Accessibility links

Кайнар хәбәр

Törle möftiätkä qarağan möselmannar ber awıl mäçetenä sıyışmıylar


Soñğı 15 yıl eçendä Rusiänıñ häm şul arada Mordoviänıñ da küp tatar awıllarında mäçetlär tözelde häm tözelä bara da. Ulsı yaxşı – mäçetlär küp bulırğa tieş, elekke zamannarda mäçetlär här uramda bulğan diärlek. Ämma mäçetlär buş tormasqa tieş. Qayber oçraqlarda bolay da tulı bulmağan mäçetlär östenä yañadan-yaña tağı mäçetlär tözelä. Eş närsädä? Küp waqıtta eş şunda – bu awıl möselmannarı ike yäisä kübräk mäxällägä ayırılıp, törle möftiätkä qarıylar – berläre Mäskäw belän, möfti Ravil' Gaynetdin belän eş tota, ikençeläre – Ufa belän elemtädä, möfti Talğat Tacetdin belän. Mäsälän, Mordoviänıñ Lämberä rayonı Aqsyun awılında 2002 yılnıñ avgustınnan birle 200 keşe sıyarlıq “Räximä” mäçete eşläp kilä. Şulsı qızıq, qızıq ta tügel, nindider absurd kebegräk tä – mäçetne açarğa dip Mäskäwdän möfti Ravil' Gaynetdin çaqırılğan ide, ä açılu tantanası waqıtında mäçet tözeleşeneñ töp sponsorı Şämil Bikmaev mäçet açqıçların möfti Talğat Tacetdin belän eşläwçe mäxällägä tapşırdı. Şulay itep Şämil äfände awılnıñ ike mäxälläsen quşarğa dip uylağandır, bälki, ämma alar, älbättä, quşılmadı. Şul Aqsyun awılınıñ “Räximä” mäçete islam dineneñ ike zur bäyrämnäre waqıtında ğına tula. Monda här kön biş qat namaz uqıla barsa da, xalıq küp bulmıy, comğa könnärdä dä monda 25-30 keşe genä kilä. Dimäk, mäçetneñ mäydanı 15-20 protsentqa ğına faydalanıla. Şuña karamastan, küptän tügel Aqsyun möselmannarı tağı yaña ber mäçet tözä başladılar häm ul mäçet oktäber-noyäber aylarına äzer bulırğa da tieş dip kötelä. Bu yaña mäçetne tözüçe Aqsyun awılınıñ Mäskäw belän eşlägän mäxälläse imamı Kämil xäzrät Badretdinov belän äñgämädän özeklär tıñlağız. – Kämil xäzrät, ägär bu “Räximä” mäçete 15 protsent, 20 protsentqa ğına tula ikän comğalar buyınça, nigä tağı ber mäçet xäzer sez tözisez? – İkençe mäçetneñ säbäbe inde, bez açıqtan-açıq äytäbez, bezdä Mordoviä cömhüriäsendä ike möftiät. Şıl “Räximä” digän mäçete mäxälläse, ul registratsiä ütkän, Ufa niesenä qarıy, ätäbez şılay, Ufa muftiätına, bezneke inde, şılay, qarıy Mäskäwgä. İ monnan inde kilep çığa säbäp tözergä ikençe mäçetne. Tarixta Aqsyun awılında öç mäçet bulğan anda. Allahı subxanatägalä birsä ide kübräk tağın da mäçetlär, ul tağın da yaqşıraq bulır ide, kürkämräk bulır ide. – Kämil xäzrät, ä wıt coma namazına yörü, Qor'än ber, böten närsä ber, ä sez anda yöremisez, sez xazer wıt seznen evegezdäge mäçettä namaz qılasız. Anda yörergä närsä sezgä qomaçawlıy? – Anda, äytäbez şılay inde, anda bez yöregänebez bar, şılay uq uqığanıbız da bergä bar qartlar man anda. Şıl, ätäbez, säbäp inde bezneke ike muftiätlar bulğanğa säbäp. Bezgä anda qomaçawlar şındıy kem dä, şındıy qatı räweştä quymıy. Beznen bu ikençe mäçetebezgä qarıylar şıl uq qartlarıbız bik yaqşı, şıl başqa mäxällänekelär. Diä da qılalar inde, dua qılalar, ştıbı tözelsen mäçetebez. Xätta duaları man da i xalqıbız, Aqsyun xalqıbız, mallar man da tırışa nitärgä, xal'lyarıynan kilgän xatle yärdäm itärgä bu mäçetkä. İ bezdä bu raskol digän närsä bulmas, bez ömetlänäbez Rabbıybıyzğa, şto, kiresençä, mäçetebez bezneke bu barır awıl möselmannarın hämmäsen, yäşesen dä, qartısın da tuplarğa, berlärgä, berdämnekkä kiteregä. İ s'otıyki bez uylıybız, şto qaçan da qaçan bälki kiler şındıy waqıt, şto başqa mäçetlär dä ber muftiätqa küçärlär i berdämnektä bulırlar. – Kämil xäzrät, bu mäçetnen zurlığı niçä keşegä sanalğan? – Bu mäçetnen zurlığı, ätäbez, İnşalla, ber yöz sigzän, ike yöz keşegä mömkin sıyğızırğa bu mäçet. – Kämil xäzrät, qayan aqça bu mäçetne tözergä? – Berençedän, bu muftiät, to yest' Duxovnoe upravlenie musul'man. Annan soñ şılay uq üzebezneñ möselmannarıbız, awıl qardäşlärebez, Mordoviä musul'mannarı. Punyatnıykıylar da barlar, aqça birälär, Azyurqanıqılar da, Aqsyunnıqılar da üzebez aqça biräbez... Bu Aqsyun awılınıñ ikençe mäxälläse imamı häm Mordoviä möftie urınbasarı Kämil Badretdinov ide. Şulay itep, mäçetlär tözü säwaplı eş bulsa da, qayber oçraqlarda yaña mäçetlär möselmannarğa comğa namazı uqırğa urın citeşmäw säbäbe belän tözelmi. Yaña mäçet tözüneñ kiräklege bu awılnıñ möselmannarı törle möftiätlärgä qarağan mäxällälärgä ayırılu säbäple bula.

Irek Bikkinin, Mordoviä
XS
SM
MD
LG