Bu ildä yaña çor başlana, yaña säxifä açıla. Älege süzlärne Tökiä parlamentınıñ elekke äğzası, Nobel tınıçlıq bülägenä täqdim itelgän Läylä Zana çärşämbe könne törmädän çıqqaç äytte. 43 yäşlek Zana şulay uq, ägär dä bu il üzeneñ eçke problemaların çişsä, ocmaxqa, töbäktäge yoldızğa äwerelä ala dide. Anıñ belän bergä tağın 3 elekke deputat Xatip Diçle, Orhan Dogan, häm Sälim Sadak ta azat itelde. Alar 4-se dä distä yıl buyı törmädä utırdı. Zana Törkiädä tınıç yul belän Kördlärneñ xoquqların arttıru öçen köräşneñ simvolına äwerelde. Zana häm başqa kördä aktivistları 1994-nçe yılda Körd suğışçıları belän bäyläneştä buluda ğäyeplänep 15 yıllıq törmä cäzasına xökem itelgän ide. Yewropa Berlege räsmiläre häm keşe xoquqların yaqlawçılar alarnı xökem itü ğädel şartlarda ütmäde dip täqrarlap kilde. Brüssel'' isä bu Ankaranıñ Yewropa Berlegenä quşılu omtılışıana kirtä bula ala dip kisätte. Çärşämbe könne isä Berlekneñ kiñäytü eşläre komissionerı Guenter Verheugen alarnıñ azat itelüe Törkiäneñ Berlekkä quşılu öçen zarur bulğan reformalar yulındağı uñay adımnarın kürsätä dide. Törkiä yustitsiä ministrı Cemil Cicek "Bu Törkiäneñ Yewropa Berlegenä quşıluına qarşı çığuçılar qulındağı soñğı uyın kartası ide dip äytte. Rimdağı Xalıqara Mäs''älälär İnstitutı analitigı Jean-Pierre Darnis Ankaranıñ bu adımı bu yılda Yewropa Berlege Törkiä belän söyläşülär başlaw mäs''äläsen qarağanda Törkiägä yardäm itäçäk di:
AUDİO: Bu çınnan da möhim. Çönki bu keşe xoquqları mäs''äläsendä açıq işarä. Bu Törkiäneñ Yewropa Berlegenä quşılu öçen zarur bulğan säyäsätne tormışqa aşıru turındağı wäğdäsen ütäwen kürsätä.
2001-nçe yılda Yewropa keşe xoquqları mäxkamäse Zananıñ häm başqa totqınnarnıñ ğädel xökem xoquqı bozılğan digän qarar çığarğan ide. Näticädä Törkiä alarnı yañadan xökem itärgä tieş bulaçaq. Ul mäxkamä tıñlawlarnı 8-nçe iyüldä başlıyaçaq.
Alarnıñ irekkä çığarıluına berniçä säğät kenä qala Törkiä däwlät televideniese TRT kört telendä berençe tapşıruın başlap cibärde. 1991-nçe yılğa qädär Törkiädä ğömümät körd tele tıyılğan ide. Tapşırular körd telendä genä tügel ildä yäşäwçe qayber başqa milli azçılıqlar telendä dä çığa. Bu tapşırular turında t täfsilleräm mäğlümät alu öçen min Ankaradağı xäbärçebez Säğit Xäyri belän telefon aşa elemtägä kerdem.
(AUDİO)
Bu Ankaradan Säğit Xäyri buldı. Älege tapşırularnıñ başlanuı häm körd aktivistlarınıñ irekkä çığarıluı körd ğisyançılarınıñ 15 yıl buyı däwam itkän qorallı köräşe näticäsendä 37 meñ keşesen yuğaltqan Törkiä öçen bik zur adım dip bäyälänä. Törkiä xakimätläre moñarçı körd telendä tapşırular başlaw, yäki mäktäplärdä körd telen uqıtu separatizmnı arttırır ğına dip qurqa ide.
Törkiäneñ Yewropa Berlegenä quşılu omtılışına äylänep qaytqanda, Darnis fikerençä Yewropa Berlege Törkiä belän bu turıda söyläşülär başlarğa rizalaşaçaq. Ämma Törkiäne barıber qabul itmiäçäskä mömkinnär. Berençedän äle haman da bik kiñkülämle reformalar kiräk, ikençedän Yewropada Törkiägä qarata sketisizm bik kiñ taralğan. Ämma Darnis şäxsän üze Törkiäne qabul itmäwe Yewropanıñ xatası bulaçaq dip isäpli:
AUDİO: Minemçä bu bik zur fayda kiterer ide, bigräk tä säyäsi ölkädä. Bu Yewropanıñ monnan arı aq xristiannar klubı bulıp qalmawın ä möhim sekular-dönyawi qaraşlarğa iä buluın bik näticäle itep kürsäter ide. Şulay uq iqtisadıy, säyäsi häm demokratik integratsiäne Yaqın Könçığışqa dä cäyelderer ide häm Yewropanı kiñäytü aşa ul töbäktäge törle nizağlarnı çişü yulları tabıla başlar ide. Ägär dä Törkiä keşe xoquqları, yustitsiä, xärbilärneñ xakimiäte mäs''äläsendä üz yöklämälären ütäsä bu bik yaxşı bulır ide.
Xäzergä analitiklar körd aktivistlarınıñ ikekkä çığarıluı häm körd telendä tapşırular başlanu Ankaranıñ körd separatistlarına qarşı köräşenä niçek tä''sir itär dip zur qızıqsınu belän küzätä. Qorallı ğisyançıları citäkçese Abdulla Öçalan qulğa alınğannan soñ 1999-nçı yılda höcümnärne tuqtatğan ğisyançılar küptän tügel höcümnärne yañadan başlıyaçaqların iğlan itte.
Naif Aqmal, Praga.
AUDİO: Bu çınnan da möhim. Çönki bu keşe xoquqları mäs''äläsendä açıq işarä. Bu Törkiäneñ Yewropa Berlegenä quşılu öçen zarur bulğan säyäsätne tormışqa aşıru turındağı wäğdäsen ütäwen kürsätä.
2001-nçe yılda Yewropa keşe xoquqları mäxkamäse Zananıñ häm başqa totqınnarnıñ ğädel xökem xoquqı bozılğan digän qarar çığarğan ide. Näticädä Törkiä alarnı yañadan xökem itärgä tieş bulaçaq. Ul mäxkamä tıñlawlarnı 8-nçe iyüldä başlıyaçaq.
Alarnıñ irekkä çığarıluına berniçä säğät kenä qala Törkiä däwlät televideniese TRT kört telendä berençe tapşıruın başlap cibärde. 1991-nçe yılğa qädär Törkiädä ğömümät körd tele tıyılğan ide. Tapşırular körd telendä genä tügel ildä yäşäwçe qayber başqa milli azçılıqlar telendä dä çığa. Bu tapşırular turında t täfsilleräm mäğlümät alu öçen min Ankaradağı xäbärçebez Säğit Xäyri belän telefon aşa elemtägä kerdem.
(AUDİO)
Bu Ankaradan Säğit Xäyri buldı. Älege tapşırularnıñ başlanuı häm körd aktivistlarınıñ irekkä çığarıluı körd ğisyançılarınıñ 15 yıl buyı däwam itkän qorallı köräşe näticäsendä 37 meñ keşesen yuğaltqan Törkiä öçen bik zur adım dip bäyälänä. Törkiä xakimätläre moñarçı körd telendä tapşırular başlaw, yäki mäktäplärdä körd telen uqıtu separatizmnı arttırır ğına dip qurqa ide.
Törkiäneñ Yewropa Berlegenä quşılu omtılışına äylänep qaytqanda, Darnis fikerençä Yewropa Berlege Törkiä belän bu turıda söyläşülär başlarğa rizalaşaçaq. Ämma Törkiäne barıber qabul itmiäçäskä mömkinnär. Berençedän äle haman da bik kiñkülämle reformalar kiräk, ikençedän Yewropada Törkiägä qarata sketisizm bik kiñ taralğan. Ämma Darnis şäxsän üze Törkiäne qabul itmäwe Yewropanıñ xatası bulaçaq dip isäpli:
AUDİO: Minemçä bu bik zur fayda kiterer ide, bigräk tä säyäsi ölkädä. Bu Yewropanıñ monnan arı aq xristiannar klubı bulıp qalmawın ä möhim sekular-dönyawi qaraşlarğa iä buluın bik näticäle itep kürsäter ide. Şulay uq iqtisadıy, säyäsi häm demokratik integratsiäne Yaqın Könçığışqa dä cäyelderer ide häm Yewropanı kiñäytü aşa ul töbäktäge törle nizağlarnı çişü yulları tabıla başlar ide. Ägär dä Törkiä keşe xoquqları, yustitsiä, xärbilärneñ xakimiäte mäs''äläsendä üz yöklämälären ütäsä bu bik yaxşı bulır ide.
Xäzergä analitiklar körd aktivistlarınıñ ikekkä çığarıluı häm körd telendä tapşırular başlanu Ankaranıñ körd separatistlarına qarşı köräşenä niçek tä''sir itär dip zur qızıqsınu belän küzätä. Qorallı ğisyançıları citäkçese Abdulla Öçalan qulğa alınğannan soñ 1999-nçı yılda höcümnärne tuqtatğan ğisyançılar küptän tügel höcümnärne yañadan başlıyaçaqların iğlan itte.
Naif Aqmal, Praga.