Accessibility links

Кайнар хәбәр

11-nçe sintäbr höcümären tikşerüçe komissiäneñ täqdimnäre iskä alınırmı?


Amerika Quşma Ştatlarında 2001-nçe yıl sintäbreneñ 11-endä bulğan mäğlüm terror höcümnären tikşerüçe maxsus komissiä, şul faciğägä kitergän säbäplärne genä tügel, ä xökümät öçen kiläçäkkä qayber täqdimnär dä bäyän itte. Läkin andıy tikşerülär elek tä ütkärelgän ide häm alarda da iminlekne nığıtu täqdimnäre yasalsa da, waqıt ütü belän alar nigezdä onıtıldı. 11-nçe sintäbr komissiäse xisabındağı täqdimnär belän dä şulay bulmasmı?

Komissiäneñ 567 bitlek şuşı xisabında äytelgänçä, Amerika Quşma Ştatlarınıñ xalqı da, ilneñ xökümäte dä, şul isäptän iminlek xezmätläre dä, şaqtıy waqıt däwamında üzlärenä qarşı äzerlänep yatqan yanawnıñ qolaçın bötenläy abaylamağan. Bu ildäge bar säyäsätneñ, idarä itüneñ, mömkinleklärneñ häm yanağan qurqınıçlarnı abaylaw säläteneñ zur citeşsezlege buldı" di 11-nçe sintäbr komissiäse räistäşe Thomas Kean. Şuşı citeşsezlekne komissiä, Quşma Ştatlardağı iminlek xezmätläreneñ 90-nçı yıllar azağına qädär üz eşen elekke "salqın suğış" çorı fikerläwenä nigezlänep alıp baruı belän añlata. Üzäk Küzläw idaräse CIA häm Federal'' tikşerenülär idaräse FBI, Quşma Ştatlar öçen töp qurqınıç soñğı yıllarda "äl Qaidä" kebek radikal'' törkemnärdän kilüen waqıtında sizmäde, iminlek häm küzläw xezmätläre xakimiatkä bu xaqta tieşle mäğlümatnı birep barmadı dielä 11-nçe sintäbr komissiäse xisabında. Anda, faciğägä kitergän säbäplärne açıqlaw belän bergä kiläçäkkä qayber täqdimnär dä yasala. Komissiä räistäşläre, misal öçen, üz çığışlarında, "Bez Könbatış belän islam dönyası arasında ike yaqqa da faydalı aralaşu urnaştırırğa, islam dönyasınıñ üzendä barğan fikerlär köräşenä quşılırğa, andağı sälämät köçlärne yaqlarğa, islam illärendäge yäşlärgä zamança belem alu, layıqlı kiläçäk qoru mömkinleklären birergä tieş" dip belderde. Moñardan tış, bar il külämendä terrorğa qarşı köräş üzägen qoru, anıñ mödire qaramağına CIA häm FBI-nı da kertü täqdim itelä. Komissiäneñ ikençe räistäşe Lee Hamilton :

Audio, Lee Hamilton

"Bez yaña küzläw mödiren bilgeläwne täqdim itäbez, bezgä xäzer bar küzläw xezmätläreneñ eşçänlegen berläşterü kiräk" di Lee Hamilton, ä Thomas Kean bolay dip isäpli:

Audio, Thomas Kean

"Maqsatıbız kiläçäktä yaña höcümnärne buldırmaw, bez äzer bulırğa häm qul quşırıp utırmasqa tieş". Thomas Kean. Läkin komissiäneñ üz äğzaları uq täqdimnärneñ ğämälgä quyıla aluına küpmeder däräcädä şiklänep qarıy. Elekke senator, demokrat Bob Kerrey, misal öçen, komissiä täqdim itkän üzgäreşlär tieşle finans yaqlaw, wäkalätlär arttırunı taläp itäçäk, ä andıy närsä härwaqıt bik awır eşlänä dip belderä.

Audio, Bob Kerrey

"Säyäsättäge täcribämnän çığıp şunı äytä alam - ägär dä kemnän dä bulsa berär närsäsen başqağa birü soralsa, ul wäkalätlärennän waz kiçärgä telämäwen äytmi genä, monı aqlar öçen meñlägän säbäp kiteräçäk. Min, komissiäbezneñ eşe Kongressnı bu ölkädä başqaçaraq eş itärgä etärer dip ömetlänsäm dä, bik ük optimist tügel" di elekke senator Bob Kerrey. Äle 2001-neñ 11-nçe sintäbrenä qädär, şulay uq senatorlar Warren Rudman häm Gary Hart citäklägän başqa ber şundıy komissiä, kiläse yıllarda amerikan keşelärenä höcümnär Amerikanıñ üzendä yasala alaçaq, bezdä andıy yanawğa qarşı torırlıq xökümät strukturaları yuq dip kisätkän ide. Ämma şuşı citeşsezlekne beterü öçen Quşma Ştatlarda barıber bernindi dä ähämiatle çara kürelmäde. Menä xäzer dä 11-nçe sintäbr komissiäse, ildäge bar küzläw wä iminlek xezmätläre eşen berläştergän ayırım mödirlek tözüne täqdim itä.

Kärim Kamal
XS
SM
MD
LG