İnde bügen äytelgänçä, Demokratik partiä üseneñ saylaw aldı cıyının Bostonda, respublikannar New Yorkta ütkärä. Ul cıyınnar 4 kön buyı däwam itäçäk. Mäğlüm bulğança, Amerikada prezident saylawlarında qatnaşuçı partiälär başta üz partiäläre eçendä berniçä namzät arasında saylawlar ütkärä. Häm här partiäneñ namzäte saylaw aldı cıyınında bilgele bula. Ämma İke partiäneñ dä prezidentlıqqa namzätläre inde xäzerdän ük bilgele häm, töm mäs''älälärgä qarata pozitsiäläre inde kileşengän. Ul cıyınnarda moñarçı mäğlüm bulmağan, kötelmägän närsälär bulmas kebek. Şulay da ul cıyınnar namzätlärgä häm alarnıñ partiälärenä äle qarar qabul itärgä ölgermägän yäki bitaraf saylawçılarnıñ iğtibarın cälep itü mömkinlege birä. Bıyıl amerikanıñ 20-läp ştatında qatı saylaw aldı köräşe bulır dip kötelä, häm älege cıyınnar bar ildäge partiä xezmätkärälärenä üz möräcäğätlären, strategiälären bilgeläw öçen bik möhim waqıyğa bulıp tora.
Saylaw reformaları tarafdarı bulğan Tawış birü häm Demokratiä üzäge dip ataluçı bäysez oyışma mödire Rob Ritchie söyli:
AUDİO: Bu eşlärneñ barısın da e-mail, fax yäki xat aşa eşläp buluğa qaramastan, ayırım ştatlarnıñ partiäläre tuplanması bularaq tügel, ilküläm partiä bularaq bergä cıyılıp söyläşüneñ başqa faydalı yaqları bar. Saylaw aldı cıyını monıñ öçen üzençälekle mömkinlek bulıp tora. Bu çämäğätçelekkä kürsätü öçen genä tügel, ä partiäneñ ozın ara trayektoriäseneñ bik möhim ber öleşe dä.
Demokratik partiäne yaqlawçı säyäsi tikşerenülär oyışması bulğan Demokratiä Korpusı mödire Jim Gerstein saylaw aldı cıyını partiägä birelgänlekne, entuziazmnı ülçäw qoralı da di. Gerstein fikerençä, bu cıyında demokratlar nazmäte dip sanalğan John Kerryğa nıqlı yaqlaw beldereläçäk, häm Kerrynıñ saylaw fondına yaxşı ğına aqça da cıyılaçaq.
AUDİO: Partiädä bik zur energiä bar häm ul bu cıyında kürener dip uylıym. Häm min cıyında partiäneñ yünäleşen kürsätüçe törle temalar kütäreler dip uylıym.
Ämma başqa analitiklar fikerençä, xäzerge säyäsi bazar bik näzberek närsä häm televizor qarawçılar saylaw kampaniäsen ütkärüçelär kürsätergä telägän närsäne genä kürä alaçaq.
Waşingtondağı bäysez tikşerenülär üzäge bulğan Kato İnstitutında eşläwçe Patrick Basham xäzerge cıyınnar partiä namzäteneñ kiñküläm PR kampaniäsenä äwerelde di.
AUDİO: Cıyınnı ütkärüçelär, yäğni Kerry kampaniäsen alıp baruçılar berdäm front buluın kürsätü öçen cämäğätçelek häm kiñküläm mäğlümät çaraları işetäçäk böten närsäne idarä itäçäk. Şuña kürä, härwaqıttağıça partiäneñ ayırım öleşlärendä bäxäslär häm kileşmäwçänleklär buluğa qaramastan, oyıştıruçılar alarnı säxnädän, utlardan häm kameralardan mömkin qädär yıraqtaraq totarğa tırışaçaq.
Bıyılğı cıyınnar 1834-nçe yıldan XX ğasır urtalarına qädär här 4 yıl sayın ütkärelgän cıyınnardan inde nıq ayırıla. Ul çaqtağı cıyınnar bik kierenke ütä torğan bulğan. Partiä wäkilläre prezident namzäten häm vitse prezident namzäten saylağanda, partiäneñ saylaw aldı platformasın, prinsipların bilgelägändä qatı köräş barğan. 1912-nçı yılda Respublikannarnıñ saylaw elekke prezident häm ul çaqtağı namzät Theodore Roosevelt belän William Howard Taft arasındağı köräş şul qädär qızu bulğan ki, Roosevelt tarafdarları xätta cıyınnan çığıp Progressiv Partiä digän yaña partiä oyıştırğan. Näticädä 3 Partiä qatnaşındağı prezident saylawlarında Demokrat Woodrow Wilson ciñep çığa.
1924-nçe yılda Demokratlar üzläreneñ urtaq namzäte John Davisnı bilgeläw öçen partiä eçendä 103 märtäbä tawış birü ütkärgän. Ämma prezident saylawlarında anı respublikan Calvin Coolidge ciñep çığa.
İkençe Bötendönya Suğışınnan soñ partiä eçendäge berençel saylawlarnıñ role arta başlıy. Bu sistemada partiä äğzaları ayırım namzätlärne yaqlawçı wäkillär öçen tawış birä ala. Şulay itep partiäneñ töp namzäten bilgeläw role berençel saylawlarğa küçä. Partiäneñ saylaw aldı cıyını isä berençel saylawlarda bilgelängän namzätne ratifikatsiäläw, räsmiläşterü cıyını ğına bulıp qala.
Naif Aqmal, Praga.
Saylaw reformaları tarafdarı bulğan Tawış birü häm Demokratiä üzäge dip ataluçı bäysez oyışma mödire Rob Ritchie söyli:
AUDİO: Bu eşlärneñ barısın da e-mail, fax yäki xat aşa eşläp buluğa qaramastan, ayırım ştatlarnıñ partiäläre tuplanması bularaq tügel, ilküläm partiä bularaq bergä cıyılıp söyläşüneñ başqa faydalı yaqları bar. Saylaw aldı cıyını monıñ öçen üzençälekle mömkinlek bulıp tora. Bu çämäğätçelekkä kürsätü öçen genä tügel, ä partiäneñ ozın ara trayektoriäseneñ bik möhim ber öleşe dä.
Demokratik partiäne yaqlawçı säyäsi tikşerenülär oyışması bulğan Demokratiä Korpusı mödire Jim Gerstein saylaw aldı cıyını partiägä birelgänlekne, entuziazmnı ülçäw qoralı da di. Gerstein fikerençä, bu cıyında demokratlar nazmäte dip sanalğan John Kerryğa nıqlı yaqlaw beldereläçäk, häm Kerrynıñ saylaw fondına yaxşı ğına aqça da cıyılaçaq.
AUDİO: Partiädä bik zur energiä bar häm ul bu cıyında kürener dip uylıym. Häm min cıyında partiäneñ yünäleşen kürsätüçe törle temalar kütäreler dip uylıym.
Ämma başqa analitiklar fikerençä, xäzerge säyäsi bazar bik näzberek närsä häm televizor qarawçılar saylaw kampaniäsen ütkärüçelär kürsätergä telägän närsäne genä kürä alaçaq.
Waşingtondağı bäysez tikşerenülär üzäge bulğan Kato İnstitutında eşläwçe Patrick Basham xäzerge cıyınnar partiä namzäteneñ kiñküläm PR kampaniäsenä äwerelde di.
AUDİO: Cıyınnı ütkärüçelär, yäğni Kerry kampaniäsen alıp baruçılar berdäm front buluın kürsätü öçen cämäğätçelek häm kiñküläm mäğlümät çaraları işetäçäk böten närsäne idarä itäçäk. Şuña kürä, härwaqıttağıça partiäneñ ayırım öleşlärendä bäxäslär häm kileşmäwçänleklär buluğa qaramastan, oyıştıruçılar alarnı säxnädän, utlardan häm kameralardan mömkin qädär yıraqtaraq totarğa tırışaçaq.
Bıyılğı cıyınnar 1834-nçe yıldan XX ğasır urtalarına qädär här 4 yıl sayın ütkärelgän cıyınnardan inde nıq ayırıla. Ul çaqtağı cıyınnar bik kierenke ütä torğan bulğan. Partiä wäkilläre prezident namzäten häm vitse prezident namzäten saylağanda, partiäneñ saylaw aldı platformasın, prinsipların bilgelägändä qatı köräş barğan. 1912-nçı yılda Respublikannarnıñ saylaw elekke prezident häm ul çaqtağı namzät Theodore Roosevelt belän William Howard Taft arasındağı köräş şul qädär qızu bulğan ki, Roosevelt tarafdarları xätta cıyınnan çığıp Progressiv Partiä digän yaña partiä oyıştırğan. Näticädä 3 Partiä qatnaşındağı prezident saylawlarında Demokrat Woodrow Wilson ciñep çığa.
1924-nçe yılda Demokratlar üzläreneñ urtaq namzäte John Davisnı bilgeläw öçen partiä eçendä 103 märtäbä tawış birü ütkärgän. Ämma prezident saylawlarında anı respublikan Calvin Coolidge ciñep çığa.
İkençe Bötendönya Suğışınnan soñ partiä eçendäge berençel saylawlarnıñ role arta başlıy. Bu sistemada partiä äğzaları ayırım namzätlärne yaqlawçı wäkillär öçen tawış birä ala. Şulay itep partiäneñ töp namzäten bilgeläw role berençel saylawlarğa küçä. Partiäneñ saylaw aldı cıyını isä berençel saylawlarda bilgelängän namzätne ratifikatsiäläw, räsmiläşterü cıyını ğına bulıp qala.
Naif Aqmal, Praga.