Rusiädäge wäzğiatne törleçä bäyäläw mäqälälärneñ isemendä ük kürenä, xörmätle tıñlawçılar. Amerika Quşma Ştatlarında çığa torğan "Boston Globe"tağı yazma "Rusiädä ireklek tamır cäyä" dip atalsa, "Business Week" üzeneñ "Putin uyınnarı" digän mäqäläsendä "Könbatış Rusiä prezidentı säğätne kire bora dip uylıy, çınbarlıq moñardan da qatlawlıraq" dip yaza. Rusiädä ireklekneñ kiñäyüe xaqında "Boston Globe"ta Däwlät Duması deputatı, Rusiäneñ İnvestitsiälär Şurası räistäşe Aleksander Lebedev xäbär itä. Sovet çorında KGB-da eşlägän, soñraq bankir bulıp kitkän häm xäzer inde Dumada utırğan şuşı şäxes bolay di: "Qayber kamilsezleklär bulsa da, Rusiädä demokratik üzgäreşlär tamır cäyde, bezneñ xäzer saylanğan parlament häm bar xalıq tawışı belän bilgelängän prezident bar, bezdä şulay uq küppartiäle sistema qorıla häm bez törle qaraşlarğa häm möğämälärgä çıdamlıq kürsätäbez dip äytep bula di üz mäqäläsendä Lebedev xäzerge Rusiä turında. Anıñ süzlärenä qarağanda, ildäge iqtisad bazar qimmätlärenä häm xosusi milekkä nigezlängän. Rusiä ixtiari räweştä üzeneñ üzäk häm könçığış Yevropadağı ğäskärlären çığardı, anıñ atom qoralları xäzer Könbatışqa töbälmägän. "Bez terrorğa qarşı köräştä Quşma Ştatlarğa yardäm itep kiläbez häm Rusiäneñ Äfğanstanda amerikannar belän xezmättäşlege ähämiaten bik azlar ğına kürmämeşkä salışa ala" di Däwlät Duması deputatı üzeneñ amerikan basmasındağı mäqäläsendä. Şul fikerlärenä tayanıp Aleksandr Lebedev Rusiädä xäzer çın ireklek tamır cäyä digän näticägä kilä. Älege täräqqiat nigezendä ilneñ iqtisadi ölkädäge uñışları yata dip isäpli ul, häm şul uñışlarğa neft bäyäläreneñ dönya bazarında haman da yuğarı bulıp qaluı ğına säbäp tügel di. Putinneñ bu ölkädäge qazanışları turında "Business Week" mäqäläsendä dä yazıla. Aleksandr Lebedevnıñ Rusiädäge xällärne maqtawı ğäcäp tügel, ul asılda ilneñ yuğarı citäkçelege qatlamına kerä. "Business Week"tä isä Rusiä wäzğiatenä bäyäne anda bulıp qaytqan Könbatış xäbärçeläre birä. Patricia Kranz häm Jason Bush ta qırıs aqça säyäsäte alıp barıp xökümät 1998-nçe yılğı krizis näticälärennän qotıla aldı, eçke tulayım citeşterü küläme yılına 7 protsentqa arta bara, 90-nçı yıllarda çäçäk atqan barter sisteması yuqqa çıqtı dip yaza. Skeptiklar, bu fäqät yuğarı neft bäyäläre arqasında ğına şulay buldı dip uylıy, läkin 1999-nçı yıl belän çağıştırğanda Rusiä xäzer mulraq tormış kiçerä kebek kürenä dielä mäqälädä. Xäbärçelär Mäskäwdä genä tügel, Tver häm Voronejda da bulıp qaytqan. Rusiädäge demokratiäneñ torışı turında Voronejda alarğa ber qızıqlı fiker äytelgän - "ildä xäzer saylanğan monarxiä urnaştı, läkin bit bez monı üzebez sayladıq" digän andağı ber cämäğät eşleklese. Häm "Business Week" xäbärçeläre monıñ belän kileşä - mäqälädä "küp kenä oçraqlarda Putin idaräse elekke patşalar xakimiaten xäterlätä" dielä. Vladimir patşa turında mäqälä bügenge "Guardian"da da bar. Şuşı britan basması, bu yäkşämbedä Sergiev Posadta Rusiäneñ iñ zur çirkäw çañı suña başlawı turında yaza. 72 tonnalıq şuşı çañ, äle 1748-nçe yılda uq yasalğanı, läkin Stalin çorında eretelgäne urınına eşlängän. Patşalar belän oxşaşlıqnı "Guardian" şunda kürä - çañ tirälegenä, Rusiä patşalığı waqıtındağı kebek, ul Vladimir Putin xakimiate çorında eşlände dip yazılğan.
Kärim Kamal
Kärim Kamal