Ğädät buyınça, çinovniklar eş waqıtında televizor yäki İnternet yanında utırmıy häm operativ yañalıqlarnı soñraq belä. Şuña kürä respublika prezidentların, ölkä xakimnärneñ töbäktäge qanun çığaru cıyılışları tarafınnan Rusiä prezidentı täqdime buyınça ğına saylanuına mönäsäbät belderüçe bulmadı diärlek. Küpçelek başta mondıy üzgäreşlärneñ Tatarstanğa da qağıluına ışanmadı. Süz Kavkaz töbäge turında ğına barmıy mikän, dip şiklänüçelär bar ide. Niçek inde ul Rusiä Konstitutsiäse buyınça üzen respublika dip sanağan Tatarstan üz il başın üze tügel, ä Mäskäw täqdim itkän keşene Däwlät Sovetında ğına saylasın? Xäyer, qayber illärdä prezidentlar parlament tarafınnan saylana. Aña qarasañ, qayber däwlätlärdä bötenläy prezident tügel, monarx, patşa xökem itä. Demokratiä qalcasınıñ az ğına bulsa awız itkän Rusiä, bigräk tä respublikalar aptırap qaldı. Televizor aşa Putinnıñ cirle xakimiätne başqaça saylaw turında qararın iğlan itkändä ekranda Tatarstan prezidentı Mintimer Şäymiev, annarı Saratov ölkäse gubernatorı Dmitriy Ayatskovnıñ yöze kürsätelde. Äytergä kiräk, bu mizgeldä Ayatskovnıñ aptırap, qawşap qalğanı yözenä çıqqan ide.
Äye, kötelmägän qarar. Çönki Kavkazdağı 32 terroristnıñ balalar qanın qoyuı İdel yäki Ural, Seber yaqlarındağı xakimiät reformasına bäyläneşen sizü bik awır. Tatarstan prezidentı kiñäşçese Rafail Xakimov berençe tapqır bügenge yañalıqqa kommentariy birügä baş tarttı. Ul “Azatlıq” radiosına Mintimer Şäymievnıñ Mäskäwdän qaytuın kötsä häm anıñ fikerlären yazdırıp alsa, döresräk bulır, dide. Äye, däwlät xezmätkärläreneñ pozitsiäse yış qına bötenläy bulmıy. Yäki aşığıp ixlas cawap birep, uñaysız, qurqınıç xälgä qalu forsatı da bar. Bolay da bitaraflıq tomanına batıp barğan cämğiät xuplaw yäki xökem itü mönäsäbäte kürsätmi. Barı tik ayırım keşelär häm ictimaği oyışmalar ğına xalıqnıñ üze saylağan citäkçe qäderen añlıy. Ul waqıtta citäkçelär azmı-küpme üzen saylağan xalıq turında onıtmıy. Härxäldä, qayber çinovnik häm ğalimnär töbäk citäkçeseneñ xalıqtan saylatunı tuqtatu, respublikalarnı yuqqa çığaruğa taba zur ber adım dip belderde. Putin iğlan itkän yañalıqlarnı qayberäwlär xuplıy. Mäsälän, respublika qanunnarın yuqqa çığarıp, qatı qul belän täñgälläşterü başında torğan Dmitriy Kozaknıñ Kavkazğa yunälüe urınlı dip sanala. Ä millätlär ministrlığın tergezü turında küp yıllar buyı belgeçlär, ğalimnär yazıp kilde. Fradkov xakimiäte tözelgändä, ministr Zorin üze dä, anıñ portfele dä çığarıp ırğıtıldı. Uzğan yılda milli eşlärneñ niçek baruı turındağı xisaplar, beleşmälär ğomumiläşterep, elekkege kebek, ayırım kitap bulıp çığarılmıyça, arxivqa tapşırılğan ide. Bu turıda bezgä Rusiä xökümäteneñ regional' säyäsät idäräse belgeçe Andrey Pozdnyakov xäbär itte. Vertikal' tözü qağidäläre buyınça töbäklärdä dä millätlär ministrlığı bulırğa tieş. Dimäk, Tatarstanda da yä berär ministrlıqnıñ wazifaları arta, yä yaña ministrlıq oyıştırırğa mömkin, dip faraz itä çinovniklar. Düşämbe könne Putin qararın işetkän räsmi zatlar üz isemnären atawnı telämäde. Ä bit respublika citäkçelären östän kürsätmä buyınça parlamentta saylaw Tatarstannıñ xakimiäte turındağı qanunnarın häm Konstitutsiäsen üzgärtüenä kiteräçäk.
Qayberäwlär borınğı “Qara urman” köyen sızğırıp, östäldäge käğäzlären aqtara. Anıñ ikençe kupletı bolay başlana.
Zamanalar awır, mixnätlär küp....
Äye şul, bu düşämbe tatarstanlılarnıñ käyefen üzgärtte. Mintimer Şäymievnıñ Tatarstan xalqı tarafınnan saylanğan berençe häm soñğı prezidentı buluına ışanu bik qıyın.
Rimzil Wäli
