Accessibility links

Кайнар хәбәр

Mäskäw yaqlağan Dnestr buyı xakimiatenä dä latin xärefläre oşamıy


Moldovada, döresräge anıñ Dnestr buyı töbägendä, cirle mäktäplärdä nindi teldä uqıtu tiräsendä yaña bäxäslär quyırıp kilä. Moldovanıñ üzendä däwlät tele bulıp rumın tele iğlan itelgän, ä menä nigezdä urıslar häm ukrainnar yäşägän Dnestr buyında xakimiat uqıtu şul rumın telendä barğan mäktäplärne yabu yulın aldı. Bu uquçılar häm uqıtuçılar yağınnan da, törle xalıqara berläşmälärdän dä tänqitkä duçar buldı.

Dnestr buyı xakimiate töbäktäge rumın telendä uqıtqan mäktäplärne şuşı ay başlarında yaba başlağan ide. Bu şunda uq, 90-nçı yıllar başında millätara suğış kiçergän töbäktä kierenkelekneñ yänä arta başlawına kiterde. Monıñ yuğarı noqtası bu atnağa turı kilde - rumınça uqıtu ber yatimnär mäktäbendä dä tuqtatıldı, ä andağı uquçılar qarşılıq yözennän mäktäp binası eçendä biklänergä buldı. Başqa ber urında politsiä şulay uq qarşılıq çarası ütkärgän ata-analarnı häm uqıtuçılarnı qulğa aldı. Bolar barısı da Moldovanıñ üzäk xökümäte yağınnan kisken möğämälägä säbäp buldı, atnakiç räsmi Kişinev Dnestr buyı xakimiatenä qarşı çikläwlär kertüen iğlan itte häm annan mallar satıp aluın tuqtattı. Moldova prezidentı Vladimir Voronin, Dnestr buyınıñ İgor'' Smirnov citäkçelegendäge xakimiaten ikeyaqlı söyläşülärdä xäzer inde tigezxoquqlı taraf itep qabul itmiäçägen äytte.

Audio, Vladimir Voronin

"Smirnov bügen balalarnı, alarnıñ latin xäreflärendäge rumın telen öyränergä teläwe öçen genä totıq itep aldı, irtägä isä ul üz xakimiateneñ ideologik nigezen aqlaw öçen bezne nizaqnı yañartu belän qurqıta başlayaçaq" dip belderä Moldova prezidentı Voronin häm Smirnov tirälegen xalıqara cinayätçel törkem dip atıy. "Näq menä şuña kürä bez xäzer alar belän bernindi räsmi söyläşülär alıp barmayaçaqbız, Dnestr buyındağı keşelärgä üz tormışın demokratik mexanizmnarğa qoru mömkinlege birelmi torıp bez alar belän berni dä başlamayaçaqbız" dip ışandıra Moldova prezidentı. Mäktäplär tiräsendäge nizaqnıñ iğtibarğa layıq yağı şunda - Dnestr buyınıñ Mäskäw yaqlağan xakimiate alarnı yabunıñ säbäbe itep, anda rumın teleneñ latin xäreflärenä nigezlängän tören qullanunı kiterä. Yäğni ägär dä kiril xärefläre qullanıla ikän, alarnıñ problemaları bulmayaçaq. Bu Mäskäwdäge xakimiatneñ, tatar telenä latin imläsen qaytarırğa teläwçe Tatarstanğa kürsätkän mönäsäbäten xäterlätä. Rusiä Däwlät Duması zamanında, Rusiädäge xalıqlarnıñ tele, ägär dä alar däwlät tele itep iğlan itelä ikän, barı tik kiril, yäğni urıs xäreflärenä genä nigezlänä ala digän qanun qabul itkän ide. Xalıqara cämäğätçelekkä bu ällä ni tanış tügel, ä menä Moldovadağı xällär Yevropada şunda uq köçle tänqit uyattı. Yevropa Berlege şuşı tel nizağı xäl itelmäsä, Dnestr buyı xakimiatenä qarşı qırıs çaralar küräçägen belderde. Yevropada iminlek wä xezmättäşlek oyışması, rumın telendäge mäktäplärne yabunı "linguistik çistartu" dip bäyäläde. Şuşı oyışmanıñ Kişinevtağı wäkillege başlığı William Hill.

Audio, Wiliam Hill

"Bar urınnarda da wäzğiat şaqtıy kierenke häm bezneñçä, şartlaw aldın xäterlätä" dip bäyäli rumın mäktäpläre tiräsendäge xällärne William Hill. Dnestr buyındağı täräqqiatne zur iğtibar häm borçılu belän kürşe Rumıniä dä küzätep bara. Bu xaqta ilneñ prezidentı İon İliescu üze belderde.

Audio, İon İliescu

Rumıniä prezidentı Dnestr buyı xakimiatläreneñ rumın mäktäplärenä qarata kürgän çaraların 21-nçe ğasır başı ruxına bötenläy turı kilmi torğan primitiv mönäsäbät dip bäyäli.

Kärim Kamal
XS
SM
MD
LG