Accessibility links

Кайнар хәбәр

Ispaniäneñ Ğiraqtağı ğäskärlären çığaru qararı koalitsiädäge başqa illärgä niçek tä''sir itär?


Ispaniäneñ yaña xökümäte Ğiraqtağı 1300 keşelek İspan ğäskärlären mömkin qädär tizräk arada ilgä qaytarırğa färman birde. Xäzer Waşington Ğiraqta ğäskärläre bulğan başqa illär dä üz pozitsiälären yañadan küzdän kiçerergä mömkin dip isäpli. Waşington şulay uq älege üzgäreşlärgä qaramastan terrorğa qarşı suğışta Madrid belän tığız xezmättäşlekne däwam itäçägen belderde.

İspaniäneñ yaña premyer-ministrı Jose Luis Rodriguez Zapatero räsmi räweştä wazıyfasına kereşüdän soñ ber täwlek ütü belän Ğiraqtağı İspan ğäskärlären annan çığarıp ilgä qaytarırğa färman birüe turında belderde. 135 meñläp Amerikan xärbiläre, häm koalitsiädäge qalğan illärneñ tağın 15 meñläp xärbiläre bulğanda 1300 keşelek ispan ğäskärlären annan çığaru koalitsiä ğäskärläre öçen ällä ni sizelerlek bulmayaçaq. Ämma İspaniäneñ bu adımı koalitsiädäge başqa illärne dä üzläreneñ Ğiraqtağı qatnaşlığı mäs''äläsen yañadan küzdän kiçerügä etärä ala.

İspaniä räsmiläre äytüençä, ğäskärlärne çığaru 15 kön eçendä başlanırğa mömkin. Yaña premyer-ministr yäkşämbe könne Madridta permyer wazıyfasındağı berençe çığışında bolay dide:

AUDİO: Bügen irtän, saqlanu ministrı üz wazıyfalarına kereşkäç min aña Ğiraqtağı İspan ğäskärlären mömkin qädär tizräk häm mömkin qädär iminräk yul belän öygä qaytaru öçen kiräk bulğannıñ barısın da eşlärgä färman birdem.

Zapateronıñ Sotsialist partiäse Ğiraqtağı xärbi çaralarğı qarşı. Elegräk Zapatero İspaniä ğäskärläre barı tik Ğiraqta BMOğa töp rol'' birelgän oçraqta 30nçı iyünnän soñ da anda qaldırılırğa mömkin bip beldergän ide. Ämma kiçäge belderüennän soñ anıñ moña ömetlänmäwe açıqlandı:

AUDİO: Bez Ğäskärlärebezne Ğiraqta qaldıru öçen zarur dip bilgelägän şartlarğa turı kilüçe BMO rezolütsiäse qabul itelmäs kebek. Andağı şartlar mine soldatlarıbıznı mömkin qädär iminräk häm tizräk qaytarırğa dip färman birü turında qarar qabul itärgä mäcbür itte.

Ğiraqta BMOğa zurraq rol'' birerg İspaniä genä tügel Yewropa Berlege dä çaqırıp kilä. Düşämbe könne Brüssel''dä Berleknıñ tışqı säyäsät öçen cawaplı yuğarı wäkile Javier Solana Härkem Ğiraqta BMOğa rol'' birelsen öçen basım yasarğa tieş. Mömkin qädär tizräk İminlek Şurası resolütsiäse kiräk dide.

Koalitsiädäge başqa illärneñ dä İspaniä ürnägenä iyärü mömkinlege turında yäkşämbe könne AQŞ prezidentınıñ däwlät iminlege kiñäşçese Condoleezza Rice bolay dide:

AUDİO: Bez İspaniäneñ üz ğäskärlären Ğiraqtan çığaruı mömkinlege turında äytep kilüen beläbez. Alar monı eşläsä min ber dä ğäçäplänmiäçäkmen. Bez başqa illärneñ dä Ğiraqta qalunıñ qurqınıçlı yaqlawın bäyälärgä cıyınuı turında beläbez. Ämma andağı koalitsiä üzgärüçän häm nıqlı.

Rice ayırım ber ilne dä atap äytmäde. Ämma şularnıñ berse Pol''şa bula ala. Pol''şa anda 9 meñ keşelek xalıqara ğäskärlär törkemen citäkli. Mart ayında Madridta bulğan terror höcümnärennän soñ Po''şa prezidentı Alexander Kwasniewski AQŞ Pol''şanı Ğiraqtağı wäzğiät mäs''äläsendä yalğış yulğa kertte dip xis itüe turında belderde. Rimdağı Amerika Universitetınıñ säyäsi analigı James Waltson bolay di:

AUDİO: Amerika öçen Daniä yäki Pol''şa kebek ikelänüçänräk illär zur qıyınlıq tudıra ala. Alarda alternativ säyäsi awazlar köçäyä bara.

Bıyıl İtaliädäge sulçı oppozitsiä citäkçelegen üz qulına alır dip kötelgän Romano Prodi inde Ğiraqtan 3 meñ keşelek İtaliä ğäskärlären çığarırğa wäğdä birde. Bügen Prodi Zapateronıñ qararın uñay bäyäläwe turında äytep bu Ğiraq nizağın çişüne tizlätü öçen köçle işarä bulaçaq dide. İtaliä premyer-ministrı Silvio Berlusconi isä kiresençä, İtaliä terrorğa häm extremizmğa qarşı toru öçen Ğiraqta qalırğa tieş di. Ämma İtaliädä xalıq Ğiraq suğışına nıq qarşı çığa häm soñğı waqıyğalar da Berlusconi faydasına tügel. Uzğan atnada Ğiraqlılar totıq itep alğan 4 italyan watandaşınıñ bersen üterde häm İtaliä ğäskärläre çığarılmasa qalğan 3-sen üterü belän yanadı.

Analitik Waltson fikerençä, ägär dä uyün ayında Yewropa Parlamentına saylawlarda Berlusconinıñ urtaçıl uñnar koalitsiäse uñışqa ireşä almasa Berlusconinnıñ Ğiraq turında fikere yomşarırğa mömkin.

Ğiraqta Waşingtonnıñ iñ yaqın berektäşe bulğan Britaniä premyer-ministrı Tony Blair da Ğiraq mäs''äläsendä nıqlı fikerdä. Ämma anıñ Leyboristlar partiäsendä küplär Blairnıñ AQŞ säyäsätennän çitläşüen teli. Şulay da oppozitsion Koservativ partiä dä Ğiraqta AQŞ belän bergä bulunı yaqlağanğa kürä Blairğa parlamentta tayanıç citärlek.

Koalitsiä äğzası Awstraliä İspaniäneñ qararına qızğanıç belderde. Yaponiä Ğiraqta öleş kertü härkemneñ üz eşe, ämma Ğiraqnı tözekländerüdä mömkin qädär kübräk illär qatnaşsa yaxşıraq bulaçaq dide.

Naif Aqmal, Praga.
XS
SM
MD
LG