Uzğan 4 yıl eçendä İranda keşe xoquqı torışı naçarlandı, xörmätle tıñlawçılar. Xalıqara cämäğätçelek İrannan reformalar taläp itkändä İrannıñ qatı qullı konservativ köçläre , üzenä qarşı çığuçılarnı törmälärgä yabunı däwam itä. Bu xaqta bügen New Yorkta urnaşqan Human Rights Watch üzeneñ İran turındağı yaña xisabında belderde.
Älegä xisapqa İrannıñ räsmi reaksiäse yuq. Küptän tügel yustisiä idaräse başlığı cäberläwne tuyu turında qarar çığardı. Bu adım isä üz çiratında – cäberläw elek elektän ğamäldä bulğanın kürsätä. Human Rights Watch xisabı elekke säyäsi totqınnar, jurnalistlar häm yäşlär xäräkäte wäkilläre belän bulğan äñgämälärgä nigezlänep tözelgän. Anda keşelärneñ qıynaluı häm ezärleleklänüe turında dokumental mäğlümatlär urın alğan.
Keşe xoquqları oyışmasınıñ Brüsseldäge wäkile Jean Paul Marthoz, repressiälär öçen İrannıñ yuğarı citäkçese Ayatollah Ali Khamenei cawaplı, dip belderde: "Xisapta äytälgännärneñ töp mäğnäse şul ki – älege çaralarda ayırım xäkimnär genä ğayeple tügel, daimi räweştä barğan kampaniäne östän başlatqannar. Häm bez çınnan da başqa törle fiker yörtüçelärgä häm reformalarğa qarşı bulğan dini citäkçelär häm revolüsiä yulbaşçısı – böten bu sistema öçen cawap tota, dip ışanabız" dide Human Rights Watch wäkile.
Xisapta Tährannıñ baş prokurorı Saeed Mortavazi telgä alına. Mortavazi bik küp reformaçıl matbuğat çaraların yabırğa quşqan keşe. Şulay uq Mortavazi soraw alu waqıtında totqınnarğa qarşı köç qullanu häm alarnı ezärlekläwdä ğayeplänä. Xisapnıñ iseme – "tabutta mäyet kebek: cäberläw, totqınlıq häm yuq itü". Şulay uq monda totqınnar beräm-beräm utırğan kameralar turında süz bara. Alar zurlığı 2 kvadrat metrdan da artmağan, täwlek buyına ut sünderelmägän şuşı bülmälärdä su eçendä utıra. Mondıy bülämälärgä kübesençä säyäsi totqınnarnı utırtalar. Şundıy törmälärdä utırıp çıqqannar, Human Rights Watch oyışması wäkilläre belän oçraşqanda – anda utıru här törle fizik cäberläwdän dä awırraq, dip beldergän. Soñğı yıllarda xakimiätlärgä rizasızlıq belderep uramnarğa çığuçılar sanı artsa da, matbuğat häm mäğlümat çaralarında bolar xaqında ber süz dä yuq. Keşe xoquqları oyışması Human Rights Watch , Berläşkän Millätlärneñ maxsus "cäberläw xäbärçesen" İranğa barırğa öndi. Tıñlawçılarıbızğa inde tanış bulğan Jean Paul Marthoz, Yevropa Berlege häm İran arasında keşe xoquqları mäs''äläsendä barğan söyläşülär uñışqa ireşä almadı, dip belderde: "Yevropa Berlege üz taläplären quyarğa tieş, dip ışanabız: säyäsi totqınnarnı azat itergä, reformalar yaqlı mäğlümat çaraların yañadan açarğa, cäberläwne beterergä, häm İran bu taläplärne qabul itergä tieş. Ägär dä İran xökümäte çaralar kürmäsä – älbättä keşe xoquqları dialogın tuqtatırğa kiräk. Tuqtamasa – konservativ köçlärgä "İranda barısı da yaxşı" diülärenä yardäm genä bulaçaq" dide Marthoz.
Human Rights Watch oyışması şulay uq, kiläçäkkä dä ömet bik yuq, di. Bıyıl parlament saylawlarında reformaçılarnıñ ciñügä ireşä almawın, döresräge xattä saylawlardan da çitläşterelüen isäpkä alğanda, keşe xoquqları aktivistları öçen İranda äle eş küp bulaçaq.
Alsu Qormaş, Praga
Xisapta Tährannıñ baş prokurorı Saeed Mortavazi telgä alına. Mortavazi bik küp reformaçıl matbuğat çaraların yabırğa quşqan keşe. Şulay uq Mortavazi soraw alu waqıtında totqınnarğa qarşı köç qullanu häm alarnı ezärlekläwdä ğayeplänä. Xisapnıñ iseme – "tabutta mäyet kebek: cäberläw, totqınlıq häm yuq itü". Şulay uq monda totqınnar beräm-beräm utırğan kameralar turında süz bara. Alar zurlığı 2 kvadrat metrdan da artmağan, täwlek buyına ut sünderelmägän şuşı bülmälärdä su eçendä utıra. Mondıy bülämälärgä kübesençä säyäsi totqınnarnı utırtalar. Şundıy törmälärdä utırıp çıqqannar, Human Rights Watch oyışması wäkilläre belän oçraşqanda – anda utıru här törle fizik cäberläwdän dä awırraq, dip beldergän. Soñğı yıllarda xakimiätlärgä rizasızlıq belderep uramnarğa çığuçılar sanı artsa da, matbuğat häm mäğlümat çaralarında bolar xaqında ber süz dä yuq. Keşe xoquqları oyışması Human Rights Watch , Berläşkän Millätlärneñ maxsus "cäberläw xäbärçesen" İranğa barırğa öndi. Tıñlawçılarıbızğa inde tanış bulğan Jean Paul Marthoz, Yevropa Berlege häm İran arasında keşe xoquqları mäs''äläsendä barğan söyläşülär uñışqa ireşä almadı, dip belderde: "Yevropa Berlege üz taläplären quyarğa tieş, dip ışanabız: säyäsi totqınnarnı azat itergä, reformalar yaqlı mäğlümat çaraların yañadan açarğa, cäberläwne beterergä, häm İran bu taläplärne qabul itergä tieş. Ägär dä İran xökümäte çaralar kürmäsä – älbättä keşe xoquqları dialogın tuqtatırğa kiräk. Tuqtamasa – konservativ köçlärgä "İranda barısı da yaxşı" diülärenä yardäm genä bulaçaq" dide Marthoz.
Human Rights Watch oyışması şulay uq, kiläçäkkä dä ömet bik yuq, di. Bıyıl parlament saylawlarında reformaçılarnıñ ciñügä ireşä almawın, döresräge xattä saylawlardan da çitläşterelüen isäpkä alğanda, keşe xoquqları aktivistları öçen İranda äle eş küp bulaçaq.
Alsu Qormaş, Praga