz Xamzinnı tıñlarsız.

Mälikä Basıyr, Qazan

XS
SM
MD
LG