Accessibility links

Кайнар хәбәр

“İdel” jurnalınıñ 7 häm 8 sannarına küzätü


“İdel” jurnalı çığa başlawğa bıyıl iyüldä 15 yıl tuldı.“İdel ” jurnalınıñ berençe sanı 1989 yılnıñ iyül ayında çığa. Häm ul yäşlär mäydanı jurnalı bulıp xezmät itä. Bıyılğı “İdel” jurnalınıñ 7 häm 8 sannarında närsälär basıla soñ? Jurnalnıñ “Yaña dulqın” säxifäsendä 7санында K.Tinçurin teatrı artistı Almaz Fätxullin turında , ä 8 sanında yäş cırçı Läysän Ğimayeıva belän Xäbir İbrahimnıñ äñgämäse urın alğan.

Jurnal uquçılarnı “İdel”neñ soñğı ike sanında da “Miras” säxifäsendä mäşhür tatar yazuçısı häm ğalime Ğalimcan İbrahimovnıñ “Borınğı İslam mädäniäte” isemle bik ğibrätle kitabı belän tanıştırunı däwam itä.( Kitaptan özek) “Säyäsi qüät belän ğilem wä mädäniätneñ här ikesenä iä bulğan tarixi millätlärdän berse- urta ğasırlardağı “islam mädäniäte”der.Tarixnıñ qarañğı pärdäse astında kümelgän , isem häm şöhrätsez wä bilgesez yatqan ğäräp xalqı eçendä islam kilep çığıp, alarğa säyäsi qüät birde, alarnı dönyağa xakim yasadı. Barlıqqa kilüennän bik az soñ ğäräptän başqa qäwemnärne dä islam üzeneñ dairäsenä alıp, böyek islam milläte täşkil itte. (Bu oçraqta avtor“islam milläte”dip böten Şärıq dönyasın küzdä tota. –Ä.X.)Bu böyek millät – barlıqqa kilüennän ber ğasır ütügä, ğilem, mädäniätkä yabışıp tarixta kürenekle urın aldı häm säyäsi qüätkä häm mädäniätkä iä buldı. Bu risalädän maqsat-şul islam milläte xaqında berqadärle qäläm yörtmäster. Min monda “islam mädäniäte”didem, ğäräp dimädem. Çönki bu millätne täşkil itkän keşelär törkeme saf ğäräptän genä ğibarät tügel, bälki farsı, törek, körd, hind kebi toqımnar da bardır”(sitata tämam). Näbirä Ğimätdinovanıñ Bazar yulı säxifäsendäge “Qıñğıraw çäçäge”dip isemlängän yazması awıl balalarınıñ şähärgä kilep urnaşıp, şähärneñ alar yäşägän yortların üzläre köçläre belän maturlatırğa tırışqan uñğan xanım Älmät rayonınıñ Maqtama awılında tuğan Älfiäneñ yazmışı turında. Ä avgust ayınıñ sanında Cir tügäräk säxifäsendä Ruziä Safiullinanıñ “Kitkäç German cirenä” dip atalğan mäqäläsennän bügenge tatar yäşläreneñ Qazannan Almaniägä kitep belemen kamilläştergän tatarlar turındağı yazması bar. Anda tanılğan ğalimä Flera Safiullinanıñ şäkerte İlmira Miftaxovanıñ Almaniädä tyurkologiä fänen öyränüe, anıñ doktorlıq dissertatsiäsenä material tuplawı, üze uqığan cirdä- Berlinnıñ Azat universitetında tatar telen uqıtuı turında tulıraq mäğlümat birelä. İlmira Miftaxova Qazanğa qısqa waqıtlı yalğa qaytqaç ul “İdel”neñ redaksiäsenä kerep çığarğa da waqıt tapqan. (ber özek uqıp kitäm: “Almaniä tatarları üz telebezne bik sağına, üzebezçä aralaşırğa bik teli. Bez genä ul ,Tatarstanda tuğan telebezneñ qäderen belmibez,-dip yılmaya İlmira .“Ä sez anda nindi teldä söyläşäsez soñ?-dip qızıqsınam. “Almannar belän –almança, töreklär .h.b. millätlär belän dä almança“,-di ul. “Ä üzara?” “Qızğanıç, üzara urısça aralaşabız. Tatarça belüçelär yuq diärlek. Kübese urıs yäki nemes belän ğailä qorğan.Alarnıñ balaları tatarça belmäyäçäk, älbättä. Ä şulay da üzläre tatar bulıp yäşärgä, tatar bulıp qalırğa tırışa. (Sitata tämam). Ä xäzer “İdel”neñ 15ел elek çıqqan sanına küz salıyq äle. Anıñ berençe sanında ”Aqsaqallar fatixası” säxifäsennän soñ jurnalnıñ dürtençe bite buş qaldırılıp asqı poçmağında Yazığız!-dip atalğan çäçmä şiğer urın alğan: “Yazığız! Cirdän şıttıq, cirgä señäbez. Çäçäk atıp tağın şiñäbez, orlıqlarnı sibep tufraqqa... Küpme cırlar köyde, küpme cannar yandı ğömer digän usal uçaqta! Ayaz küktäy kersez käğäz bite! Közge kebek ğädel. Şul közgedä yazılmağan kitap, yäşälmägän ğömer, äytelmägän wasıyät, ğişıq xatı, mädxiälär. Xalqıbıznıñ ömete, il ğäme”! Bügenge İdel”neñ bitlärendä tanışu säxifäse bar.Bu säxifädä jurnal uquçıları 7 sanda Firaya Qayumovanıñ şiğerläre belän ä“İdel”neñ 8 sanında Saniä Äxmätcanova şiğerläre belän tanışa alalar. Ä şiğriät säxifäsendä Mödärris Älämovnıñ şiğerläre urın alğan. Yäşlärneñ şiğer belän mawığuı , älbättä” ul tabiği xäl. Şiğer qayçan yazıla dip sorasağız? Şiğer, ul- keşe küñeleneñ yä bik kütärenke çağında, yä keşeneñ bik awır xislär kiçergän çağında yazıla., -digän fikerne işetkänegez bardır möğayın. Bügenge yäşlärneñ icat cimeşlären tormışqa aşıruçı “İdel” jurnalı bar. Ä şulay da , bügenge bar tatar yäşläreneñ dä dustına äwerelerme ul? Ansın inde waqıt kürsäter.

Mälikä Basıyr

XS
SM
MD
LG