8sentäberdä Qazanda Rusiä neft’ häm gaz sänäğäte xezmätkärläreneñ kongressı açıldı. Tatarstan täcribäse faydalı bulır dip, respublikağa, Tömän, Tomski, Seber neft’ şirkätläre wäkilläre kilde. Xalıqara eşçänlekne üsterü mäsällären tikşerü öçen, Kongressta İtaliä, Yaponiä, Vyetnam häm Koreya neft’ şirkätläre dä qatnaşa. Rusiä buylap eşli torğan neft’ şirkätläre, ber uq, qıyınlıqlarğa oçrıy. Alar arasında neft’ yatmaları külämeneñ kimüe häm salımnarnıñ artuı notıqlarda äytelde. Kongressnıñ açılış tantanasında Tatarstan xökümäte başlığı Röstäm Minñexanov çığış yasadı. Ul üzeneñ notığında Tatarstandağı neft’-gaz tarmağınıñ torışı belän tanıştırdı. Respublikanıñ iñ ere neft’ şirkäte «Tatneft» Tatarstan byudjetın 30% tulılandıra ikän. Şirkät tağın Rusiä byudjetına salım tüli torğan 10 iñ ere kompaniälär rätenä kerä. Tatarstan neft’ yatmaları üzleläreneñ kritik sızığına yaqınlaşıp kilä. 70nçe yıllarda 100-är tonna tabılğan bulsa, 90nçı yıllarda ul san 20ğä qädär töşkän. Xäzer, zamança texnologiälelär, borawlaw ısulın üzgärtü yärdämendä neft’ tabu külämen 29 –30 meñ tonnağa qädär arttıruğa ireşelgän. Şunıñ belän bergä, keçe neft’ kompaniälärenä az külämle yatmalarnı birü qararı da, neft’ tabu külämen 6 tapqırğa arttırırğa yärdäm itkän. Alar 4-5 million tonna neft’ne cir astınnan çığara. Ämma, Tatarstannıñ qanunnarı Rusiäneke belän täñgälläşterelgäç, üz çiratında, federal qanunnar da üzgärtelgäç, neft’e-xemiä tarmağınıñ üseşe, yatmalarnı ezläw, geologik tikşerenülär küläme kimegän. Çönki tabiği baylıqlardan, neft’ tabuçılardan alına torğan salımnar, tarmaqnı zıyanğa eşläwgä etärä ikän. Kongressta gaz-neft sänäğäte xezmätkäre berlege başlığı da, Rusiä fännär akademiäseneñ prezidentı urınbasarı da, şul yünäleştä çığış yasadı. Alar, gaz-neft sänäğäte ölkäsendä tuğan qızıq xälne bilgeläp ütte. Dönya bazarında neft’ bäyäse artqan sayın, tarmaqnıñ tabışları kimi bara. Çönki salımnarnıñ küläme dä arta. Kongressta çığış yasağan Rusiä Duması deputatları neft’çelärdän teläk täqdimnärne cıyıp, qanunnarğa tözätmälär kertergä tırışırğa wäğdä ittelär. Ämma bu eşne tormışqa aşıru bik awır. Çönki Tatarstannıñ Dumada üz deputatları da bu xälne üzgärtä almadı. Tatarstan Prezidentı da, iske häm yaña yatmalarğa ber ük salım quyu ğädel tügel, dip äytep kilä. Ämma wazğiät neft’ tabuçı respublikalar faydasına üzgärmi. Könneñ ikençe yartısında Qazan yärminkälär üzägendä neft’ häm gaz tarmağında qullanıla torğan zamança texnologiälärgä bağışlanğan kürgäzmä açıldı.
Bikä Timerova.
