Accessibility links

Кайнар хәбәр

İrannıñ atom programmasına qarata yaña şiklänülär belderelä


İrannıñ atom programması tiräsendä wazğiät yänä qıza başladı. Sişämbedä xalıqara atom energiä idaräse, Tähran bayıtılğan uran citeşterä torğan texnologiäne çittän kertüen tanıdı, digän belderü yasadı. Moñarçı İran andıy texnologiäne üzeneke dip kilä ide. Çäräşämbedä İrannıñ iminlek şurası başlığı Xäsän Rawhani, idaräneñ belderüe bu mäsälädä yabıq närsälär qalmağanın kürsätä dip, anıñ ähämiäten kiemetergä tırıştı.

Xalıqara atom energiä idaräseneñ İrannıñ atom programması turındağı yäşeren xisabın sişämbedä könbatış mäglümät çaraları tarattı. Anda, Tähran nıq bayıtılğan uran citeşterä torğan texnologiäne çittän kertüen tanıdı, alay ğına tügel, İranda nıq bayıtılğan urannıñ yaña ezläre taıblğan digän süzlär bar. Şulay bulsa, bu xisap, İrannıñ, bez çittän texnologiä almıybız, yasalsa da ul İrannıñ üzendä yasala, atom programması fäqät tınıç maqsatlar öçen digän belderülärenä qarşı kilä. Bilgele bulğança, nıq bayıtılğan uran atom qoralı citeşterü öçen töp çimal bulıp tora. Çärşämbedä İran yağınnan söyläşülär alıp baruçı yuğarı räsmi Xäsän Rawhani, bu yaña xisapnıñ ähämiäten kimetergä tırıştı. Nıq bayıtılğan uran ezlären ul çit ildän cixazlar satıp alğanda elägep kergän pıçraq dip añlattı. Xäzer mäsälä centekläp tikşerelä, idaräneñ yaña belderüe şunı kürsätä, bezneñ yäşerer närsäbez yuq, dide ul. Rawhani idaräneñ belgeçlären İranğa kilep yaña tikşerülär ütkärergä çaqırdı. Xalıqara atom energiä idaräseneñ soñğı tabıldıqları ni däräcädä citdi soñ? Ammanda urnaşqan Xalıqara krizis törkeme dip atalğan oyışmanıñ ölkän belgeçe Robin Batty bolay di:

Audio (Robin Batty)

"Tabıldıqlar älbättä citdi kürenä. Häm ğömümän, İrannıñ atom belän bäyle xärbi programması barmı-yuqmı, eş bit anda ğına tügel, bu – elegräk yasalğan belderülärdän taypılu bulıp tora."

Xalıqara atom energiä idaräse İrannıñ, atom programmasın tikçerüçelärgä açuın tanısa da, bu ölkädä cawpasız sorawlar äle küp, dip belderä. Misal öçen, Tähran, sentrifuga citeşterüen tuqtatırğa wägdä itsä dä, bu eşene äle dä däwam itüe öçen tänqitlänä. Uzğan yıl, xalıqara basım näticäsendä, İran, uran bayıtu eşlären tuqtatırğa, atom şirkätlärenä tikşerüçelär kertergä rizalaşqan ide. Bügen Xäsän Rawhani, sentrifuga belän bäyle eşlär küpmeder waqıt däwam itäçäk, çönki bu eşkä 3 şäxsi şirkät cälep itelgän, xökümät alar belän älegä kileşügä ireşä almadı, dip añlattı. Xalıqara atom energiä idaräse başlığı Möxämät Äl-Baradei, sişämbedä, borçular küp, alay da, İran atom qoralı citeşterä dip äytergä bezneñ konkret dälil yuq, dide. İran turındağı soñğı xisapnı İdarä şurası 14 yündä ütäçäk utırışında tikşerergä cıyına. Räsmi Washington Tährannı yäşeren räweştä atom qoralı citeşterüdä, xalıqara cämäğätçelekne aldawda ğäyepli. Tähran bu ğäyepläwlärne kire qağa, bezneñ atom programması fäqät tınıç maqsatlar öçen, dip täqrarlıy. Quşma Ştatlar moña ışanmıy, häm Berläşkän Millätlärneñ iminlek şurasında İranğa çikläwlär kertü mäsäläsen tikşerergä täqdim itä. Yevropa illärenä kilgändä, alar bu mäsäläne qarşılıq tügel, söyläşülär yulı belän xäl itergä çaqıra.

Ali Gilmi, Praga
XS
SM
MD
LG