Accessibility links

Кайнар хәбәр

Ulyan ölkäsendäge ber awıl tarixı


Ul'yan ölkäsendä qatnaş xalıqlı urıs awılları – ğädäti küreneş. Şularnıñ berse Krasnıyy Gulyay awılında da Sabantuy buldı. Bu awıl xalqınıñ 40 protsentı çaması – Çüpräle rayonınnan kilep urnaşqan tatarlar. Sengiley rayonınıñ barı tik şuşı awılında ğına mäçet eşläp kilä, mäktäptä ana telenä berqädär iğtibar birelä, bıltır berençe märtäbä Sabantuy uzğan ide. Bıyıl da uzdı.

Krasnıyy Gulyay awılınıñ ğäyre tabiği isemen qartlar menä niçek añlatalar. İmeş, monda urman urtasında monaxlar skitı ğına bulğan. Revolyutsiä yıllarında, aqlar xaqimlek itkändä, biredä qızıllar qaçıp yatqannar. Gay Bjişkyansnıñ “Timer diviziäse” 1918-yılnıñ 12-sintäberendä aqlarnı tar-mar itkäç, qızıllar bu şatlıqtan atnalar buyı ğuläyt itkännär. Tirä-yaqtağı baylarnı talaptır inde, dilär. Şunnan soñ bu urınnı Qızıllar güläyt itkän cir dip atıy başlağannar. Biredä barı tik suğış waqıtında timer yul tözü arqasında stansa tözelä. Ä Xruşçev belän Suslovnıñ gigantomaniä çire arqasında awıl cirendäge barlıq tözeleşlärne dä material belän tä'min itär öçen “Oblmejkolxozobyedinenie” digän närsä buldırıla häm baytaq sänäğät şirqätläre Tatarstannıñ tatar-çuaşın suırıp ala.

Sabantuyda rayon başlığı Vladimir Loginov ta täbrik süze tottı. Anıñ yärdämendä rayon üzägennän çapqın atlar häm “Voljskie napevı” digän urıs xalıq cırı ansamble kiterelgän ide. Rayonnıñ xärbi komissarı mayor Vilxov dürt xristian familiäle “äfğançığa” Äfğanstannan sovet ğäskärlären çığaruğa 15 yıl tulu uñayınnan istälekle midal häm ber tatar yegetenä “Çeçenstan respublikasında İNTERNATSİONAL' BURIÇIN ütäwdä batırlıqları öçen“ dip, Jukov midale tapşırdı.

Sabantuynı açu tantanasında avtonomiä häm “Tuğan tel” oyışması wäkilläre ğöref-ğädätlärebezne häm ana telen saqlaw kiräklege häm ısulları turında da süz tottılar. Ana tele uqıtuçıları apalı-señelle Gölfäriä Latıypova häm Gölnur Mäxämmätcanova äytüençä, tatar balalarınıñ barçası da diärlek ana tele buyınça fakul'tativlarğa yörilär. Bu däres raspisaniegä dä kertelgän, tik soñğı säğätlär bulıp, artıq yök sıyfatında ğına. Şulay da 9-sıynıf tämämlawçılar bu fän buyınça da imtixan totalar. Şöker, dilär, qatnaş xalıqlı awılda bulsa da, balalarıbız üzara tatarça aralaşalar.

Näq şuşı ike ğailä awılda tatar moñın, tatar telen saqlap qalu eşläreneñ oyıtqısı bulıp xezmät itälär dä. Sabantuy konsertınıñ töp öleşen alarnıñ cır-moñnarı täşkil itte. Venera häm Gölinä Möxämmätcanovalar Sember tamaşaçısına da tanış – törle bäyrämnärdä qatnaşalar. Gölnur xanımnıñ ire Fähim Möxämmätcanov mäçet tözeleşen başlap cibärgän häm xäzer imam wazifaların üti. Döres, mäçetkä comğa namazına ğına yörilär, anda 5 çaqrım yıraqlıqtağı Silikatnıy qasabasınnan da qartlar kilälär. Ä ğäyet namazlarına rayonnıñ barlıq awıllarınnan da xalıq cıyıla, di. Älbättä, başqalar da milli mänfäğätlärdän bötenläy çittä tormıylar. Zur yärdäm dä kürsätälär. Äytik, mäçet tözeleşen erele-waqlı tatar türäläre häm bayları aqçasına tözelgän iç. Tağın ber ğibrätle misal. Fähim xäzrät yäş äle – pensiägä çıqmağan. Dimäk, eşlärgä dä kiräk. Läkin räsmi eşne dä, imam wazifaların da alıp baru mömkin tügel. Şunlıqtan Silikatnıy qasabasınıñ xaqimiäte başlığı Rinat Mallämevtän tönge qarawılçı itep eşkä aluın sorağan. Ä Rinat isä yarıysı ğına xezmät xaqı tüläp, bu ğözerne ütägän. Döres, Fähim xäzrät tağın ike yıl timerçe bulıp eşläsä, anıñ pensiäse kübräk bulır ide, çönki “zararlı eş” kategoriäse buyınça pensiägä çığarğa ike yıl citmi. Läkin “can birgängä cün birer äle Xoday” dip, bu mömkinlektän baş tartqan.

“Azatlıq” radiosı, Ayrat İbrahim, Sember

XS
SM
MD
LG