Mälikä Basıyr: Çirattağı şimbä matbuğat küzätüendä bez sezne “Miras” jurnalınıñ 3-4 sannarı belän tanıştırırbız. ”Miras” jurnalı - borınğı xalıq mirasın bügenge buınğa citkerüdä häm kiläçäk buınnarğa qaldıruda zur eş başqara. “Azatlıq” radiosında jurnalnıñ 1һәм 2 sannarına küzätü bulğan ide inde. Bezneñ bu tapşıruıbızda jurnalnıñ 3саны turında jurnalnıñ baş redaktor urınbasarı Firdäwes Zarif söyli.Mikrofonnı aña biräm. Räxim itegez, Firdäwes:«Xalıqara akademik «Miras» jurnalınıñ çirattağı — 3 nçe sanı Tatarstan Respublikası mäğärif xezmätkärläreneñ belemen kütärü häm kamilläşterü institutı eşçänlege xaqındağı «Baş redaktor süze» säxifäse belän açıla.«Miras» mönbäre» säxifäsendä Tatarstan Respublikası Prezidentı Mintimer Şäymiyevneñ İkençe Bötendönya tatar kongressında yasağan «Tuğan xalqım dönya külämendä layıqlı häm abruylı urın alır!» digän tirän eçtälekle analitik çığışı basılğan.Ädäbi mirasıbız belän qızıqsınuçılar iğtibarına şul isemdäge säxifädä Nizametdin Ğalişer Nävaineñ «Färhad häm Şirin» isemle şiğri romanı, Nur Bayannıñ «Onıtılmas yäşlek» digän poeması, Säğit İsänbayıvnıñ «Ğabdulla Tuqaynıñ tormış häm icat xronikası» häm Fäwziä Bäyrämovanıñ «Taqtaş häm Qazan» isemle xezmätläre täqdim itelä. Akademik Marsel'' Äxmätcanov «Ädäbiätıbıznıñ çişmä başı» digän xezmäten Yosıf Balasağuninıñ tuuına 975 yıl tuluğa bağışlağan.Sitatanı Mälikä Basıyr uqıy:«…1070 yılda Qaraxanilar däwlätendä şağir Yosıf Xas Xacib Balasağuninıñ «Kotadgu belek» isemle zur külämle didaktik, fälsäfi eçtälekle poeması yazılıp tämamlana, — dip yaza ğalim bu xezmätendä. — Älege poema törki tellärdä (möselmannarda) poeziäneñ nindi yullar belän üsäçägen bilgeläp qaldırğan iskitkeç yaxşı äsär bula. Tatar poeziäse şağirläre Yosıf Balasağuninıñ ideyälärenä XX nçe ğasır başına xätle turılıqlı bulıp qaldılar. Bu temağa yözlägän poema häm şiğerlären 900 yıl buyı icat itep kildelär. Şunlıqtan Yosıf Balasağuninı bez tatar poeziäseneñ çişmä başı dip sanıy alabız.Yosıf Balasağuni Qaraxani däwläteneñ başqalası, säwdä, mädäni üzäge Balasağun şähärendä tuğan. Bu şähär Qırğızstannıñ Tuqmaq qalası yanındağı Akpişin urınında bulğan. Törki ädäbiätlarnıñ tarixçıları Yosıf Balasağuninı 1018—1020 nçe yıllarda tuğan dip faraz itälär.Avtor üzeneñ äsäre yazılıp betkän urınnı poemada ike urında Kaşgar şähäre dip kürsätä. Kaşgar — qıtaylar okkupatsiälägän Uyğur däwläteneñ ber şähäre.Yosıf Balasağuni icatı bezneñ zamanda törek, üzbäk, uyğur, tatar ädäbiätlarında ädäbi-milli miras itep qabul itelä, öyränelä. Bu döres tä, çönki ul xalıqlarnıñ poeziäsendä «Kotadgu belek» traditsiäse XX nçe ğasırğa qädär özelmiçä saqlanıp kilgän». Sitata tämam.Firdäwes Zarif:«Şärif Kamalnıñ tuuına 120 yıl». Älege säxifädän jurnal uquçılar Räis Dautov belän Näzahät Nurullinanıñ «Maturlıqnı tudıruçı» isemle mäqäläse belän tanışırlar. Avtorlar klassik yazuçı Şärif Kamalnıñ tormış yulına häm icatına analiz yasıylar.Akademik «Miras» jurnalınıñ «Milli şiğriät» säxifäsendä millätpärwär şağir, yalqınlı publitsist Aydar Xälimneñ «İsxaqi qawrıyı» digän şiğerlär şälkeme basılğan.«Miras» säxnäse» säxifäsendä oluğ ädibebez Ğayaz İsxaqinıñ «Oluğ Möxämmät» tarixi dramasınıñ däwamı häm tanılğan dramaturg Yunıs Safiullinnıñ «Ur-tura, satirik» isemle komediäse dönya kürgän.«Äle şuşı könnärdä genä bezneñ kitap kiştälärebezdä «Älmät. Al''metyewsk» digän zur külämle xezmät urın aldı. Ul neft'' töbäge başqalasınıñ 50 yıllıq altın yubileena bağışlanğan, — dip yaza tarix fännäre doktorı Rawil Ämirxan «Ensiklopediägä tartım xezmät» isemle fänni bäyälämäsendä häm kitapqa centekle ğilmi analiz yasıy.«Xezmätneñ citdilegen, fänni qalıpta eşlänüen dälilläwçe misallar isäbenä anıñ törle sıyfattağı arxiv materiallarına nigezlänüen, azağında isä waqiğalar xronikası, isemnär kürsätkeçe, avtorlar turında qısqaça beleşmä birelüen kertergä kiräkter. Şunlıqtan ul Älmät şähäre häm töbäge buyınça ğomumi töşençä birüçe ğädäti kitap qına tügel, ä tulı ber Ensiklopediägä tartım tikşerenü bulıp qalıplanğan.Qısqası, Älmät şähäreneñ 50 yıllığına bağışlanğan bu kitap neft'' başqalasınıñ altın yubileena oluğ büläk bulıp citeşkän häm, ber töbäk qısaları belän genä çiklänmiçä, böten Cömhüriät külämendäge qazanışqa äylängän. Tirän eçtälekle, zatlı itep näqeşlängän xezmät, şöbhäsez, ruxi-mädäni tormışıbızda üzeneñ tieşle urının alır, fän ähelläre häm töbäk tarixı belän qızıqsınuçılarğa zarur qullanma bulıp xezmät itär», — digän näticägä kilä ğalim Rawil Ämirxan «Fänni tänqit» säxifäsendä urın alğan bäyälämäsendä.Sitatanı Mälikä Basıyr uqıy:«Ädäbi tänqit». Älege säxifädä kürenekle ädäbiät ğalime, filologiä fännäre doktorı, Tatarstan Yazuçılar berlege äğzası Ämir Mäxmüdovnıñ «Şatlıqlı bulamı yäşlekneñ küz yäşe?» digän icat portretı birelgän. Avtor anda Yazuçılar Soyuzlarınıñ Xalıqara Bergälege äğzası Firdäwes Zarifnıñ «Master layn» näşriätenda ayırım kitap bulıp basılıp çıqqan «Min kötärmen sine…» isemle povestena bäyä birä, yazuçınıñ tel-stil'', syujet qoru üzençäleklären, icat alımnarın açıqlıy. Mälikä Basıyr:Firdäws äfände sez üzegez povest''neñ avtorı buluınnan faydalanıp ber soraw birik äle. Povest''neñ töp geroe bulğan Sälimcannıñ prototipı barmı?Firdäwes Zarif: «Sälimcannıñ obrazı cıyılma obraz, prototipı yuq»,-dide ul. Mälikä Basıyr:Bu äsärgä ike tänqitçe bäyä birä .Jurnalnıñ 3 sanında Ämir Mäxmüdow häm 4 nçe sanında Waqif Nurullin.Äsärneñ isemen ikençe törleräk bulsa ide, digän Waqif Nurullinnıñ fikere belän kileşäsezme sez?-digän sorawğa avtor, älbättä, törle fiker bulırğa mömkin, ämma läkin ul çaqta povest''neñ eçtälegen açıp birü bulır ide bu, ä minem inde törle qızıqlı,macaralı waqiğalar belän uquçını iärtep alıp kitäsem kilde»,-dide ul. Mälikä Basıyr:Sorawlarğa cawap birüegezgä räxmät.Ä xäzer küzätüne däwam itäbez.Firdäws Zarif:«Filologiä fännäre doktorı, professor Färit Xatipownıñ «Tarixi janrnı üsterüçe» digän icat portretı äsärläre ädäbiätıbıznıñ altın fondına kergän klassik ädip Nurixan Fättäxnıñ ruxına üzençälekle häykäl kebek qabul itelä. «Tatar ädäbiäte tarixı» säxifäsendä basılğan bu xezmät ğilmi analiznıñ tiränlege, kiñ qolaçlı buluı belän dä iğtibarnı üzenä cälep itä.Böek Bolğar däwläte tarixı belän qızıqsınuçılarğa akademik Marsel'' Bakirownıñ «Bolğarğa totaşqan tamırlar» isemle fänni mäqäläsen uqırğa kiñäş itäbez.«Tatar xalqınıñ milli azatlıq xäräkäte». Tatarstan Respublikası Fännär akademiäse prezidentı, akademik Mansur Xäsänew bu säxifädä dönya kürgän xezmätendä çit cirlärdä 19 yıl ğömeren uzdırğan, üz xalqına tuğrı ictihat itkän, ämma tuğan tufrağında tınıçlıq, tınğılıq tabuğa ireşä almıyça 1949 yılda yıraq Afrika qitğasında wafat bulğan oluğ fiker iäse, tatarnıñ asıl şäxese Musa Bigiyıwneñ tormış yulın yaktırta häm anıñ ictimaği eşçänlegenä yañaça, ğädel bäya birä.«Miras» kitapxanäse» säxifäsendä ädäbiät söyüçelär Loqman Badikşannıñ «Acağan uynar äle…» digän povesten, Adler Timergalinnıñ «İnqiraz»ğa — yöz yıl» isemle essesen häm Qawi Latıypnıñ «Samowar» digän xikäyäsen uqırlar.Akademik «Miras» jurnalı redaksiäse uquçılarnıñ kiñäş-täqdimnären dä iskä alıp eş itä. «Miras» poçtası» säxifäsendä urın alğan xatlar — monıñ açıq misalı.Jurnalnıñ «Millät dönyasında» säxifäsendä xalqıbız häm cömhüriätebez tormışındağı möhim waqiyğalar bäyän itelä. «Miras» jurnalınıñ 4 nçe sanı turında :
«Ädäbi miras». Älege säxifädä Nizametdin Ğalişer Näwaineñ «Färhad häm Şirin» isemle şiğri romanı, Nur Bayannıñ «Kleverlı qırlar» digän poeması, Säğit İsänbaevnıñ «Ğabdulla Tuqaynıñ tormış häm icat xronikası» isemle xezmäte häm akademik Marsel'' Äxmätcanownıñ «Aqay yawı turında xikäyät»e urın alğan.«Şamil Anaqqa 75 yäş». Filologiä fännäre doktorı, talantlı şağir, tänqitçe häm publitsist Ämir Mäxmüdow älege säxifädä dönya kürgän «Waqıt uzmıy, bez uzabız waqıt aşa…» isemle icat portretında kürenekle şağir, irekle şiğerneñ klassik ürnäklären birgän Şamil Anaq icatına analiz yasıy.«Şağıyr öçen iñ yuğarı bieklek — Keşe, İl, Tel, xalıq yazmışı öçen yanıp-köyu!Şamil Anaqtan da ostaraq itep bu yuğarı, güzäl fikerne şiğır yullarında äytep tä bulmıydır sıman.«Törki xalıqlar dönyası». Bu säxifädä Aydar Xälimneñ «Urta Aziädäge urtaqlarımda» isemle säyäxätnamäse dönya kürgän.Afzal Tahirownıñ «Miras» kitapxanäse» säxifäsendä basılğan Taşqın därya tarmaqlarında» digän romanı häm Loqman Badıykşannıñ «Acağan uynar äle…» isemle poveste da uquçılar küñelenä xuş kiler dip ömetlänäbez.Xörmätle radio tıñlawçılar! Şuşınıñ belän bez tapşıruıbıznı tämamlıybız.Tapşıruda “Miras” jurnalınıñ 3-4саннары turında yazuçı, jurnalnıñ baş redaktor urınbasarı Firdäwes Zarif söyläde. Tapşırunı äzerläde häm alıp bardı Mälikä Basir.Qazan.