Accessibility links

Кайнар хәбәр

Bogdanoviçta Tatarstan könnäre


Küptän tügel Sverdlov ölkäseneñ Bogdanoviç şähärendä Tatarstan Respublikası könnäre bulıp uzdı. Ölkäneñ könçığış regionında urnaşqan bu şähärdä tatar xalqı çağıştırmaça küp bulıp sanalmıy, yaqın-tirä awıllarda yäşäwçelärne dä quşsañ, 1200 keşegä yaqın bulıp isäplänä. Bar xalıq belän çağıştırğanda bu san 2 protsent çamasın täşkil itä.Tatar-başqort xalqı biredä küp yıllar buyı tarqaw, ber-bersen belmiçä yäşägännär. Üz tellären, üz moñnarın işetergä zar bulıp yäşägän millättäşlärebez monnan ber un yıllar çaması elek ber-bersen tabıp, berläşä başlağannar.

Bogdanoviçta yäşäwçe tatar häm başqort xalqı berläşü häm tamırlarnı nığıtu yulı itep islam dinen üsterü, mäçet tözüne saylağan. Äytergä kiräk, bik döres adım bulıp çıqqan bu. Çın rus şähäre bulıp sanalğan bu qalada yäşäwçe ruslaşıp betkän millättäşlärebez arasında möselman cämğiäten oyıştırırlıq ir-at tabılmıy. Bik aktiv möselman xatın-qızları, cirle xakimiät arqılı iñ berençe eş itep doğa qılu yortı yasar öçen fatir alırğa ireşälär. Berençe yıllarda mäçet dip zurlap atalğan bu tıynaq qına fatirğa yörüçelär dä xatın-qızlar ğına bula.

Başqortstan yağınnan küçep kilgän, tormışnıñ açısın-töçesen üz cilkäsendä mul itep tatığan Fäniä apa Xäybullina bu eşlärne başlap yörüçelärneñ berse bula. İñ awır sınawlarnıñ berse itep yazmış äzerläp quyğan olı qayğı kilä – ulın cirlärgä turı kilä Fäniä apağa. Bu qara könnärdä üzenä yuanıçnı mäçet yulında taba ul: Üzlegennän ğäräp alfavitın öyränä, caylap-caylap kitaplarnıñ Kitabı bulğan Qörän-kärimne ğäräp xärefläre belän uqıy başlıy. “Allah Täğälä iñ awır çaqlarımda yul kürsätte, belem birde”, - dip iskä ala Fäniä apa.Şulay itep, Bogdanoviçta uqi belä torğan abıstay barlıqqa kilä. Dindäşläre Fäniä apanı bertawıştan möselman oyışmasınıñ räise itep saylıylar. Bügenge köndä Bogdanoviç möselmannarı fatirnı yortqa almaştırıp, üzenä kürä bik kürkäm mäçet tä yasap quydılar. Mäçetkä xalıqnıñ küp kilä başlawına, aralarında yäşlärneñ dä küp buluına söyenep betä almıy Fäniä apa.

Yelena Nusratova, Xalidä Gustokaşina, Fäniä Xäybullina kebek tik tora belmägän millättäşlärebez Bogdanoviçta milli tormışnı bik matur, aktiv itep oyıştırıp kilälär. Şähär mäktäpläreneñ bersendä direktor bulıp tatar keşese – Azat Ğaqaşin eşlägänlegen belgäç, milli yöräkle qızlarıbız ciñ sızğanıp tatar yäkşämbe mäktäbe açu östendä eşli başlıylar. 1997нче yılda yäkşämbe mäktäbe eşli dä başlıy. Lena xanım Nusratova Qazannan kitaplar, uqu programması alıp qayta, belemle uqıtuçı da tabıla, mäktäp uqıtuçığa xezmät xaqı tüläw cayın da taba. Azat äfände Ğaqaşin äytüençä, bügenge köndä şimbä häm yäkşämbe könnärendä mäktäpkä yörüçe balalarnıñ sanı yegerme sigezgä citkän. Şunısı qızıq, tatar telen öyränergä teläwçelär ber tatar balaları ğına tügel ikän. Arada başqortlar da, qırım tatarları da, qazaqlar da, üzbäklär dä, xätta ruslar da bar.

Tatarça uqırğa öyränä başlağan balalarnıñ tatar ädäbiätına qarata qızıqsınuçanlığı arta başlağan. Qaydan bulsa da kilep kergän kitaplarnı süzlek yärdämendä uqırğa tırışuçı balalarnı kürep, rayon kitapxanäsendä tatar tele ädäbi kitapları bülegen açu turında qarar qılınğan. Bogdanoviçta tatar mädäniät häm Tatarstan könnäre kitapxanä binasında açılğan älege bülekne täqdir itü kiçäsennän başlandı. Gabdulla Tuqaynıñ “Kitap” şiğere tärcemäse deviz itep yazılıp quyılğan tatar kitapları kiştäsendä inde baytaq qına kitap fondı cıyılğan. Tatar aktivistlarınıñ Tatarstanğa barğan sayın börtekläp cıyıp alıp qaytqan kitapları inde bu dip añlattılar. Bu baylıq täqdir itü kiçäsendä tağın da tulılandı – ölkä üzägennän kilgän millätara kitapxanä, Tatarstannıñ Uraldağı daimi wäkillege häm Milli Media-Xolding citäkçeläre Bogdanoviçqa büläk itep bik küp kitaplar alıp kilgännär ide. Tatar kitabı bülegen täqdir itü kiçäsendä tatar-başqort cämäğätçelege, kitapxanä xezmätkärläre, ölkä üzägennän kilgän qunaqlardan tış, cirle xakimiät wäkilläre dä qatnaştı.

Ğomumän, Bogdanoviçta yäşäwçe millättäşlärebez süzenä qarağanda, cirle xakimiät biredä xalıqnıñ milli ixtıäclarına bik uñay qarıy, quldan kilgänçä härwaqıt yärdäm itep torırğa tırışa. Şähär xakimiäte başlığı Tatarstannıñ Uraldağı daimi wäkile Rawil' Bikbownı üzendä qabul itkän waqıtta bu xäl tağın da açıqlandı. Oçraşu waqıtında biredä cirle massaküläm mäğlümat çaraları da, cämäğätçelek tä qatnaştı. Süz tatar milläteneñ tormışı, mädäniät, mäğärif turında ğına tügel, kabel' televideniese arqılı TNV sputnik televideniese tapşıruların biredäge tatarlarğa citkerü mömkinçelege turında da bardı. Annan soñ Rawil' Bikbov cirle predpriätielär – Bogdanoviç farfor zavodı häm utta çınıqtıru kombinatı citäkçeläre belän oçraşıp, Tatarstan Respublikası belän ekonomik bäyläneşlärne üsterü mömkinçelege turında da süz alıp bardı. Mädäniät yortı binasında oyıştırılğan Tatarstan hönärçelege ostaları qulları belän eşlängän äyberlär kürgäzmäsen dä xalıq bik qızıqsınıp qaradı. Annan soñ cıyılğan xalıq aldında “Kügärçen” ürnäk balalar ansamble häm sänğät ostaları tarafınnan bik matur zur konsert quyıldı. Biredä tatar fol'klorı, zamança estrada cırları belän bergä bik borınğı tatar köyläre dä yañğıradı.Tatarstannıñ atqazanğan artistı Xäydär Gıyl'fanov başqaruındağı borınğı tatar köyläre çittä ğömerlären uzdırğan apa-abzıylarnıñ küñelenä ütep kererlek buldı. Cıyılğan xalıq şundıy matur, eçtälekle itep Tatarstan könnäre uzdırğan öçen olı räxmätlär uqıp, tağın kilülären teläp ozatıp qaldı.

Fäwiä Safiullina.Yekaterinburg.

XS
SM
MD
LG