Accessibility links

Кайнар хәбәр

Yevropa radikal'' islamğa qırısraq möğämälä kürsätügä taba awışa


İspaniäneñ yaña xökümäte ildä radikal'' islam taraluına kirtä quyu maqsatında ispan mäçetlärendäge imamnarnıñ wäğäzlären tikşerep barırğa cıyına. İlneñ eçke eşlär ministrı Jose Antonio Alonso "din ireklege başqa maqsatlarda qullanılırğa tieş tügel, möselman radikalların küzätep baru öçen bezgä qanunnarnı yaxşırtu kiräk" dip belderde. Soñğı aralarda ğomumän bar Yevropa islam isemennän terror qıluçılarğa qarata qırısraq belderülär yasıy başladı.

İspaniäneñ yaña eçke eşlär ministrı äle uzğan atna azağında uq "el Pais" basmasına, mäğlüm ğämällärgä kiterä alırlıq islam fundamentalizmı bigräk tä keçkenä mäçetlärdä taratıla, şuña kürä bez andağı imamnarnı kontrol'' itärlek qanuni wäzğiat buldırırğa tieşbez" dip beldergän ide. Anıñ şuşı plannarı xökümättä iñ yuğarı däräcädä yaqlaw taptı - anıñ ikençe ber äğzası, tışqı eşlär ministrı Miguel Angel Moratinos "Telecinco" kanalına, "bezgä comğa wäğäzendä ni äytelüen belü bik möhim, alaysa mäçetlär İspaniädä bötenläy kontrol'' itelmägän kileş arta bara" dip çığış yasadı. Yaña sotsialist xökümätneñ ildäge islam ruxaniläre ni äytkänen küzätü astına alu niäte İspaniä möselmannarında qarşılıqlı fikerlär uyattı, älbättä. İlneñ İslam şurası räise Mansur Escudero, "min ni äytergä dä belmim. Älege täqdimnär çınğa aşarlıq tügel, min hiç kenä dä aldınğı qaraşlı häm Konstitutsiäne xörmät itkän sotsialist ministrnıñ din ireklegenä qarşı şundıy höcüm başlawın küz aldına kiterä almağan idem" dip belderde. Läkin radikal'' islamğa mondıy qırıs möğämälä ber İspaniädä genä kürsätelmi. Şuşı könnärdä genä Germaniäneñ eçke eşlär ministrı Otto Schily möselman radikalları turında süz çıqqaç, "terrorçılar şunı belergä tieş - ägär dä alar ülemne şul xätle yarata ikän, bez alarğa moña ireşüdä yardäm itä alabız" digän mäğnädä ber belderü yasadı. Älegä qädär Yevropa säyäsätçeläre bu däräcädä kisken süzlär äytkäne yuq ide. Läkin xäzer, bigräk tä Madrid şartlawlarınnan soñ bu üzgärä sıman - radikal'' islamğa qarşı qırıs çaralar kiräklege turında İspaniä häm Germaniädä genä tügel, Fransiä, Britaniä kebek illärdä dä torğan sayın yışraq söylilär. Fransuz xökümäte süzlär belän genä çiklänmiçä inde qayber ğämäli çaralar da kürde. Eçke eşlär ministrı Dominique de Villepin, çığışı belän Aljirdan bulğan ber imamnı ildän quwıp çığaru ämeren birde. Şul imam wäğäzlärendä, irlär üzläreneñ zina qılğan xatınnarın qıynıy, xätta taş belän bärep üterä ala dip söylägän bulğan. Uzğan yäkşämbedä politsiä ikençe ber imamnı, bu yulı çığışı belän törek bulğan Midxät Gülärne qulğa aldı, aña da Fransiädän quwılu yanıy. Ministr Villepin şulay uq ilneñ Möselman eşläre şurasın radikal'' islamğa qarşı köräş ölkäsendä däwlät belän tığızraq xezmättäşlek itügä öndäde. Ä menä Germaniä eçke eşlär ministrı, inde telgä alınğan Otto Schily andıy xezmättäşlekneñ ällä ni faydasın kürmi. "Spiegel" jurnalına ul, " küp kenä möselmannar däwlät belän şundıy fiker alışularnı teläsä dä, alar, ni qızğanıç, üzlärenä tänqiti sorawlar birüne ber dä yaratmıy" dip belderde. Aralaşudan alınğan elekke täcribä şunı kürsätä, möselmannar arasında dialog, aralaşu kul''turası bik täräqqi itmägän" di Germaniäneñ eçke eşlär ministrı. Sotsial-demokrat Schilyneñ şuşı qaraşların küzätüçelär xäzer Quşma Ştatlarnıñ yustitsiä ministrı, uñ respublikan John Ashcroftnıqına tiñli. Radikal'' islam mäs''äläsendä Yevropa säyäsätçeläre elegräk Quşma Ştatlar räsmilärenä qarağanda, küpkä tınıçraq, tüzemleräk qaraşta tora ide. Xäzer inde Yevropada da, härxäldä däwlät citäkçeläre däräcäsendä, Könbatış dönyası islam fundamentalizmı belän global'' suğışqa kerä digän mäğlüm konservativ fiker cäyelep kilä.

Kärim Kamal, Praga
XS
SM
MD
LG