Qazan turında istäleklär ozaq yıllarğa saqlansın öçen turistlar suvenir, milli yadkär büläklär alıp kitä. Läkin barmı alar? Qazannıñ küreneşlären, tatar milli mädäniäten çağıldırğan milli suvenirlarnıñ bulmawı xaqında respublika xakimiätläre inde ber niçä yıl borçu belderä. Törle komissiälär oyıştırıldı, bu eşkä ministrlıqlar, törle cawaplı keşelär kilep quşıldı, bäygelär iğlan itelde, kürgäzmälär oyıştırıldı. Yıllar ütte, närsälär üzgärde? Qazaqstan tatarları, internet aşa xat yullap, mäcleslärdä cırlarğa karaoke kassetalar, lazer tälinkälärdäge cır cıyıntıqların, häm tatar tele däreslelegen alıp kilüne soradılar. Azatlıq radiosı xäbärçese, şulay itep, büläklärne ezlärgä, dip kibetlärgä çığıp kitte. Tatarça cırlar şähärneñ üzäk uramnarda, kassetalar sata torğan säwdä noqtalarnıñ barsında da yuq bulıp çıqtı. Alarnı tatar artistlarınıñ äsärlären çığaruçı Bars-Media şirkäte kibetlärendä ezlärgä kiräk. Bu şirkät, tatar qullanuçılarnıñ mänfäğätlären iskä alıp, tatar cırların zamança itep çığara. Audio kassetalar qına tügel, CD cıyıntıqlar, MP3 formatındağı kompakt tälinkälär kiñ satuda bar. Video kassetalarnıñ da törlese täqdim itelä, konsert yazmaları da, kliplar tuplanması da, cır tekstların ekranğa çığarıp uynata torğan karaoke cıyıntıqları da oçrıy, DVD tälinkälär dä bar. Ezli torğaç, xätta, audio tasmağa yazılğan Abdulla Aliş äkiätläre dä tabıldı. Milli audio-kassetalarnıñ bäyäläre, urıs estrada cıyıntıqlarınnan qıybatraq tügel, xätta arzanraq ta. CD häm kassetalarnı satuçı cirlärdä,«Tatarça cırlar barmı?», dip nıqlap qızıqsınırğa kiräk. Çönki alar ğädättä, berär çatlıqta, kürenmi torğan kiştälärgä quyılğan bula. Mäsälän, TSUM kibetendäge bülektä, kibetçe yärdämennän başqa, tatarça kassetalarnı ezläp tabu awır.
Kitap kibetlärendäge xäl dä, muzıka, milli kasseta belän tuğan wazğiätkä bik oxşağan. «Mäğärif» näşriäte nindi genä avtornıñ, nindi genä kitabın çığarmağan. Näşriätneñ Bauman uramındağı kibetendä tatar kitapları, kibetneñ iñ yıraq poçmağında tezelep tora. Biredä tatar klassik yazuçılarnıñ, Tuqay, Qayaz İsxaqi äsärläre cıyıntıqları da, zamança proza ürnäkläre dä bar. Törle fännärdän tatarça däresleklär täqdim itelä. Balalar öçen äkiätlär, şiğerlär, tatarça-inglizçä maxsus öyrätü äsbabı ta iğtibarnı cälep itä. Kitaplarnıñ bizäleşe dä zamança, sıyfatlı käğäzdä eşläneşe dä, başqala qunaqları aldında yözgä qızıllıq kiterelik tügel. Ämma, tatarça ädäbiät bülegendä kitap aqtarıp yörüçelär bik kürenmi. Cıyıntıqlarnıñ bäyläre dä bik arzan, 30-40 sum tiräse genä. Yıllar buyı satılmağan kitaplarnıñ xaqlarnı berniçä tapqırğa töşergännär. Alarnı 6 sumnan alıp, 70 tiengä qädär bäyägä alıp bula.İnde milli baş kiemnär, çigüle äyberlärne ezli kittek.
Mäsälän, Rässamnar berlege urnaşqan sänğät salonına kerdek. Biredä dä, serle tınlıq xökem sörä. Salon äyberläre sänğätle itep, yuğarı professional däräcädä eşlängän. Ämma alar, uramda satılğan waq-toyäktän ber 10 tapqırğa qıybatraq buluı belän dä ayırılıp tora. Monda rässamnarnıñ maylı buyawlar belän yasalğan räsemnäre, asıl taşlar belän eşlängän beläzek, ağaçtan uyılğan sınnar, künnän yasalğan kompozitsiälär, neçkäleklärenä qadär eşlängän milli kiemnärdän qurçaqlarnı kürep, xozurlanıp bula. Här ber äyber berämläp eşlängän, bäyäläre – 2000 meñ sum tiräse. Açqa citärlek tügel ikän, ä büläk alası kilä ikän, suvenirnı uramdağı satuçılardan ezläp qararğa mömkin. Alarnı ğädättä Qazannıñ Bauman uramında ciñel tabıp bula. Uram kiştälärendäge äyberlärne dä rässamnar, çigügä osta keşelär yasıy. Bu ölkädä, kem närsä buldıra ala, şunı eşli. Töp taläp - Qazan küreneşe bulsın häm artıq qıybat bulmasın. Uramda satuçılar bazar şartlarına da tiz caylaşa. Mäsälän Rusiä Prezidentınıñ tübätäy kigän räsemen dä anda satalar. Çigelgän küzlek sawıtları, tübätäylär häm qalfaqlar bar. Äyber küp bulsa da, saylaw mömkinlege çikle. Şulay itep, tatar kasseların häm däreslekne alıp buldı, ä menä tatar mädäniäten çağıldırğan zatlı da, artıq bäyäle dä bulmağan milli büläk, älegä tabılmadı.Bikä Timerova.
