Accessibility links

Putin häm xökümättän bäysez oyışmalar xaqında Washington Postta basılıp çıqqan maqälä


Russiä prezidentı Putin üzeneñ yıllıq kündermäsendä , ilneñ maqsäte demokratiä häm täräqqi itkän sivil cämğiät buldıru dip äytkän ide. Ul şulay uq Russiädä irekle cämğiät häm irekle keşelär buldırunı yaqlauın da äytte. Mondıy süzlär G-8 summitına qatnaşaçaq citäkçegä turı kilä. Läkin, kündermä tulısınça şuşı ruxta dip äytep bulmıy. Amerikan gazetası "Washington Post"nıñ bügenge sanında bu xaqta basılıp çıqqan maqäläneñ eçtälege.

Maqälä aftorı Xalıqara Helsinki Fondı prezidentı Ludmila Alekseyevanıñ yazuınça, Putin kündermäsendä xökümättän bäysez oyışmalarğa açıq kisätü dä bar ide. Bu Russiädä andıy oyışmalarnı yuqqa çığaru öçen işarä bulıp tora mikän ? Bügenge köndä anda 350 meñ terkälgän oyışma bar. Alarnıñ kübese sport, häväskär muzıyka törkemnäre, xäyriä oyışmaları , ğariplär, veterannar , yätimnär oyışmaları. Putin, sivil cämğiät bulmıyça torıp , xalıq aldında torğan kisken problemalarnı xäl qılıp bulmas , alar dävlät üti almağan vazıyfalarnı jöklänergä tieşlär dip beldergändä andıy oyışmalarnı küz aldında totqan bulırğa tieş. Ul xalıqnıñ çın mänfäğätlären yaqlamıylar, üzläreneñ mänfäğätlären genä küz aldında totalar dip beldergändä nindi oyışmalarnı küz aldında tottı ikän? Ul monda hiç şiksez, ictimaği häm humanitar yardäm kürsätüne genä tügel, ä bilgele ber qatlamnıñ xoquqların, demokratiä häm keşe xoquqların yaqlaunı maqsät itep quyğan xökümättän bäysez oyışmalarnı küz aldında tottı dip äytergä bula. Xakimiätlär andıy oyışmalarnı üz kontrolen alırğa telilär. Bu yañalıq tügel. 2001-nçe yılnıñ Noyäber ayında Russiäneñ biş meñ tiräse xökümättän bäysez oyışmalarnıñ ciını bulıp ütkän ide. Şöker ki, Russiäneñ aldınğı oyışmaları Mäskäv Helsinki Rörkeme, Memorial, Glasnost Salqanu Fondı , tabiği möhitnı saqlau oyışmaları häm başqalar ul ciında Kreml köntärtibeneñ östenlek itüenä yul quymadılar. Şulay itep bu oyışmalarnı dävlät kontrolendäge şämsiä astına kertü eşe barıp çıqmadı. Putinneñ kündermäse, bälkim bu eşkä kire qaytırğa kiräklegen işarä itä torğandır. Maqsät kontrol astına alınalmağan bäysez oyışmalarnı qanuni tügel dip iğlan itü bulırğa tieş. Mondıy kampaniälärdä ğädättägeçä berençe adım alarnıñ patriotizmına şik tudıru häm alarnı Russiäneñ igelege öçen eşlämävdä ğäyepläv. Bu inde yä salım inspektorlarınıñ yaki Kazandağı keşe xoquqları törkeme belän bulğanı kebek ciyatçelärneñ höcümenä yul aça. Putin üzeneñ kündermäsendä xökümättän bäysez oyışmalar mäsäläsen, alarğa yardäm birgän Xodorkovskiy kebek opponentlarına höcüm itü öçen dä faydalandı. Şuşı fondlarnı çit il fondları belän ber ük däräcägä quydı. Putin ber yaqtan Russiäneñ G-8 törkemeneñ ber ağzası buluı teli, ä ber ük vaqıtta andağı ağzalar birgän fondlarnı alğanı öçen bäysez oyışmalarnı kisätä. Putinne Russiä xalqınıñ demokratik qazanışların saqlau häm mul tormışqa iä buluı turında anıñ idealların bezneñ urtaqlaşuıbız turında künderergä kiräk. Läkin, ekonomik mullıqqa, G-8 törkemendäge başqa illärdä bulğanı kebek, Russiädä dä vatandaşlarınıñ xoquqları garantiälängän oçraqta yaxşıraq ireşep bulır.

Färit İdelle, Praga.
XS
SM
MD
LG